Πρόσφυγες τότε και τώρα "Οι νεκροί περιμένουν"

Ξέρω, δεν είναι ίδιες όλες οι καταστάσεις. Δεν σχετίζονται τα πάντα. Ή μήπως σχετίζονται; Εχω καταμπερδευτεί. Από προχθές, που έγινε το ναυάγιο με τους 60 πνιγμένους- τα μισά παιδάκια- ανοιχτά της Σμύρνης, ο νους μου συσχετίζει με τη μικρασιατική καταστροφή. Πρόσφυγες κι εκείνοι, πρόσφυγες κι οι δικοί μας. Εστω και αν τα γεγονότα ήταν διαφορετικά. Εστω και αν διαφορετικά εξελίχθηκε η μεταφορά. Όταν όμως έφτασαν εδώ, οι «τουρκόσποροι» οι «πρόσφυγγες» παρόμοια ήταν η υποδοχή και τα αισθήματα. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν πολύ που για να γελάσουν τάχα, μας λένε τουρκόσπορους και τουρκομερίτες. Ασε τι ακούμε κάθε φορά που επισκεπτόμαστε τα χώματα των προγόνων μας, για τα λεφτά που δίνουμε, λέει, στους Τούρκους. Φαίνεται ότι για κάποιους μόνο αυτά μετρούν…

Δεν λέω υπερβολές. Θα σας ζητήσω να φέρετε στη μνήμη σας την θυμωμένη Αλίκη- διδώ Σωτηρίου όταν φτάνει με τους θείους στον Πειραιά και τα συνομίληκά της κορίτσια τη ρωτούν πώς και δε φοράει σαλβάρι… «Οι νεκροί περιμένουν» (εκδόσεις «Κέδρος») είναι διαφωτιστικοί και για τα όσα προηγήθηκαν, με την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, τον Μάιο του 18, την εκστρατεία και την πτώση του μετώπου, και για την απίστευτη υποδοχή που είχαν εδώ οι άνθρωποι που κατάφεραν να επιζήσουν αφού πρώτα πέρασαν δια πυρός και σιδήρου.

Η μικρή ηρωίδα του μυθιστορήματος και οι θείοι που την έχουν υιοθετήσει έχουν φύγει πριν από την καταστροφή της Σμύρνης. Δεν ξέρουν πως ενόσω ταξίδευαν στη θάλασσα, όλα είχαν χαθεί. Το τρομερό νέο το μαθαίνουν μόλις πατούν το πόδι τους στην καινούργια πατρίδα:

«Αρχίσαμε να βαδίζουμε πιασμένοι απ΄ το χέρι , κοντά ο ένας στον άλλον, χαμένοι, μουδιασμένοι, δισταχτικοί, σαν να ΄μαστε τυφλοί και δεν ξέρουμε που θα μας φέρει το κάθε βήμα που αποτολμούσαμε. Γυρεύαμε ξενοδοχείο στο λιμάνι για ν΄ ακουμπήσουμε και να περιμένουμε τους δικούς μας. Όπου όμως κι αν ρωτούσαμε, παίρναμε την ίδια στερεότυπη απόκριση:

-Απ΄ τη Σμύρνη έρχεστε; Δε δεχόμαστε πρόσφυγες.

-Μα θα σας πληρώσουμε καλά, άνθρωποι του Θεού, έλεγε η θεία Ερμιόνη. Εκείνοι επέμεναν στην άρνησή τους:

-Φοβόμαστε τις επιτάξεις . Δε μάθατε λοιπόν πως στη Χίο, στη Μυτιλήνη, στη Σάμο έφτασε προσφυγολόι, κι επιτάξανε όλα τα σχολεία, τα ξενοδοχεία, τα πάντα;

-Τι θέλαμε, τι γυρεύαμε μεις να ΄ρθούμε σε τούτον τον αφιλόξενο τόπο, έλεγε η κυρία Ελβίρα. Τι θέλαμε και τι γυρεύαμε να χωριστούμε από τους άνδρες μας!

Στο τέλος βρέθηκε ένας αναγκεμένος ξενοδόχος και μας έδωσε ένα σκοτεινό, άθλιο δωμάτιο με έξι κρεβάτια. Για πότε γινήκαμε πραγματικοί πρόσφυγες δεν το καταλάβαμε. Μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα όλος ο κόσμος αναποδογύρισε.

Βαπόρια φτάναν το ένα πίσω από τ΄ άλλο και ξεφόρτωναν κόσμο, έναν κόσμο ξεκουρντισμένον, αλλόκοτο, άρρωστο, συφοριασμένο, λες κι έβγαινε από φρενοκομεία, από νοσοκομεία, από νεκροταφεία. Έπηξαν οι δρόμοι, το λιμάνι οι εκκλησιές, τα σχολειά, οι δημόσιοι χώροι. Στα πεζοδρόμια γεννιόνταν παιδιά και πέθαιναν γέροι . Ενάμισι εκατομμύριο άνθρωποι βρεθήκανε ξαφνικά έξω απ΄ την προγονική τους γη. Παράτησαν σκοτωμένα παιδιά και γονιούς άταφους. Παράτησαν περιουσίες, τον καρπό στα δένδρα και στα χωράφια το φαΐ στη φουφού, τη σοδειά στην αποθήκη το κομπόδεμα στο συρτάρι, τα πορτρέτα των προγόνων στους τοίχους. Και βάλθηκαν να τρέχουν να φεύγουν κυνηγημένοι απ΄ το τούρκικο μαχαίρι και τη φωτιά του πολέμου. Έρχεται μια τραγική στιγμή στη ζωή του ανθρώπου, που το θεωρεί τύχη να μπορέσει να παρατήσει το έχει του, την πατρίδα του το παρελθόν του και να φύγει, να φύγει λαχανιασμένος αποζητώντας αλλού τη σιγουριά. Άρπαξαν οι άνθρωποι βάρκες, καΐκια, σχεδίες, βαπόρια, πέρασαν τη θάλασσα σ΄ έναν ομαδικό, φοβερό ξενιτεμό. Κοιμήθηκαν αποβραδίς νοικοκυραίοι στον τόπο τους και ξύπνησαν φυγάδες, θαλασσοπόροι, άστεγοι άποροι, αλήτες και ζητιάνοι στα λιμάνια του Πειραιά, της Σαλονίκης, της Καβάλας του Βόλου, της Πάτρας.

