Το βραβείο Μπαλκάνικα στη Μάρω Δούκα

Αν σεμνύνεται για ένα βραβείο η Μάρω Δούκα, αυτό είναι το βραβείο Καζαντζάκη, το οποίο της έδωσε η γενέτειρά της Κρήτη για την «Αρχαία σκουριά». Το κρατικό βραβείο μυθιστορήματος για την «Πλωτή πόλη», πάντως, το αρνήθηκε. Σήμερα, ένα άλλο βραβείο, βαλκανικών διαστάσεων, έρχεται να υπενθυμίσει ότι αν είσαι συνεπής με τη δουλειά σου, οι επιβραβεύσεις σε ακολουθούν έστω και αν δεν τις επιδιώκεις στο ελάχιστον. Διότι όλοι γνωρίζουμε πως η συγγραφέας είναι αποτραβηγμένη κατ’ επιλογήν της από δημόσιες σχέσεις και ευτελείς συναναστροφές.
Το βραβείο «Μπαλκάνικα», λοιπόν, απονεμήθηκε φέτος σε εκείνην για το βιβλίο της «Αθώοι και φταίχτες». Είναι μια διάκριση που ως πρακτικό αποτέλεσμα έχει τη μετάφραση του κάθε βραβευμένου βιβλίου σε βαλκανικές γλώσσες. Η συγγραφέας, που έτσι κι αλλιώς είναι πολυδιαβασμένη στην Ελλάδα και έχει μεταφραστεί και στο εξωτερικό, θα διαβαστεί αυτή τη φορά από τους γείτονες για κάποιους από τους οποίους, και συγκεκριμένα τους Τούρκους (τους Τουρκοκρητικούς για την ακρίβεια) γράφει στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα.
Η Τιτίκα Δημητρούλια αναφέρεται συνοπτικά στη σχέση που έχουν η Ιστορία και η Πολιτική με το έργο της Μάρως Δούκα: «Από την πρώτη εμφάνισή της στα νεοελληνικά γράμματα, με την Πηγάδα το 1974 και το Που ΄ναι τα φτερά το 1975, η Μάρω Δούκα εξέφρασε σαφώς την επιλογή της να παρακολουθήσει την κίνηση της πραγματικότητας, η οποία προχωράει "σα ρολόι" - κατά τον Κάφκα, καταγράφοντας τις εκτροπές και τις παραμορφώσεις της, προσωπικές και κοινωνικές, που ορίζουν την ιδιαιτερότητα των ανθρώπων» σημειώνει. «Από τη νουβέλα στο διήγημα (Καρέ Φιξ) και στη συνέχεια στο μυθιστόρημα, σε μια πρώτη ανάγνωση κυρίαρχη είναι η Ιστορία. Από την Πηγάδα και την Αρχαία Σκουριά της δικτατορίας στο Εις τον πάτο της εικόνας του μετασχηματισμού της νεοελληνικής κοινωνίας στη δεκαετία του '80 και την Ουράνια μηχανική του τέλους του αιώνα και στο βυζαντινό Ένας σκούφος από πορφύρα, η Ιστορία δεν αποτελεί το υπόβαθρο της πλοκής, αλλά ένα χωριστό πρόσωπο, που κινείται αυτόνομα και έχει τη δυνατότητα να ορίζει τη μοίρα των υπολοίπων. Συμπορευόμενη με την πολιτική, η Ιστορία καθορίζει τη μοίρα των ηρώων της Δούκα, ακόμα και στα λιγότερο πολιτικά της έργα, όπως η Πλωτή πόλη που αφηγείται την ιστορία ενός αδιέξοδου έρωτα.»
«Αθώοι και φταίχτες»: Γενάρης του 2002 στα Χανιά.Ένας ξένος περιπλανιέται στα παλιά. Τα κτίσματα, οι δρόμοι, οι τάφοι, τα γεγονότα. Μια γυναίκα δέχεται ένα ανώνυμο τηλεφώνημα. Ένας άλλος μοχθεί με τις εμμονές και τις εικόνες του. Το πτώμα μια νεαρής σ’ ερημική παραλία. Συνθήματα στους τοίχους, οι πολιτισμοί, που συμπλέκονται, η ζωή, που επιμένει. Όλα αλλάζουν, αλλά και κάτι μένει που λιμνάζει. Φιλίες, αειθαλή δέντρα, έρωτες. Το αίμα. Το κρητικό πέλαγος φουρτουνιασμένο. Οι επιχειρηματικοί όμιλοι, οι μετανάστες. Ένας αυτόχειρας, ένα πηγάδι. Ο αστυνόμος, που θυμάται. Αλλά το παρελθόν δεν είναι τόπος. Αθώοι και φταίχτες στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας.
Η Μάρω Δούκα μόλις μας έδωσε και μιαν αναθεωρημένη εκδοχή του μυθιστορήματός της «Εις το πάτο της εικόνας» (εκδόσεις Πατάκη) με αλλαγές που έχουν το δικό τους νόημα, τη δική τους σημασία.