"Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία"

«Δεν τους βαραίνει ο πόλεμος
αλλ΄ έγινε πνοή τους»
έγραφε ο Διονύσιος Σολωμός για τους ελεύθερους πολιορκημένους του Μεσολογγιού. Χρόνια μετά, ένας άλλος ποιητής, θα διατράνωνε με τα δικά του λόγια και τη δική του οπτική:
«Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος
το να μην παραδίνεσαι αυτό είναι το ζήτημα».
(Ναζίμ Χικμέτ)
Και καθόλου αταίριαστο δεν είναι που μνημονεύουμε την εθνική επέτειο χρησιμοποιώντας στίχους του τούρκου ποιητή. Για την ελευθερία είναι γραμμένοι, την εσωτερική. Στο ένδοξο «αλωνάκι» μονάχα την μέσα τους ελευθερία είχαν. Αυτήν ήθελαν να διατηρήσουν «πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα» για να θυμηθούμε και τον Γιάννη Ρίτσο.

Περισσότερα ποιήματα για το 1821 μπορείτε να βρείτε στην ανθολογία του Ηλία Γκρη «Το 1821 στην ελληνική ποίηση» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κέδρος». Περιλαμβάνει 140 ποιήματα, που έγραψαν σε διάστημα εκατόν ενενήντα χρόνων 109 Ελληνες ποιητές, καθώς και- στο επίμετρο- αναφορές και αποσπάσματα σε πολλούς (και από πολλούς) ακόμη. Έξι χρόνια δουλειάς απαιτήθηκαν για τον Ηλία Γκρη. Έξι χρόνια ακάματης και συστηματικής έρευνας στην Εθνική Βιβλιοθήκη, τη Γεννάδιο, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Όπως σημειώνει στο κατατοπιστικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον επίμετρό του, αιτία για τη δημιουργία αυτή υπήρξε το ότι γενιές ολόκληρες «εμποτίστηκαν με ψεύδη, λογής ψευδολογήματα, που όλα συνέτειναν στη διαιώνιση φαιδρών ιδεολογημάτων και στη βέβηλη επιβράβευση.»
Η ανθολογία χαρακτηρίζεται «ποιητικό μυθιστόρημα με πρωταγωνιστές θρυλικά πρόσωπα και τόπους σύμβολα της Επανάστασης του Εικοσιένα.» Αυτή η συναρπαστική ποιητική διαδρομή μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα, ξεκινά με έναν οραματιστή αλλά και εν πολλοίς προφήτη, τον Ρήγα Βελεστινλή.
Ο Ηλίας Γκρης έχει συγκροτήσει και άλλες ανθολογίες, ανάμεσα στις οποίες και μία για το Πολυτεχνείο. Ταυτοχρόνως, έχει εκδώσει ποίηση, πεζογραφία και δοκίμια.

Μπορεί να περιμένετε ότι θα βάλω Ρίτσο, αλλά θα σας εκπλήξω. Θα παραθέσω ένα απόσπασμα από την (ανθολογημένη) «Λειτουργία κάτω απ’ την Ακρόπολη» του Νικηφόρου Βρεττάκου:
«Τα παιδιά σου γεννιόντουσαν ντυμένα και φαγωμένα
Και πολλά τους γεννιόντουσαν κι εγγράμματα μάλιστα.
Τα περισσότερα όμως, μην έχοντας τρόπο να πράξουν αλλιώς, τι κρατούσαν αδιάκοπα στο δεξί τους τα άρματα, τις τραγούδαγαν τις γραφές τους, κρεμώντας τις μελωδίες τους στα κράκουρα και στα δέντρα.
Άλλωστε, το ένα μολύβι και το ένα χαρτί που υπάρχαν στο Έθνος, τα είχε πάρει ο Μακρυγιάννης.
Κ’ έβαζε πάνω τους σκοπιές ο Θεός τους νοήμονες αρχαγγέλους του,
Να του αντιγράφουνε τα τραγούδια τους, για να παίρνει αναφορά: τι μπορεί να βαστάξει στον κόσμο ένας άνθρωπος ή ένα έθνος.»

Η αλλιώτικη «ειπωμωνύ» της ανεργίας

Νοέλ Μπάξερ
Ένα ακόμη κείμενό της για την ανεργία

Ανάμεσα στους συντρόφους, τους σωστούς συντρόφους παντός καιρού, ισχύει ο νόμος των συγκοινωνούντων δοχείων. Μαζί με μία ανεργία, παίρνουμε ακόμη μία ανεργία δώρο για τον/την σύντροφό μας.

Επικρατεί η αντίληψη ότι σ’ ένα ζευγάρι μόνο ο ένας σύντροφος, αυτός σε επαγγελματική κρίση, έχει το πρόβλημα. Ότι η αυτονόητη δουλειά του άλλου είναι να αναμένει και υπομένει. Απόδειξη, όποιος θέλει να μάθει αν υπάρχει κάτι νεότερο στο επαγγελματικό ανακοινωθέν του άνεργου, ρωτάει ιδιαιτέρως τον σύντροφό του. Ακόμη, δεν είναι τυχαίο ότι ο συχνότερος κοινωνικός έπαινος που απονέμεται στον σύντροφο ανέργου, είναι της Υπομονής.

Τα έμπειρα στην ανεργία ζευγάρια γνωρίζουν ότι το πρόβλημα είναι 1 + 1. Το δράμα έχει δύο πράξεις. Η πρώτη πράξη ανήκει δικαιωματικά στο μέλος που έχασε τη δουλειά του κι είναι φυσικά η πιο θεαματική, γι’ αυτήν μαζεύεται ο κόσμος. Η δεύτερη πράξη, το έργο του συντρόφου, είναι ένας μονόλογος που δεν κόβει εισιτήρια. Ο ρόλος αποδίδεται μάλιστα καλύτερα όταν δίδεται μπροστά σε άδεια καθίσματα με κλειστές τις πόρτες. Χωρίς να σημαίνει ότι έχει μικρότερη αξία επειδή δεν έχει θεατές. Απαραίτητη όμως σημείωση: Επειδή δεν έχει θεατές, μην περιμένετε χειροκρότημα.

Εάν αυτός που έμεινε χωρίς δουλειά είναι ο άντρας, επικρατεί επίσης η αντίληψη ότι τα πράγματα είναι πιο εύκολα σε συντροφικό επίπεδο, γιατί η γυναίκα έτσι κι αλλιώς είναι οπλισμένη με υπομονή.

Η συγκεκριμένη υπομονή πρόκειται για μία διαφορετική ειπωμωνύ. Με το που ανατρέπεται το καθεστώς και κάποιος από εργαζόμενος γίνεται «οικιακά», είτε είναι άντρας είτε γυναίκα ακολουθούν ντόμινο μια σειρά από ανατροπές που με τη δύναμη του τσουνάμι σαρώνουν το φοινικόδεντρο από όπου, καθισμένος στην κορυφή, στεγνός και ασφαλής, παρατηρούσε με τα κιάλια την επερχόμενη περιβαλλοντική καταστροφή του. Όσο φώναζε ότι πλησιάζει το κακό, ο/η σύντροφός του μάζευε βιαστικά τις καρέκλες.

Ο / Η σύντροφος ζει μια συντροφική εξ αγχιστείας ανεργία. Μια μοναχική, σιωπηλή, βαθιά θλιπτική συν-ανεργία κλάσεις ανώτερη από την κλασική υπομονή. Είναι η δύναμη του να είσαι πάντα εκεί όταν φυγοκεντρικά διώχνεσαι απών, οι τρυφερές συνωμοσίες και οι κρυφά πληρωμένοι λογαριασμοί, ο πάκος τα ματαιωμένα σχέδια στην τσάντα της ανακύκλωσης, η αναβολή της αναβολής ω αναβολή, η θετική αύρα στο σπίτι που δεν κυκλοφορεί σε σπρέι, το μοίρασμα της νυχτερινής εφίδρωσης, η αντοχή σε μια επώδυνη μονιμότητα, η νέα γνώση της νεοαπόγνωσης, η συνεχής επίκυψη για να σηκώνεις από κάτω πεσμένες κουβέντες, το κολλημένο χαμόγελο, η άγρυπνη ματιά κι όταν κοιμάσαι, η πλύνε-βάλε στολή κλόουν για μπροστά στα παιδιά, η ανώφελη επίγνωση ότι από τον σύντροφό σου και συγκεκριμένα από το δικό του πότε θα βρει νέα εργασία, εξαρτάται η λύση του δικού σου προβλήματος.

Είτε άντρας είτε γυναίκα, ως σύντροφος έρχεται κανείς αντιμέτωπος με πρακτικά καθημερινά θέματα που σταδιακά, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, από το πώς δηλαδή εκτοξεύουν έναν τεταμένο άνθρωπο, επιλέγει να αποσιωπά και να αντιμετωπίζει μόνος. Αυτό είναι το περιβόητο στάδιο της Σιωπής. Η συντροφική ομερτά της ανεργίας.

Κάτω από τα βουβά πρακτικά και τα σιωπηλά καθημερινά, συσσωρεύονται με τον καιρό ακραία υπαρξιακά φαινόμενα. Το «αυτή θα είναι η ζωή μου από ’δω και μπρος;», το «τι θα γίνει αν διακοπεί αύριο και η δική μου η δουλειά;», το «από πότε έχουμε να περάσουμε καλά;» είναι μερικά μόνο από τα κλασικά υπαρξιακά ερωτήματα που τιτιβίζουν ενοχλητικά, δαιμονισμένα, γύρω από την ή τον συν-άνεργο σύντροφο.

Η «ειπωμωνύ» σαν το ξερό κρεμμύδι έχει πολλές φλούδες. Αθώα λευκές φλούδες που, ωμές, καίνε σαν διάολοι. Μέσα-μέσα στις φλούδες του κρεμμυδιού υπάρχει κρυμμένη μια πράσινη, χλωρή καρδιά. Η κοινή καρδιά του ζεύγους.