Ενάμισι εκατομμύριο αγωνίες και οικονομικά προβλήματα ξεμπαρκάρανε στο φλούδι της Ελλάδας, με μια θλιβερή ταμπέλα κρεμασμένη στο στήθος: ‘Πρόσφυγες!’Που να ακουμπήσουν οι πρόσφυγες; Τι να σκεφτούν; τι να ξεχάσουν; τι να πράξουν; που να δουλέψουν; πώς να ζήσουν;

Τρέμαν ακόμα απ΄ το φόβο. Τα μάτια τους ήταν κόκκινα απ΄ το αιμάτινο ποτάμι της κόλασης που διάβηκαν. Και σαν πάτησαν σε στέρεο έδαφος, μετρήθηκαν να δουν πόσοι φτάσανε και πόσοι λείπουν. Κι οι ζωντανοί δεν το πιστεύανε, μόνο άπλωναν τα χέρια τους στο κορμί τους και το ψάχνανε, για να βεβαιωθούνε πως δεν ήταν βρικόλακες. Και ψάχναν και για την ψυχή τους, να δουν αν ήταν στη θέση της. Μ΄ αυτή ήταν άφαντη. Είχε μείνει πίσω στην πατρίδα κοντά στους αγαπημένους νεκρούς και στους αιχμαλώτους, κοντά στα σπιτάκια, στα χωράφια, στις δουλειές….

Κι είπαν : περαστικοί είμαστε, ας βολευτούμε όπως όπως , κι αύριο θα ματαγυρίσουμε στα μέρη μας. Κι αποζητούσαν, τούτη την ελπίδα, με την ίδια λαχτάρα σαν το ψωμί το νερό και τ΄ αλάτι.

Τόσοι ήταν, ενάμισι εκατομμύριο ρωμιοί μικρασιάτες, που στριφογύριζαν τώρα στο καύκαλο της Ελλάδας, σαν περιπλανώμενοι ιουδαίοι διωγμένοι από τη γη της Χαναάν. Χωρίς πατρίδα χωρίς δουλειά χωρίς σπίτι. Και μόλις χτες να θυμάσαι πως ήσουνα νοικοκύρης.

Ψάχναν για τον αίτιο , αναθεμάτιζαν τον ουρανό, τη γης ,τον Κεμάλ το Βενιζέλο τον Κωνσταντίνο, την Αντάντ, τον πόλεμο. Μα πριν απ΄ όλα τον ύπουλο τον Άγγλο ,τον υπολογιστή ,το διπλοπρόσωπο, το σφετεριστή που έκανε μπίζνες και αυτοκρατορική πολιτική με το αίμα και τη δυστυχία ενός λαού.»

Επιστρέφω στο σήμερα. Τα πνιγμένα παιδάκια, οι πνιγμένοι γονείς, δεν πρόλαβαν καν να γίνουν μετανάστες- επομένως το αποτρόπαιο «λάθρομετανάστες» δεν μπορεί και εκ των πραγμάτων να ισχύσει. Παρόλα ταύτα, παρόλη αυτή την τραγωδία, δεν έλειψαν οι Ελληναράδες που άφησαν τα βρώμικα αποτυπώματά τους στο διαδίκτυο, επιχαίροντας γιατί οι πρόσφυγες δεν έφτασαν στα «ιερά» μας χώματα, να τα «μολύνουν». Χέρια βουτηγμένα στο αίμα τα γράφουν όλα αυτά. Χέρια που τραβούν στους βυθούς του μίσους τους νεκρούς, τους ζωντανούς, εμάς.

Δεν έχω καμία αυταπάτη: Αν όλα αυτά τα σκατόψυχα τέρατα ήξεραν πού αποβιβάζονται οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, θα τους περίμεναν με όλη την ασχήμια που στάζουν οι ψυχές τους- άρα με οπλισμένα χέρια. Οι ομοαίματοι και ομόθρησκοι- ανάμεσά τους η Διδώ Σωτηρίου- τη γλύτωσαν παρά τρίχα το 22. Δεν θέλω να σκεφτώ τι θα γινόταν 90 χρόνια μετά, με την ανθρωπότητα να έχει περάσει από δύο παγκοσμίους πολέμους και από τον τρόμο του φασισμού και μυαλό να μην έχει βάλει. Αλλά εκτός από αυτούς, υπάρχουμε κι εμείς. Παιδιά και εγγόνια προσφύγων. Γιατί τους αφήνουμε;

Μέρες που είναι, εδώθα βρείτε ένα παλιότερο κείμενό μου για τα Ματωμένα Χώματα. Να προσθέσω πως τα αντίτυπα που είχαν μοιραστεί πριν από μερικά χρόνια στους μαθητές της ΣΤ δημοτικού και επιστράφηκαν, σκονίζονται σε κάποια κιβώτια αποθηκών σχολείων. Κανείς υπουργός Παιδείας δεν έχει ζητήσει να μοιραστούν ξανά σε παιδιά. Κι όμως, το κράτος τα έχει πληρώσει… Πώς φαίνεται ότι η μητριά- πατρίδα φοβάται ακόμα τη Διδώ…