Σκέψη στο περιθώριο
Ο κόσμος την καρδιά του ξερού κρεμμυδιού τείνει να την πετάει και να κρατάει τις φλούδες.

Το κοριτσάκι της Χιροσίμα

Τριγυρνάει στο μυαλό μου εδώ και μέρες, μετά το τρομερό ατύχημα- δυστύχημα στην Ιαπωνία. Είναι το «Τραγούδι» του Ναζίμ Χικμέτ, για το κοριτσάκι της Χιροσίμα- από την αμερικάνικη πυρηνική βόμβα κατά (και για την ακρίβεια: μετά) τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυστυχώς, όπως όλα δείχνουν, οι λαοί δεν βάζουμε μυαλό και οι τραγωδίες επαναλαμβάνονται ίδια και απαράλλαχτα. Αν δεν ξυπνήσουμε, κινδυνεύουμε να καταστρέψουμε το κοινό μας σπίτι, τον πλανήτη που ήδη πληγώνουμε σχεδόν θανάσιμα.
Σε μια εκδήλωση στον «Ιανό» χθες, για το βιβλίο της Ελένης Γκίκα «Αιώνια επιστροφή» η Ρίτσα Μασούρα αναφέρθηκε στον όλεθρο των ημερών. Η πεποίθησή μου ότι πρέπει να δημοσιεύσω το ποίημα, εντάθηκε. Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, αύριο, με Ναζίμ Χικμέτ, λοιπόν. Αφιερωμένο στη Ρίτσα:


Εγώ είμαι, εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας
Εδώ ή αλλού, χτυπάω όλες τις πόρτες
Ω, μην τρομάζετε καθόλου πούμαι αθώρητη
Κανένας μια μικρή νεκρή δε μπορεί νάιδει.

Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα
Στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε
Κ’ είμαι παιδί, τα εφτά δεν τα καλόκλεισα,
Μα τα νεκρά παιδιά δε μεγαλώνουν.

Πήραν πρώτα φωτιά οι μακριές πλεξούδες μου
Μου καήκανε τα χέρια και τα μάτια
Ολη- όλη μια φουχτίτσα στάχτη απόμεινα
Την πήρε ο άνεμος κι αυτή σ’ ένα ουρανό συγνεφιασμένο.

Ω, μη θαρρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα,
Κανείς εμένα δε μπορεί να με γλυκάνει
Τι το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε
Δε μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει.

Εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας, ακούστε με,
Φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
Ετσι που τα παιδάκια πια να μη σκοτώνονται
Και να μπορούν να τρώνε καραμέλες.

(Είναι η μετάφραση του Γιάννη Ρίτσου. Υπέροχη, όπως διαπίστωσα διαβάζοντας το ποίημα στο πρωτότυπο. Εξαιρετικά συγκινητική, ειλικρινής, ποιητική- αν και με ύφος, τι άλλο;- Ρίτσου. Ο ένας μεγάλος παραδίδει στην δική του γλώσσα τον άλλο μεγάλο)

Hiroshima Child

I come and stand at every door
But none can hear my silent tread
I knock and yet remain unseen
For I am dead for I am dead

I'm only seven though I died
In Hiroshima long ago
I'm seven now as I was then
When children die they do not grow

My hair was scorched by swirling flame
My eyes grew dim my eyes grew blind
Death came and turned my bones to dust
And that was scattered by the wind

I need no fruit I need no rice
I need no sweets nor even bread
I ask for nothing for myself
For I am dead for I am dead

All that I need is that for peace
You fight today you fight today
So that the children of this world
Can live and grow and laugh and play

(Δεν κατάφερα να βρω σε ποιον ανήκει αυτή η αγγλική μετάφραση, πολύ ρέουσα, αλλά με κάποιες ανακρίβειες ως προς το περιεχόμενο. Παρόλα αυτά, καθόλου δεν πειράζει.)
Update: Η αγαπημένη μου φίλη Ιφιμέδεια μας πληροφορεί σε σχόλιό της πως η μετάφραση είναι της Jeannette Turner. Την ευχαριστώ θερμά.



Kız Çocuğu

Kapıları çalan benim
kapıları birer birer.
Gözünüze görünemem
göze görünmez ölüler.
Hiroşima’da öleli
oluyor bir on yıl kadar.
Yedi yaşında bir kızım,
büyümez ölü çocuklar.
Saçlarım tutuştu önce,
gözlerim yandı kavruldu.
Bir avuç kül oluverdim,
külüm havaya savruldu.
Benim sizden kendim için
hiçbir şey istediğim yok.
Şeker bile yiyemez ki
şâat gibi yanan çocuk.
Çalıyorum kapınızı,
teyze, amca, bir imza ver.
Çocuklar öldürülmesin,
şeker de yiyebilsinler
Το ποίημα στη γλώσσα του Χικμέτ. Λιτό, δωρικό, στιβαρό, συγκινημένο. Χωρίς τίποτα το περιττό. Στο βίντεο ακούγεται ο ποιητής και η Τζόαν Μπαέζ.

Καλή ισημερία. Καλή άνοιξη. Όχι άλλη Χιροσίμα – όσο παλιομοδίτικο και αν ακούγεται αυτό…

Μάρω Δούκα και "δίκιο"

"Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ" αλλά και εξαιρετικό βιβλίο. Παρότι δεν είμαι επίσημο μέλος στη Λέσχη Ανάγνωσης "Ο Κήπος των Μυστικών" και δεν δικαιούμαι... δια να προσκαλώ (όπως έλεγε και κάποιος αείμνηστος) εντούτοις, το σημειώνω: αύριο Κυριακή 13 Μαρτίου ώρα 6.30μμ στο "Εναστρον" της οδού Σόλωνος, οι αναγνώστες του "κήπου" συναντούν τη Μάρω Δούκα. Οσοι έχετε διαβάσει το τελευταίο της μυθιστόρημα (εκδόσεις Πατάκη), αλλά ακόμη και όσοι δεν προλάβατε, όμως αγαπάτε το έργο της σπουδαίας αυτής συγγραφέως, θα κερδίσετε πολλά παρακολουθώντας την εκδήλωση-και μετέχοντας, εννοείται. Κόντρα, αν θέλετε, στη μαυρίλα των ημερών.

Κρατικά λογοτεχνικά βραβεία για βιβλία του 2009

Από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του ΥΠΠΟΤ ανακοινώνονται τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2010, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2009, στα οποία κατέληξε η επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας από τον «βραχύ κατάλογο» των υποψηφίων προς βράβευση έργων, μετά από επανειλημμένες συνεδρίες και μακρές συζητήσεις. Σημειώνεται ότι είναι η τελευταία φορά που τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία απονέμονται με βάση τις διατάξεις του ν. 2557/1997. Από την επόμενη χρονιά και εφεξής, θα εφαρμοσθεί η νέα νομοθεσία, η οποία αναμόρφωσε ριζικά τον εν λόγω θεσμό (άρ. 40 του ν. 3905/2010). Τα βραβεία έχουν ως ακολούθως:

Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στην Κική Δημουλά για το σύνολο του έργου της

Βραβείο Περιοδικού
Απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στα περιοδικά «Το Δέντρο» και «Διαβάζω» για τη συμβολή τους στην προβολή και διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας.

Βραβείο Ποίησης
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παντελή Μπουκάλα για το έργο του με τίτλο «Ρήματα», εκδόσεις Άγρα.

Βραβείο Διηγήματος
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγιώτη Κουσαθανά για το έργο του με τίτλο «Λοξές ιστορίες που τελειώνουν με ερωτηματικό», εκδόσεις Ίνδικτος.

Βραβείο Μυθιστορήματος
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Βασιλική Ηλιοπούλου για το έργο της με τίτλο «Σμιθ», εκδόσεις Πόλις.

Βραβείου Δοκιμίου – Κριτικής
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Άγγελο Χανιώτη για το έργο του με τίτλο «Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στο Γιώργο Βέη για το έργο του με τίτλο «Από το Τόκιο στο Χαρτούμ: Μαρτυρίες, συνδηλώσεις», εκδόσεις Κέδρος.

Ο βραχύς κατάλογος υποψηφίων προς βράβευση έργων (δημοσιευμένων το έτος 2009 και κατατεθειμένων στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος), από τον οποίο επελέγησαν τα ανωτέρω βραβεία είναι ο ακόλουθος (αλφαβητικά):

Α. Υποψήφιοι για το Βραβείο Ποίησης
1) Ορέστης Αλεξάκης για το έργο του «Το άλμπουμ των αποκομμάτων», εκδόσεις Γαβριηλίδης
2) Χάρης Βλαβιανός για το έργο του «Διακοπές στην πραγματικότητα: Ποιήματα/σχεδιάσματα/μεταγραφές», εκδόσεις Πατάκης
3) Γιώργος Γεωργούσης για το έργο του «Τα παλαιά χιόνια», εκδόσεις Γαβριηλίδης
4) Έλσα Κορνέτη για το έργο της «Ένα μπουκέτο ψαροκόκαλα», εκδόσεις Γαβριηλίδης
5) Δημήτρης Κοσμόπουλος για το έργο του «Βραχύ χρονικό», εκδόσεις Κέδρος
6) Πάνος Κυπαρίσσης για το έργο του «Μαύρο Βαμβάκι», εκδόσεις Μελάνι
7) Παντελής Μπουκάλας για το έργο του «Ρήματα», εκδόσεις Άγρα

Β. Υποψήφιοι για το Βραβείο Διηγήματος
1) Κώστας Ακρίβος για το έργο του «Τελετές ενηλικίωσης: Μια ζωή σε δεκαεφτά επεισόδια», εκδόσεις Μεταίχμιο
2) Δήμητρα Κολλιάκου για το έργο της «Η αρρώστια των βουνών», εκδόσεις Πατάκης
3) Παναγιώτης Κουσαθανάς για το έργο του «Λοξές ιστορίες που τελειώνουν με ερωτηματικό: Μυθιστορίες για τα ολέθρια επακόλουθα του χρόνου», εκδόσεις Ίνδικτος
4) Ανδρέας Μήτσου για το έργο του «Η ελεημοσύνη των γυναικών», εκδόσεις Καστανιώτης
5) Γιώργος Σκαμπαρδώνης για το έργο του «Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος- Διηγήματα 2004-2009», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

Γ. Υποψήφιοι για το Βραβείο Μυθιστορήματος
1) Παναγιώτης Αγαπητός για το έργο του «Μέδουσα από σμάλτο: Μια βυζαντινή ιστορία μυστηρίου», εκδόσεις Άγρα
2) Ρέα Γαλανάκη για το έργο της «Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα», εκδόσεις Καστανιώτης
3) Βασιλική Ηλιοπούλου για το έργο της «Σμιθ», εκδόσεις Πόλις
4) Τηλέμαχος Κώτσιας για το έργο του «Στην απέναντι όχθη», εκδόσεις Ψυχογιός
5) Αλέξης Πάρνης για το έργο του «Η οδύσσεια των διδύμων», εκδόσεις Καστανιώτης
6) Έρση Σωτηροπούλου για το έργο της « Εύα», εκδόσεις Πατάκης

Δ. Υποψήφιοι για το Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής
1) Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης για το έργο του «Η επίδραση του Νίτσε στην Ελλάδα. «Τέχνη» και «Διόνυσος», Βλαστός και Καζαντζάκης», εκδόσεις Παπαζήσης
2) Διονύσης Κ. Μαγκλιβέρας για το έργο του «Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου: Στοχασμοί σε θέματα των καιρών μας», εκδόσεις Παπαζήσης
3) Δ.Ν. Μαρωνίτης για το έργο του «Τάκης Σινόπουλος – Μίλτος Σαχτούρης: Μελετήματα», εκδόσεις Πατάκης
4) Παναγιώτης Νούτσος για το έργο του «Δημήτρης Χατζής: Το διπλό βιβλίο», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
5) Νίκος Σαραντάκος για το έργο του «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία: Τριάντα συν μια ιστορίες λέξεων που ίσως να σας έχουν απασχολήσει», εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
6) Άγγελος Χανιώτης για το έργο του «Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
7) Γιάννης Ψυχοπαίδης για το έργο του «Νόστος: Μικρά κείμενα για την τέχνη», εκδόσεις Κέδρος

Ε. Υποψήφιοι για το Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας
1) Γιώργος Βέης για το έργο του «Από το Τόκιο στο Χαρτούμ: Μαρτυρίες, συνδηλώσεις», εκδόσεις Κέδρος
2) Σαράντος Ι. Καργάκος για το έργο του «Λιβύη: αναζητώντας το χαμένο «σίλφιο» στην ελληνική Κυρήνη», εκδόσεις Ι. Σιδέρης
3) Δημήτρης Νικορέτζος για το έργο του «Ο άγνωστος Ελύτης της Μυτιλήνης», εκδόσεις Αιολίδα
4) Σώτη Τριανταφύλλου για το έργο της «Ο χρόνος πάλι», εκδόσεις Πατάκης
5) Αγαμέμνων Φαράκος για το έργο του «Πώς δενόταν το ατσάλι: Τα πικρά, μεγάλα, ωραία, χρόνια», εκδόσεις Ιωλκός

Σαν ψάρι το 'χουν πιάσει μες στα δίχτυα...

"Ποιος τη ζωή μου ποιος την κυνηγά
Να την ξεμοναχιάσει μες στη νύχτα…"

Τα μεγάφωνα τραγουδάνε. Κάποτε τραγουδούσαμε εμείς, με φωνές άγουρες, πεισμωμένες. Τα ίδια λέγαμε, τα ίδια ακούγαμε κρυφά στις σχολικές εκδρομές. Πώς πέρασαν, αλήθεια, 37 χρόνια; Πώς έγιναν όλα αυτά ανάμεσα; Πότε σκοτώσαμε το Πολυτεχνείο; Πότε του δώσαμε τη χαριστική βολή; Ποιοι;

«Ω ανήμπορο ποίημα,
ανήμπορο, ανήμπορο, ατελέσφορο.»

Ακούω μέσα μου τη φωνή του ποιητή. Ακούω τις φωνές της λαοθάλασσας του 1973 που ζητά Ελευθερία. Πέρασα πρώτη χρονιά από την Πατησίων μετά από δεκαετίες και εξοργίστηκα. Δεν τολμούσα, μη σκεπαστούν αυτές οι ουράνιες φωνές με κραυγές, και οι μαγικές εικόνες της νιότης μου με εικόνες στα όρια του εθνικοπατριωτικού κιτς.
Για μένα, άλλωστε, το Πολυτεχνείο δεν είναι γιορτή. Εχω χρόνια να πάω στη διαδήλωση, λίγο μετά από την επέτειο που δολοφονήθηκαν ο Ιάκωβος Κουμής και η Σταματία Κανελοπούλου σταμάτησα να συμμετέχω σε αυτό το προκατασκευασμένο παιχνίδι «αναρχικών» ή δεν ξέρω τι άλλο και αστυνόμων, όπου πάντα κάποιος φασιστικής νοοτροπίας δημοσιογράφος κραυγάζει επειδή καίνε τις σημαίες και κανείς δεν κοιτάζει πως καίγεται, σιγά- σιγά και σταθερά, η Εθνική μας Μνήμη- και γι’ αυτό άλλωστε γίνονται τα επεισόδια. Για να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από φλέγοντα θέματα και για να μάθουν αυτοί που δεν έζησαν την εξέγερση ότι Πολυτεχνείο ίσον καταστροφές.
Το Πολυτεχνείο, όμως, αυτό το ένδοξο αλωνάκι (κατά τον χαρακτηρισμό του άλλου ποιητή για το Μεσολόγγι) ήταν ειρήνη. Ηταν ψωμί, παιδεία ελευθερία. Ηταν αεράκι ελευθερίας μέσα σε μια πολύχρονη, τρομακτική καταπίεση εξαιτίας της οποίας, τελικά, και δοθείσης της οσφυοκαμψίας μας, καταστράφηκαν οι δομές της ελληνικής κοινωνίας και φτάσαμε σήμερα να μην αντιδρούμε για τίποτα. Οι πρωταγωνιστές του έσπευσαν, φυσικά, να εξαγοράσουν τη συμμετοχή τους, να πάρουν θώκους στον πολιτικό μας βίο. Δεν θα ασχοληθώ με αυτούς.
Θα ασχοληθώ με το ξανθωπό κορίτσι που βαδίζει στην Πατησίων με τις φίλες του από ένα νυχτερινό σχολείο. Εκείνες έμαθαν πως κάτι γίνεται στο Πολυτεχνείο και την ξεσήκωσαν. Ο Νοέμβρης είναι ζεστός, σαν άνοιξη. Φορά γαλάζια μαθητική ποδιά και μια κόκκινη λεπτή ζακετούλα. Ξαφνικά βρίσκεται σε μια μεγάλη συγκέντρωση στην οποία ακούγονται συνθήματα: έξυπνα, εύστοχα, τα καταλαβαίνει απολύτως, την εκφράζουν: Ψωμί- Παιδεία- Ελευθερία (το μεγάλο αίτημα). Και Εξι χρόνια είν’ αρκετά- δεν θα γίνουνε επτά (για τη χούντα). Και Δεν σε θέλει ο λαός παρ’ τη Δέσποινα κι εμπρός (για τον αρχιδικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο). Και Κάτω η χούντα. Και Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι (αυτό δεν το καταλάβαινε τότε. Το κατάλαβε αμέσως μετά και το αγάπησε πολύ). Στο περίπτερο γωνία Πατησίων και Στουρνάρη ήταν γραμμένο το σύνθημα: Μάης 68 (κι αυτό αργότερα το κατάλαβε. Τότε ήταν μόλις 16 ετών). Δεν είχε απαγορευμένα συνθήματα. Κάποια άλλαζαν, όταν «δοκιμάζονταν» και βρίσκονταν «κουτσά» στον ρυθμό. Κάποια εξελίσσονταν. Κανένα, όμως, δεν χανόταν. Κανένα δεν μας το επέβαλαν, ή δεν το επιβάλαμε.
Φωνάζουμε όλοι μαζί. Χορεύουμε όλοι μαζί. Η κόκκινη ζακέτα γίνεται σημάδι- σημαία. Την κουνάω στον αέρα. Είναι η πρώτη μου διαδήλωση και τα πάντα γύρω αποπνέουν ελευθερία, γλύκα, λάμψη. Είμαι χαρούμενη. Είμαι ευτυχισμένη. Είμαι επαναστατημένη. Αυτή είναι η Στιγμή μου, η κορυφαία στιγμή μου στα πεδία της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Δεν το ξέρω ακόμη πως αυτή θα είναι και η Στιγμή μου μέσα στην Ιστορία. Επαιξε πάντως τον δικό της ρόλο, κατόπιν, στο να γίνω ενεργή πολίτης. Είμαι σίγουρη ότι θα νικήσουμε. Αγνοώ πως θα τελειώσει πικρά αυτό που τόσο γλυκά ξεκίνησε, όμως θα έχει τη δική του σημαντική συνεισφορά στην πτώση της χούντας, όπως το οσφριζόμασταν εκείνη τη στιγμή.
Από τότε, επί 37 χρόνια προσπαθούν να ξεριζώσουν το Πολυτεχνείο της εξέγερσης απ’ τη συλλογική μνήμη. Το έκαναν εθνική επέτειο, το μετέτρεψαν σε πανηγυράκι, το καπηλεύθηκαν, το τσάκισαν. Τα κομματικά μπλοκ ανταγωνίζονται ποιο θα έχει τον περισσότερο κόσμο, ποιο θα καπελώσει τους άλλους με τα πανώ, τις σημαίες, τα συνθήματα. Λόγος προπαγανδιστικός. Ξύλινος. Πεθαμένος. Ακριβώς ό,τι δεν ήταν το αυθεντικό Πολυτεχνείο.

Ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά
Σαν ψάρι μ’ έχουν πιάσει μες στα δίχτυα
Για κάποιον μες στον κόσμο είναι αργά…

Πολύ φοβάμαι πως και για το Πολυτεχνείο αργά είναι. Μπροστά από την πόρτα, σφραγισμένη πλέον εσαεί, και χθες τα τραπεζάκια με τα γαρύφαλλα. Ούτε οι πλαστικοί κουβάδες δεν άλλαξαν τόσα χρόνια. Δεν συζητώ για τη γωνιακή- ακριβώς- Τοσίτσα όπου την ώρα της «γιορτής» κάποιοι έκαναν χρήση πρέζας και κάποιοι χρησιμοποιούσαν τους θάμνους για ανακούφιση- μέρα μεσημέρι! Δεν συζητώ για τα κρεμασμένα πανώ στα κάγκελα, που καλύπτουν το ένα το άλλο και έτσι το μήνυμα δεν υπάρχει πουθενά, μουτζουρώνεται, κραυγάζει, γίνεται προκατασκευασμένο, άρα νεκρό.
Μονάχα τα συνθήματα αλλάζουν, ανάλογα με τα αιτήματα των κομμάτων- και δη της Αριστεράς. Να τα μνημόνια, να οι πλουτοκρατίες, που δεν ήξερε και να το πει ο εκφωνητής (μην τον μαλώσετε, σύντροφοι, δικό σας είναι το πρόβλημα), να τα βαλσαμωμένα κομματάκια από τη σάρκα της 17 Νοέμβρη (την ημερομηνία εννοώ). Οργίζομαι. Μέμφομαι τον εαυτό μου, που σας άφησα κι εγώ να σκοτώσετε το Πολυτεχνείο μου, που σας αφήνω να το περιφέρετε σαν Επιτάφιο κάθε χρονιά, που μας άφησα να ξεχάσουμε τι στ’ αλήθεια ήταν. Ένα όνειρο, τόσο μα τόσο μακρινό και άπιαστο, που μας ξέφυγε ήδη από την αρχή.

And the Nobel goes to...

Επιτέλους, το πήρε. Μετά από πολλά χρόνια που άκουγε το όνομά του να συγκαταλέγεται, απλώς, στους υποψήφιους, ο Μάριο Βάργκας Λιόσα (ή Γιόσα, ανάλογα με το πώς το προφέρει ο καθένας) επελέγη για το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Γιατί όχι; Είναι Λατινοαμερικάνος, από μια μεγάλη σχολή μυθιστορήματος δηλαδή, είναι καλός συγγραφέας (αν και όχι του ύψους ενός Μάρκες ή, στο αντίστοιχο της ποίησης, ενός Οκτάβιο Πας) είναι και πρώην αριστερός, νυν (πολύ) δεξιός. Ανακατεύθηκε μάλιστα με την πολιτική, από αυτή, τη δεξιά θέση, θέτοντας υποψηφιότητα για πρόεδρος της χώρας του. Μέσα στα συνήθη κριτήρια της Σουηδικής Ακαδημίας, δηλαδή.

O Μάριο Βάργκας Λιόσα γεννήθηκε το 1936 στην Αρεκίπα του Περού. Ήδη με το πρώτο του μυθιστόρημα Η πόλη και τα σκυλιά (μτφρ. Aγγελική Aλεξοπούλου, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999) έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο. Aπό τις Eκδόσεις Kαστανιώτη κυκλοφορούν επίσης τα μυθιστορήματα Μια ιστορία για τον Μάυτα (μτφρ. Aγγελική Aλεξοπούλου, 1997), Τα τετράδια του δον Ριγοβέρτο (μτφρ. Bιβή Φωτοπούλου, 2001), Η γιορτή του τράγου (μτφρ. Aγγελική Aλεξοπούλου, 2002), Το πράσινο σπίτι (μτφρ. Kατερίνα Tζωρίδου, 2005). Επίσης κυκλοφορεί η αυτοβιογραφία του με τον τίτλο Το ψάρι στο νερό (μτφρ. Λήδα Παλλαντίου, 1999) και το δοκίμιό του Επιστολές σ' ένα νέο συγγραφέα (μτφρ. Mαργαρίτα Mπονάτσου, 2001).
Το πρώτο του μυθιστόρημα θεωρείται και το καλύτερό του. Με πρόσχημα τις βαρβαρότητες σε μια στρατιωτική σχολή περιγράφει τη διαδικασία που μεταμορφώνει την πλειονότητα σε πιόνια και φερέφωνα μιας βάναυσης, αυταρχικής και ιεραρχημένης κοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο, οι έφηβοι ήρωες- τα σκυλιά- καταπιέζονται και αλλάζουν για ναενσωματωθούν στην πόλη- κοινωνία
Κατά την Αγγελική Αλεξοπούλου, «για τον Μάριο Βάργκας Λιόσα, η λογοτεχνία υπάρχει για να επιτελεί κοινωνικό έργο: πρέπει, με άλλα λόγια, να αφυπνίζει, να ξεσηκώνει, να θορυβεί τον αναγνώστη της, να του ξυπνάει την επιθυμία να αλλάξει τον κόσμο που ζει - έναν κόσμο που δηλωμένα δεν αρέσει στον ίδιο - να ανατρέπει τις παλιές παραδεδεγμένες αξίες του.
Ο συγγραφέας οφείλει να είναι ένας ασυμβίβαστος επαναστάτης, να αποκαλύπτει τους μηχανισμούς της κοινωνίας που διαφθείρουν το άτομο, γι αυτό και τα έργα του είναι κατά βάση ανθρωποκεντρικά και οι ήρωές του είναι αθώα, μα και προδομένα πλάσματα.»

«Τα καλύτερα πράγματα στη ζωή μου, μού συνέβησαν διαβάζοντας», έχει πει ο ίδιος στην εφημερίδα «Ελ Παΐς» «Η ενασχόλησή μου με το γράψιμο δεν θα είχε αναδειχθεί εάν δεν είχα γοητευτεί τόσο πολύ από τον κόσμο της μυθοπλασίας, την οποία ανακάλυψα σε ηλικία πέντε ετών, στην Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας, με τα πρώτα μου βιβλία. Θυμάμαι πόσο εμπλούτισα και ανέπτυξα την πραγματικότητα χάρις στην ανάγνωση. Η ανάγνωση σε κάνει κύριο μιας γλώσσας. Κάποιος που δεν διαβάζει, αναγκαστικά έχει φτωχό λεξιλόγιο και εκφράζεται άσχημα. Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι είναι περιορισμένη η γνώση σου στη γλώσσα, αλλά και ότι σκέπτεσαι κακά γιατί σκέπτεται με τον τρόπο που μιλά και αντιστρόφως.
Είμαι εντελώς πεπεισμένος πως κάποιος που διαβάζει απολαμβάνει καλύτερα τη ζωή, αν και αντιλαμβάνεται περισσότερο τα προβλήματα στον κόσμο. Υπάρχει μια διαδικασία που αναπτύσσεις, όπως η περιέργεια και οι αμφιβολίες οι οποίες δημιουργούνται μέσα από την ανάγνωση καλών βιβλίων. Αυτό όμως, σε κάνει να ζεις καλύτερα».
Οσο για το γράψιμο; «Eίναι σίγουρο» λέει, «πως γράφεις, για να ζήσεις όσα δεν μπορείς στην πραγματική σου ζωή, είναι ένας τρόπος να ζεις πολλά πεπρωμένα, πολλές εμπειρίες, να υποδύεσαι πολλούς ρόλους. Ο λόγος ύπαρξης της λογοτεχνίας είναι να προσφέρει στη ζωή σου, όλες αυτές τις εμπειρίες που δεν μπορείς να έχεις στην πραγματικότητα, ενώ συγχρόνως το μυαλό σου τις αποζητά. Tο να γράφεις σήμερα είναι η αναζήτηση μιας ασφάλειας μέσα στην ανασφάλεια. Eνα είδος μαγικού κλειδιού, ικανού να δώσει μια λογική συνοχή σε αυτό που διαφορετικά θα ήταν απόλυτα χαώδες.»

Ελληνικά Γράμματα: ο πολιτισμός ΔΕΝ είναι ζημιογόνα επιχείρηση

Εκατό εργαζόμενοι στον δρόμο, πολλές μικρές επιχειρήσεις που συνεργάζονταν με τα "Ελληνικά Γράμματα" πλήττονται, η Γνώση εξόριστη. Με επίγνωση όλων αυτών, αποφασίστηκε να κλείσει ο ιστορικός εκδοτικός οίκος, ο πρώτος που κλείνει ή μάλλον, "κλείνεται". Σήμερα έστειλα στο μπλογκ των εργαζομένων- απολυμένων τη δική μου διαμαρτυρία, που είναι ταυτοχρόνως και μήνυμα συμπαράστασης στον αγώνα τους:
Μπορείτε να δείτε το μήνυμα εδώ
Να μην ξεχάσουμε ότι μεθαύριο Κυριακή, ώρα 8 το βράδυ οι εργαζόμενοι διαδηλώνουν έξω από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και ζητούν τη συμπαράστασή μας. Να είμαστε όλοι εκεί, oπωσδήποτε, για να υπερασπιστούμε το δικό μας μνημόνιο. Αυτό που λέει ότι αν όταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακή, όλοι συνειδητοποιούμε τι φοβερές "φυλακές" ανοίγουν όταν κλείνει ένα σχολείο (=εκδοτικός οίκος). Αμφίεση και διάθεση επαναστατημένες, λοιπόν και πάμε εκεί, στο πεζοδρόμιο της οδού Βασιλίσσης Σοφίας, κάτω από τα πανώ τους. Αυτό κάναμε στα νιάτα μας, αυτό μέχρι τώρα, αυτό και από δω και πέρα. Καλή δύναμη!

"Όπου και να σας βρίσκει το κακό αδελφοί"

Στο σημερινό Εθνος δημοσιεύθηκε το σχόλιό μου για το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου:

Ελλειψη χρημάτων στάση εκδηλώσεων, λέει, περίπου (με δικά μου λόγια) το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Εχουμε μειωμένο προϋπολογισμό; Πρώτον αποφασίζουμε απολύσεις (εξαιρετικά άδικο και θλιβερό) και δεύτερον, όπως διαβάζω στον Τύπο, σταματάμε τα αφιερώματα σε συγγραφείς για τους οποίους εορτάζονται κάποιοι επέτειοι. Εκτός εάν βρεθούν χορηγοί.
Και έρχομαι μετά από αυτό να ρωτήσω τον πολιτικό προϊστάμενο του Κέντρου, τον υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλο Γερουλάνο: θα αποδεχθεί αυτή την απόφαση; Δεν θα το πρότεινα. Καθόλου. Ειδάλλως, έτοιμη είναι η πραγματικότητα να του φωνάξει ΜΗ.
Την ερχόμενη κιόλας χρονιά, το 2011, η Ελλάδα θα πρέπει να σημειώσει μια διπλή, σημαντική επέτειο. Είναι τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Γκάτσου και του Οδυσσέα Ελύτη. Δύο εκπροσώπων της περίφημης Γενιάς του ‘30. Ο δεύτερος, μάλιστα, έχει δοξάσει την Ελλάδα με το Νόμπελ του. Ακόμη ένα, μετά τον Γιώργο Σεφέρη, και μοναδικά μέχρι σήμερα.
Θα έρθει λοιπόν η μητέρα πατρίδα και θα πει στα δύο τέκνα της (με δικά μου λόγια πάντοτε), «αν δεν βρεθούν χορηγοί, συγνώμη, αλλά δεν είναι δυνατόν να σας τιμήσω διά του μοναδικού κρατικού φορέα μου που οργανώνει εκδηλώσεις για τη λογοτεχνία»; Θα πει ότι από έναν προϋπολογισμό παχουλούτσικο, αυτό που σκέφτηκε να κόψει είναι οι τιμητικές εκδηλώσεις; Όλα τα άλλα, δηλαδή, είναι απαραίτητα και αυτό μονάχα δεν είναι; Αυτό είναι επουσιώδες, έρχεται δεύτερο; Αυτό δεν δικαιολογεί τα χρήματα που διατίθενται; Η εθνική συλλογική μνήμη πρέπει να πάει περίπατο; Μητέρα είναι αυτή ή κακιά μητριά επιτέλους;
Αν χρειάζονται χορηγοί για το αυτονόητο καθήκον της Ελλάδας, αναρωτιέμαι πού θα στηριχθεί το Αύριο. Η Παιδεία και ο πολιτισμός δεν είναι οι αξίες μας, υποτίθεται; Αλλά μια και έφτασα στην Παιδεία, ας το πω εγκαίρως. Πέρυσι, μεσούντος του Ετους Γιάννη Ρίτσου, για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή, το υπουργείο Παιδείας είχε θεωρήσει αρμόζον (ενδεχομένως και απαραίτητο) να αφαιρέσει τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» από τη διδακτέα ύλη. Καθώς πλησιάζει το Ετος Ελύτη, ειδοποιώ τους αρμοδίους από νωρίς να μην ξεχάσουν να βγάλουν και όποιο δικό του έργο ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Καλύτερα ας βγάλουν και την «Αμοργό» του Γκάτσου. Αν την έχουν...

Ο σύνδεσμος, εδώ

Κυκλοφόρησε, όμως και η
Ανοιχτή επιστολή του Σωματείου Εργαζομένων Εθνικού Κέντρου Βιβλίου
Εχει εξαιρετική σημασία. Διαβάστε την, παρακαλώ:



"Αθήνα, 27 Μαΐου 2010

Μέσα στο ευρύτερο κλίμα που έχει δημιουργηθεί, μετά τις αιφνιδιαστικές απολύσεις των 9 συναδέλφων μας, την παραίτηση του Αντιπροέδρου του Δ.Σ. και τις δηλώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, θα θέλαμε να τοποθετηθούμε δημόσια για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα και να θέσουμε το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις.

Η ανακοίνωση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) για την «αναστολή κάποιων δράσεων» αφορά δευτερεύουσες μόνο πρωτοβουλίες του (βραβείο σεναρίου, περίπτερο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, γραφείο του ΕΚΕΒΙ στη Στοά του Βιβλίου και παρουσία του σε ορισμένες μικρής σημασίας εκθέσεις βιβλίου στο εξωτερικό και στην Αττική), και όχι τον κύριο όγκο του έργου του. Αρκεί η αναστολή των δράσεων αυτών για να δικαιολογηθεί η απόλυση εννέα εργαζομένων; Πώς σκοπεύει να υλοποιήσει το ΕΚΕΒΙ το υπόλοιπο από το κύριο πρόγραμμά του, που διατηρείται ανέπαφο και στο οποίο οι απολυμένοι συνάδελφοι είχαν ρόλους καθοριστικούς, με τα τρία τέταρτα μόνο των εργαζομένων;

Το δίλημμα «πληρώνω τους εργαζόμενους και δεν πραγματοποιώ δράσεις» ή «μειώνω το προσωπικό για να χρηματοδοτήσω κάποιες δράσεις» είναι ένα ψευδές δίλημμα. Ποια ήταν ακριβώς η περικοπή προϋπολογισμού που έκανε αναγκαίες τις απολύσεις των εργαζομένων; Το 35% προφανώς δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αφού το Υπουργείο το διέψευσε. Σε τι ύψος ανέρχεται, τελικά, ο προϋπολογισμός του ΕΚΕΒΙ φέτος; 1.170.000 ευρώ; (έτσι ισχυρίζεται το ίδιο). Μεγαλύτερος; (όπως αφήνει να εννοηθεί το ΥΠΠΟΤ;). Σ' αυτά τα 1.170.000 ευρώ περιλαμβάνονται τα 700.000 ευρώ που δόθηκαν ήδη για τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης και τα 100.000 ευρώ που δόθηκαν για την Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου;

Η διοίκηση του ΕΚΕΒΙ ανακοίνωσε ότι έχει ζητήσει από το Υπουργείο να στεγάσει τον οργανισμό σε κτίριο της ιδιοκτησίας του, ώστε να απαλλαγεί από το κόστος των 10.000 ευρώ το μήνα, που καταβάλλει για την ενοικίαση των τωρινών εγκαταστάσεών του στου Μακρυγιάννη (ενώ καταβάλλει και άλλα 3.000 ευρώ το μήνα για την ενοικίαση αποθήκης στην ίδια περιοχή). Το ΕΚΕΒΙ όμως, ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1995 σε κτίριο στην Κηφισιά που του είχε παραχωρηθεί δωρεάν, τη Βίλα Μπότση, κτίριο το οποίο πριν από έναν μόλις χρόνο επέστρεψε ως «μη λειτουργικό» στο κράτος.

Θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε ότι δε μιλάμε για «μη ανανέωση συμβάσεων έργου λόγω αναστολής κάποιων δράσεων», αλλά για απολύσεις εργαζομένων που έγιναν με τρόπο παράνομο σύμφωνα ακόμη και με το ιδιωτικό δίκαιο -αφού έγιναν απροειδοποίητα, στο 22% του προσωπικού χωρίς να διασφαλίζουν ούτε καν την «εξασφάλισή τους» από το ταμείο ανεργίας, με μία «χαριστική» αποζημίωση παρά τη μόνιμη, καθημερινή και πλήρους ωραρίου υπαλληλική σχέση που για κάποιους έφτανε τα 9 συναπτά έτη- χωρίς πειστικές εξηγήσεις για τα κριτήρια της επιλογής.

Για τις επιλογές που κάνει ο καθένας, κρίνεται. Αλλά οι αποφάσεις, τουλάχιστον στο χώρο του βιβλίου, δεν οφείλουν να είναι μόνο νόμιμες ή να προέρχονται από σωστές διοικητικές πράξεις, αλλά πρωτίστως πρέπει να εκφράζουν πολιτισμό. Κι αυτός, απ' ό,τι φαίνεται, έλειψε."

Τι λυπηρό...

Ενας σπουδαίος δάσκαλος

Αντιγράφω, συγκλονισμένη, από το χθεσινό "Βήμα"

Τα λόγια που θα διαβάσετε πιό κάτω, τα απηύθυνε ένας φωτισμένος δάσκαλος στους μαθητές του, στο 2ο ΕΠΑΛ Αχαρνών για την επέτειο της 25ης Μαρτίου.

Σκέφτηκα να σου μιλήσω για τον Καραϊσκάκη,
Αλλά το μυαλό σου θα πάει στο γήπεδο.

Σκέφτηκα να σου μιλήσω για το 21,
Αλλά ο νους σου θα πάει στην Ορίτζιναλ.

Συλλογίστηκα πολύ, για να καταλήξω αν αξίζει
Να σε ταλαιπωρήσω για κάτι τόσο μακρινό, τόσο ξένο.

Δύο αιώνες πίσω κάποια γεγονότα
Τι να λένε σε σένα, Σε εσένα που βιάζεσαι να φύγεις,
Να πας για τσιγάρο, για καφέ ή για κάτι άλλο.

Θα σου μιλήσω λοιπόν προσωπικά.
Εγώ ο δάσκαλος που δούλεψα ένα χρόνο σε αυτό το σχολείο
Και σε δεκαπέντε μέρες φεύγω για αλλού
Σε εσένα που είσαι εδώ ένα, δύο, τρία
'Η και περισσότερα χρόνια,

Θα σου μιλήσω σταράτα
Για να σου εκφράσω δυο σκέψεις μου.
Οι μαθητές που συνάντησα μέσα στις τάξεις,
Οι μαθητές που δίδαξα φέτος
Στην συντριπτική τους πλειονότητα με σεβάστηκαν,
Αν και δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις του μαθήματος.

Πολλοί όμως από τους υπόλοιπους μαθητές
Δε με σεβάστηκαν, με προσέβαλαν κατ' επανάληψη.
Με έργα, με λόγια, με ύβρεις,
Δείχνοντας ένα χαρακτήρα και ένα ήθος
Που με σόκαρε, που με έβαλε σε μελαγχολικές σκέψεις.

Αυτό το φαινόμενο αποδεικνύει
Πως κάτι σάπιο υπάρχει σε αυτό το σχολείο,
Πως εκτός του γνωστικού ελλείμματος
Το συγκεκριμένο σχολείο χωλαίνει δραματικά
Και στο ηθικοπλαστικό του έργο,
Στη διαμόρφωση δηλαδή των μαθητικών ψυχών και πνευμάτων.

Και η ευθύνη για αυτήν την αποτυχία
Είναι ευθύνη αποκλειστικά δική μας,
Των δασκάλων σας και των γονιών σας.

Δεν έχουμε κατορθώσει να σας δείξουμε
Πως χωρίς αρχές η ζωή σας αύριο θα είναι μια κόλαση,
Πως χωρίς όνειρα και στόχους θα χρειαστείτε υποκατάστατα.

Θα καταφύγετε πιθανόν σε επιλογές που θα σας ξεφτιλίσουν,
Θα σας κάνουν να σιχαίνεστε τον εαυτό σας,
Θα σας γεμίσουν τη ζωή πλήξη και κούραση,
Θα σας γεράσουν πρόωρα.

Αν όμως θέλετε μια συμβουλή από ένα δάσκαλο,
Σκεφτείτε το παράδειγμα του Μακρυγιάννη,
Που έφτασε αγράμματος μέχρι τα πενήντα σχεδόν,
Για να καταλάβει τότε πως η μόρφωση, η καλλιέργεια
Ηταν το όπλο που έλειπε από την προσωπική του θήκη..
Και κάθισε με πολλή δυσκολία και χωρίς δάσκαλο
Και έμαθε πέντε κολλυβογράμματα,
Για να μας πει την ιστορία του βίου του,
Το παραμύθι της επανάστασης των υπόδουλων Ρωμιών.

Αυτό το παράδειγμα είναι για σένα το πιο κατάλληλο,
Και μπορείς τριάντα χρόνια νωρίτερα από το στρατηγό Μακρυγιάννη
Να ακολουθήσεις το δρόμο που εκείνος έδειξε,
το μονοπάτι της καλλιέργειας,
το δρόμο της παιδείας,
τη λεωφόρο της προσωπικής σου προκοπής.

Δεν είστε σε τίποτε λιγότερο ικανοί από τον μπάσταρδο
γιο της καλογριάς, τον Αρβανίτη Γιώργη Καραϊσκάκη.
Ηταν κι αυτός αθυρόστομος σαν κι εσάς,
Αλλά είχε αυτό που από τα αλβανικά μάθαμε σαν μπέσα,
Ηταν πάνω απ' όλα μπεσαλής.
Αυτό θα 'θελα να έχετε κι εσείς.
Υπευθυνότητα, μπέσα, τσίπα.
Να αναλαμβάνετε τις ευθύνες σας,
Να απεχθάνεστε την υποκρισία, να σιχαίνεστε το συμφέρον,
Να μισείτε το ψέμα και την ευθυνοφοβία.

Η αγάπη για τον τόπο του, η λατρεία για την πατρίδα του
Ηταν αυτό που χαρακτήριζε τη ζωή του Νικήτα Σταματελόπουλου,
του Νικηταρά.
Αγωνίστηκε στη διάρκεια της επανάστασης,
Συνέβαλε στην απελευθέρωση της πατρίδας του
Κι έπειτα φυλακίστηκε,
Για να χαθεί σ' ένα στενοσόκακο του Πειραιά,
Σχεδόν τυφλωμένος, πάμπτωχος και εγκαταλειμμένος από όλους,
Δεν ζήτησε τίποτε από την ελεύθερη Ελλάδα
Κι όταν οι γύρω του τον παρακινούσαν να απαιτήσει
Από την κυβέρνηση μια πλούσια σύνταξη,
Απαντούσε πως η πατρίδα τον αμείβει πολύ καλά,
Λέγοντας ψέματα, για να μην προσβάλει την πατρίδα του.
Είναι δύσκολο, το κατανοώ, το παράδειγμα του Νικηταρά.
Αλλά νομίζω πως κι εσείς είστε ικανοί για τα δύσκολα,
Μπορείτε να ακολουθήσετε το δρόμο της αξιοπρέπειας,
Να προσπαθήσετε τίμια και με αγωνιστικότητα
Για εσάς και για το μέλλον της οικογένειας που αύριο θα κάνετε.

Ξέρω, καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι
Πως σας προτείνω μια διαδρομή ζωής δύσκολη και απαιτητική,
Οταν δίπλα σας κυριαρχεί ο εύκολος δρόμος
των γονιών, των δασκάλων, των πολιτικών,
της εποχής στην οποία μεγαλώνετε.

Ομως κάθε εποχή ελπίζει στους νέους της,
Περιμένει από αυτούς να σηκώσουν ψηλά
Και με επιτυχία τη σημαία του αγώνα
και να οδηγήσουν την πατρίδα τους, τον τόπο τους
σε καλύτερες μέρες, σε πιο φωτεινές σελίδες.

Κι όταν βλέπω την εποχή μας
Να μαραζώνει χωμένη στην αλλοτρίωση,
Να ξεψυχά από την τηλεοπτική ανία,
Να μουχλιάζει από το κυνήγι της ευκολίας,
Μόνο σε εσάς ελπίζω,
Στην ειλικρινή σας διάθεση
να αγωνιστείτε,
να αντισταθείτε,
να πολεμήσετε,
να νικήσετε.
Μη μας απογοητεύσετε.

Μπελογιάνης εις διπλούν και Παπά χωρίς λογοκρισία

Δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο, το βιβλίο του Νίκου Μπελογιάννη «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα» που μόλις εκδόθηκε από την «Αγρα». Αν και γράφτηκε πριν από τον πόλεμο, όσο ο Μπελογιάννης ήταν πολιτικός κρατούμενος στην Ακροναυπλία, και «χτενίστηκε» και συμπληρώθηκε αμέσως μετά από αυτόν, ωστόσο, παρουσιάζει με τον πλέον σοβαρό τρόπο, την πραγματική αιτία της στρεβλής οικονομίας μας. Αυτή η στρεβλότητα οδήγησε στα σημερινά γεγονότα, στη σημερινή πορεία.
Η φράση του Χαρίλαου Τρικούπη «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» (κάτι από το οποίο ακόμη δεν έχουμε ξεφύγει οριστικά) δια χειρός Νίκου Μπελογιάννη, βρίσκεται στο εξώφυλλο, μαζί με το υπόλοιπο σχετικό κείμενο. Το βιβλίο θα παρουσιαστεί μεθαύριο Τρίτη ώρα 12 το μεσημέρι στη Στοά του Βιβλίου. Μαζί θα γίνει η παρουσίαση της άλλης μελέτης του Νίκου Μπελογιάννη, με τίτλο «Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας». Επίσης, θα παρουσιαστεί το βιβλίο της συντρόφου του Ελλης Παπά, «Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου».
Η εκδήλωση πραγματοποιείται ανήμερα στην επέτειο της εκτέλεσης του Μπελογιάννη και αποτελεί φιλολογικό μνημόσυνο για εκείνον και την Ελλη Παπά. Το οργανώνει ο γιος τους, Νίκος Μπελογιάννης, που θα είναι και ομιλητής, και έχει γράψει προλόγους στο πρώτο και στο τρίτο βιβλίο.
Εισαγωγή στο «Ξένο κεφάλαιο» έγραψε ο ιστορικός Γιάννης Αντωνίου, και στο δεύτερο η Χριστίνα Ντουνιά. Οι δύο θα είναι επίσης ομιλητές. Στο βιβλίο της νεοελληνικής λογοτεχνίας υπάρχει και η ιστορική πλέον εισαγωγή της Ελλης Παπά που παρουσιάζει τις συγκινητικές όσο και ζοφερές συνθήκες στις οποίες αυτό γράφτηκε και σημειώνει ότι έμεινε ημιτελές λόγω της εκτέλεσης.

Νοέλ Μπάξερ "Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος"

Η πατρίδα. Ξεφτισμένες σημαίες, ένας ήλιος που χλωμιάζει με το πέρασμα των χρόνων, το φεγγαράκι (κάποτε λαμπρό) ασπρόμαυρες φωτογραφίες, χρώματα, ήχοι, μυρωδιές που ξεθωριάζουν. Ανάσες κυνηγημένων, βήματα ανταρτών, φωνές αδικημένων που ξεσηκώνονται. Τα τάγματα εργασίας, οι τόποι εξορίας και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. «Ολο πονάν τα πόδια σου, γιαγιά.» -Μου έμεινε απ’ την αιχμαλωσία.

Η Ελλάδα ξεμακραίνει από την τοτινή πατρίδα, ξεχνά. Η Καισαριανή, η Νέα Ιωνία, η Καβάλα, η Νέα Μαινεμένη, δεν είναι πια προσφυγουπόλεις. Τρίτη και τέταρτη γενιά απογόνων χωρίς επαφή με το χθες. Και η λογοτεχνία, ακολουθεί. Πώς αλλιώς; Αντανάκλαση της ζωής δεν είναι η τέχνη;

Κι ωστόσο, μέσα στον καθρέφτη, κάποτε, κοιτούν το πρόσωπό τους υπέροχα οράματα από το παρελθόν. Χάρη σε αυτά θα έχουμε (αν έχουμε) μέλλον. Αλλά, θα τα προσέξει κάποιος; Θα δεχτεί να ερευνήσει, να φανταστεί, να πλάσει; Να δέσει τα κρόσσια της σημαίας, να φυσήξει τη σκόνη από τις αχτίδες του ήλιου και του φεγγαριού, να βάλει τα επτά χρώματα της ίριδας στις φωτογραφίες;

Ματωμένα χώματα. Μια φορά γράφονται. Οταν, ακόμα, οι πληγές σε βασανίζουν. Πόσο αίμα αντέχεις σήμερα; «Αίμα». Η σωστή λέξη όταν μιλά κανείς για τη Νοέλ Μπάξερ. Όχι εκείνο που χύνεται, χωρίζοντας λαούς, οικογένειες και ανθρώπους. Εκείνο που κυλά στις φλέβες και δίνει ζεστασιά στο σώμα το δικό σου, στο άλλο σώμα, που ακουμπάς, στο συλλογικό Σώμα. Που δίνει πνοή σε σκιές από το παρελθόν, τις στήνει ολόρθες μπροστά μας με σάρκα και οστά, έτοιμες να δημιουργήσουν. Παρακινώντας κι εσένα να πασχίσεις, να αγαπήσεις, να ερωτευθείς. Με δυο λόγια να ζήσεις.

Στο προηγούμενο βιβλίο της «Από δρυ παλιά κι από πέτρα», η περιπλάνηση των υπέροχων, δυνατών ανθρώπων της, ξεκινούσε από τη Σμύρνη και έφτανε μέχρι την Κύπρο, την Ελλάδα κι ακόμα πιο μακριά. Στο καινούργιο της μυθιστόρημα, «Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος», η Σουλτάνα, η κεντρική ηρωίδα της, επιστρέφει στον Πόντο. Εκεί, στο σπίτι από όπου βλέπεις τις πλαγιές με τις φουντουκιές, τις ωραίες ή σκληρές διαδρομές του παρελθόντος, ψάχνει όχι μονάχα τις ρίζες της και το παρελθόν της συνονόματης γιαγιάς της, αλλά και «το τετράφυλλο δάκρυ» όπως θα έλεγε κι ο ποιητής: την ψυχή της.

Όχι, δεν πρόκειται για ένα ακόμη ιστορικό βιβλίο. Δεν είναι ένα ακόμη μυθιστόρημα για τις χαμένες πατρίδες. Είναι ένα κείμενο με σημερινό ύφος, σημερινή δράση, σημερινές αξίες. Ένα υπέροχο ταξίδι στο σκοτεινό όσο και λαχταριστό χθες, δεμένο μαγευτικά με μια αστυνομική ιστορία και έναν έρωτα. Εστω και με ερωτηματικό, ο τελευταίος. Τι γίνεται όταν δεν θέλεις να αναλάβεις τις ευθύνες μιας σχέσης, πολλών σχέσεων; Τι συμβαίνει όταν αναλαμβάνεις ευθύνες που δεν σου ανήκουν, φτάνοντας ακόμη και στον φόνο; Και, εν τέλει, πόσο όλα αυτά που η (όχι πλέον μικρή) Σουλτάνα εξομολογείται στον ξάδερφο Σερχάτ «Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος» φτάνουν στα δικά του αυτιά; Μήπως είναι μια πρόφαση να μιλήσει σε έναν αλλόγλωσσο για να τα ακούσει η ίδια όπως προφέρονται φωναχτά, υποχρεώνοντας τον εαυτό της να λάβει μόνη τη δύσκολη απόφαση;

Παίρνεις απαντήσεις μέχρι το τέλος. Χορταστικές και ικανοποιητικές, όπως η αφήγηση, οι χιλιάδες μικρές στιγμές που περνούν από το μάτι της συγγραφέως, αιχμαλωτίζονται και παρουσιάζονται γεμάτες παλμό, προετοιμάζοντας τις μεγάλες στιγμές. Η αφηγηματική της δεινότητα είναι άλλωστε γνωστή. Μαζί και η ικανότητα να στήνει άρτια σκηνικά, ατμοσφαιρικές περιγραφές, να ξελογιάζει τον αναγνώστη, να τον ξεσηκώνει. Και στη συνέχεια, να του θωπεύει την ψυχή, να καταλαγιάσει πριν τον ξεσηκώσει ξανά.
Μόνη απογοήτευση; Ότι το βιβλίο κάποτε τελειώνει… Κι εσύ, προσγειώνεσαι και πάλι στη μουντή πραγματικότητα, από την οποία τόσο πολύ, τόσο όμορφα είχες ξεφύγει με την ανάγνωση, καλπάζοντας στα λιβάδια των απολαύσεων. Ή μάλλον στις μυθικές πλαγιές με τις φουντουκιές, έξω από την Κερασούντα.


Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο newsletter των εκδόσεων "Ψυχογιός" που μόλις κυκλοφόρησε. Εκδήλωση για το βιβλίο θα γίνει την Κυριακή 21 Μαρτίου ώρα 7.30μμ στο Εναστρον καφέ της οδού Σόλωνος. Να είστε εκεί.

«Αριστερά έπεσε» ο Νίκος Μπελογιάννης

Σήμερα δημοσιεύθηκε στο Εθνος της Κυριακής το κείμενό μου για το βιβλίο της Ελλης Παππά Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου, το οποίο θα κυκλοφορήσει εντός των ημερών από τις εκδόσεις «Αγρα». Ιδού το δημοσίευμα, με τίτλο «Αριστερά έπεσε»ο Νίκος Μπελογιάννης:









Ενα πολύ ωραίο δημοσίευμα επί του ίδιου θέματος, έχει η «Αυγή» αναζητήστε το

Ο Μπελογιάννης ζει;

«Ο Περισσός (όπως άλλωστε και ο αλήστου μνήμης Υπαρκτός) είναι ξένοι και εχθρικοί προς τις έννοιες Πεύμα, Ηθος και- προφανώς- Δικαιώματα.»
Λακωνικός και λιτός, πλην ουσιαστικότατος, ο Νίκος Μπελογιάννης απαντά με μια μονάχα φράση στον χθεσινό «Ριζοσπάστη». Δεν χρειάζεται δεύτερη.

Ο συνάδελφος Βασίλης Κ. Καλαμαράς έγραψε ένα ρεπορτάζ στην «Ελευθεροτυπία» της περασμένης Τετάρτης, αναφέροντας: «Δύο βιβλία κατάφερε να γράψει ο Νίκος Μπελογιάννης (1915-1952), από τα οποία μόνο το ένα ολοκλήρωσε, τη μελέτη ‘Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα’. Το άλλο, το ‘Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πρώτες μακρινές ρίζες - Προσχέδια – Σημειώσεις’ το οποίο ήταν και πιο φιλόδοξο, το άφησε ανολοκλήρωτο. Κυκλοφορεί, όμως, με διπλή εισαγωγή της Χριστίνας Ντουνιά και της Ελλης Παππά (1920-2009), από τις εκδόσεις ‘Αγρα’. Ο εν λόγω εκδοτικός οίκος, ο οποίος έχει τα πνευματικά δικαιώματα, θα κυκλοφορήσει και το πρώτο βιβλίο του Μπελογιάννη και θα παρουσιάσει και τα δύο έργα στις 30 Μαρτίου, ημερομηνία της εκτέλεσής του -θυμίζουμε ότι τουφεκίστηκε στο στρατόπεδο του Γουδή, ημέρα Κυριακή και ώρα 4.10.»
Το ρεπορτάζ κατέληγε: «Το ‘Ξένο κεφάλαιο’ είχε κυκλοφορήσει σε ‘πειρατική’ έκδοση το 1998 από το εκδοτικό τμήμα του ΚΚΕ, τη ‘Σύγχρονη Εποχή’, με αφορμή την επέτειο των ογδοντάχρονων του ΚΚΕ. ‘Η επιλογή ήταν ευθυγραμμισμένη με την αρχή του υπαρκτού σοσιαλισμού ότι οι νεκροί ανήκουν στο Κόμμα’, είναι το χθεσινό σχόλιο με νόημα του Νίκου Μπελογιάννη.»
Ο «Ριζοσπάστης» ενοχλήθηκε από την αλήθεια, και κατά τη γνωστή λογική του: η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση, έγραψε:

«Η χτεσινή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ εγκαλεί το ΚΚΕ, γιατί η μελέτη ‘Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα’ που έγραψε ο Νίκος Μπελογιάννης, όταν ήταν φυλακισμένος στην Ακροναυπλία, ‘είχε κυκλοφορήσει σε "πειρατική" έκδοση το 1998 από το εκδοτικό τμήμα του ΚΚΕ, τη "Σύγχρονη Εποχή", με αφορμή την επέτειο των ογδοντάχρονων του ΚΚΕ’, όπως πληροφορεί τους αναγνώστες της. ‘Η επιλογή ήταν ευθυγραμμισμένη με την αρχή του υπαρκτού σοσιαλισμού ότι οι νεκροί ανήκουν στο κόμμα, ήταν το σχόλιο με νόημα του Νίκου Μπελογιάννη’ (σ.σ. του γιου), συνέχισε η εφημερίδα. Βεβαίως το σχόλιο περί ‘πειρατικής έκδοσης’ αποκαλύπτει για άλλη μια φορά το ποιόν της συγκεκριμένης εφημερίδας, που τον αντικομμουνισμό και την προβοκάτσια τα έχει αναγάγει σε υπέρτατη αρχή. Αλλά και ο γιος Μπελογιάννης δεν καταλαβαίνει ούτε από αξίες και ιδανικά, αυτά που υπηρέτησε και για τα οποία εκτελέστηκε ο Νίκος Μπελογιάννης, ούτε από αρχές τις οποίες υπηρέτησε, γι' αυτό και άφησε στο Κόμμα τα έργα του. Αλλωστε η ιστορία του ήταν συνυφασμένη με την ιστορία του ΚΚΕ, όπως ο ίδιος είπε στην απολογία του στο στρατοδικείο. Τώρα ο γιος Μπελογιάννης νομίζει πως θα παραγράψει αυτήν την ιστορία, την ιστορία του Νίκου Μπελογιάννη, στελέχους του ΚΚΕ, φέρνοντάς την στα μέτρα του και στα μέτρα αυτών που φιλοξενούν τις απόψεις του. Αλλά η ιστορία και η μνήμη τέτοιων προσωπικοτήτων, σαν του Νίκου Μπελογιάννη ούτε παραγράφονται ούτε διαστρεβλώνονται.»

Ζήτησα την άποψη του Νίκου Μπελογιάννη για το δημοσίευμα, προκειμένου να τη δημοσιεύσω στο παρόν ιστολόγιο, το οποίο, το έχουμε ξαναπεί, δεν αφίσταται της πολιτικής. Την απαντητική του φράση δημοσιεύω στην αρχή του κειμένου. Πλην, έχω κι άλλη μια ερώτηση και μια παρατήρηση. Προς το ΚΚΕ πλέον.
Η ερώτηση πρώτα: ώστε λοιπόν ο Νίκος Μπελογιάννης (πατέρας) έγραψε το βιβλίο για το Ξένο κεφάλαιο στην Ακροναυπλία; Πώς τολμά ο ανώνυμος σχολιογράφος του «Ριζοσπάστη» να αμφισβητεί την ίδια την Γενική Γραμματέα του ΚΚΕ; Η Αλέκα Παπαρήγα γράφει στον πρόλογό της για την έκδοση της Σύγχρονης Εποχής: «Δεν είναι τυχαίο, επίσης, ότι γράφτηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανοϊταλούς». Κάνει λοιπόν η ΓΓ λάθη; Δεν έχει το αλάθητο όπως ο Πάπας; Απίστευτο!
(Η πραγματικότητα είναι πως ο Ν. Μ. έγραψε όντως το βιβλίο στην Ακροναυπλία και, κατά δήλωσίν του, το ξαναδούλεψε το 1945, σε ένα διάλειμμα των διώξεων λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Θα το καταλάβαιναν εύκολα οι εκδότες, αν έκαναν τον κόπο να αναγνώσουν, απλώς, τις τελευταίες παραγράφους του κειμένου. Ο Μπελογιάννης έγραφε χαρακτηριστικά: «η μεταπολεμική περίοδος 1923- 1940» κάτι λογικό για τον καιρό που ήταν κρατούμενος στην Ακροναυπλία αλλά όχι και για μετά την κατοχή, οπότε και το ΚΚΕ ισχυριζόταν πως συνέγραψε τη μελέτη. Επίσης, η φράση «με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, παρουσιάζεται τώρα στο παιχνίδι τούτο σοβαρός αντίπαλος κι η Γερμανία» στέκει για το 1940 αλλά σε καμία περίπτωση για το 1945. Και η έρευνα είναι άγνωστη έννοια γι’ αυτούς, άλλωστε…)


Και τώρα η παρατήρηση: «Ασχετο: Σε ποιον ανήκουν τα ‘πνευματικά δικαιώματα’ των σημειωμάτων που πετούσαν από τα καμιόνια οι 200 κομμουνιστές, όταν τους πήγαιναν για εκτέλεση στην Καισαριανή;» ρωτούσε χθες ο «Ριζοσπάστης».
Ως γνωστόν, κληρονόμος γίνεσαι όταν σού κληροδοτείται κάτι. Κανείς όμως δεν κληροδότησε στο ΚΚΕ και στο «όργανό» του, τους τάφους των σκοτωμένων. Να σταματήσουν, λοιπόν, την καπηλεία, οι τυμβωρύχοι.


Υ.Γ. Στην πειρατική έκδοση του 1998 είχαν το θράσος να βάλουν κ(λ)οπυράιτ «Σύγχρονη Εποχή». Οπερ έδει δείξαι: ο νεκρός, δεν έχει ούτε δικαιώματα, ούτε οικογένεια. Αλλωστε, ο Νίκος Μπελογιάννης ζει. Διότι, αν δεν ζούσε, ο Ριζοσπάστης θα έκανε τον κόπο να αναφέρει πως κηδεύθηκε για πρώτη φορά δημόσια, στις 31 Οκτώβρίου 2009, μαζί με τη σύντροφό του Ελλη Παππά. Αλλά δεν…

Κρατικά βραβεία λογοτεχνίας 2009

Σε περίπτωση που ανησυχούσατε (όπως γράφουμε κάθε χρόνο) να τα κρατικά βραβεία λογοτεχνίας, όπως ανακοινώθηκαν από το υπουργείο Πολιτισμού (και Τουρισμού πλέον). Αν τουλάχιστον κάποια βιβλία μεταφράζονταν και στο εξωτερικό, να φέρουν και κανέναν επισκέπτη στη χώρα μας... (λέμε και καμιά ανοησία, να περνάει η ώρα...) Πιστέψτε με πάντως, ειδικά ο Λευτέρης Πούλιος είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο για την Ελλάδα και για την ποίηση.
Από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του ΥΠ.ΠΟ.Τ ανακοινώνονται τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2009, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2008, στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας από τον «βραχύ κατάλογο» των υποψηφίων προς βράβευση έργων, μετά από επανειλημμένες συνεδρίες και μακρές συζητήσεις, ως ακολούθως :


ΜΕΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Απονέμεται ομόφωνα στον Νάνο Βαλαωρίτη για το σύνολο του έργου του.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥΑπονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στα περιοδικά «πόρφυρας» και «Εντευκτήριο» για την συμβολή τους στην προβολή και διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Λευτέρη Πούλιο για το έργο του με τίτλο «Η κρυφή συλλογή», εκδόσεις Κέδρος.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ
Απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στους : Τόλη Νικηφόρου για το έργο του με τίτλο «Ο δρόμος για την Ουρανούπολη», εκδόσεις Νεφέλη και Αργύρη Χιόνη για το έργο του «Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες», εκδόσεις Κίχλη.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ
Απονέμεται ομόφωνα στον Γιάννη Ατζακά για το έργο του «θολός βυθός», εκδόσεις Άγρα.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΟΚΙΜΙΟΥ – ΚΡΙΤΙΚΗΣ
Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρίστο Ρουμελιωτάκη για το έργο του «Ασκήσεις αυτογνωσίας», εκδόσεις Τυπωθήτω.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟΥ – ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
Απονέμεται ομόφωνα στην Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου για το έργο της «Υπόθεση Γκράνιν : Η λογοτεχνική κριτική στο εδώλιο - : Η δίκη της “Επιθεώρησης τέχνης” το 1959 και η απολογία του Κώστα Κουλουφάκου», εκδόσεις Καστανιώτης.


Ο βραχύς κατάλογος υποψηφίων προς βράβευση έργων (δημοσιευμένων το έτος 2008 και κατατεθειμένων στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας), από τον οποίο επελέγησαν τα ανωτέρω βραβεία είναι ο ακόλουθος (αλφαβητικά) :

Α. Υποψήφιοι για το Βραβείο Ποίησης :

1) Δημήτρης Αγγελής για το έργο του «Επέτειος», Εκδόσεις των Φίλων.
2) Γιώργος Βέης για το έργο του «Ν, όπως Νοσταλγία», εκδόσεις Ύψιλον.
3) Δημήτρης Κοσμόπουλος για το έργο του «Ανάστασις του Ανδρέα Ταρκόφσκι», εκδόσεις Ερατώ.
4) Λουκάς Κούσουλας για το έργο του «Το φεγγάρι του Υμηττού», εκδόσεις Γαβριηλίδης.
5) Λευτέρης Πούλιος για το έργο του «Η κρυφή συλλογή», εκδόσεις Κέδρος.

Β. Υποψήφιοι για το Βραβείο Διηγήματος :

1) Γιάννης Ευσταθιάδης για το έργο του «Πορσελάνη», εκδόσεις Ύψιλον.
2) Μαρίνα Καραγάτση για το έργο της «Το ευχαριστημένο ή οι δικοί μου άνθρωποι», εκδόσεις Άγρα.
3) Μαρία Μήτσορα για το έργο της «Με λένε Λέξη», εκδόσεις Πατάκη.
4) Τόλης Νικηφόρου για το έργο του «Ο δρόμος για την Ουρανούπολη», εκδόσεις Νεφέλη.
5) Αργύρης Χιόνης για το έργο του «Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες», εκδόσεις Κίχλη.




Γ. Υποψήφιοι για το Βραβείο Μυθιστορήματος :

1) Γιάννης Ατζακάς για το έργο του «θολός βυθός», εκδόσεις Άγρα.
2) Γιώργης Γιατρομανωλάκης για το έργο του «Το χρονικό του Δαρείου», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
3) Νίκος Κ. Κυριαζής για το έργο του «Η ασπίδα των Θερμοπυλών 494-478 π.Χ. - : Οι ένδοξες μάχες», εκδόσεις Ιωλκός.
4) Κώστας Λογαράς για το έργο του «Ερημιά στο βλέμμα τους», εκδόσεις Μεταίχμιο.
5) Γιώργος Σκαμπαρδώνης για το έργο του «Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Δ. Υποψήφιοι για το Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής :

1) Aλεξάνδρα Δεληγιώργη για το έργο της «Καιρός - : Σύγχρονοι προβληματισμοί για έναν καλύτερο καιρό», εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
2) Διονύσης Καψάλης για το έργο του «Το καμαράκι κάτω από τη σκάλα – Εννέα δοκίμια», εκδόσεις Άγρα.
3) Μίλτος Πεχλιβάνος για το έργο του «Από τη Λέσχη στις Ακυβέρνητες Πολιτείες - : Η στίξη της ανάγνωσης», εκδόσεις Πόλις.
4) Τζίνα Πολίτη για το έργο της «Περι – διαβάζοντας την αγγλική λογοτεχνία 1593-1854 – Κείμενα, ιδεολογία, το πολιτικό», εκδόσεις Άγρα.
5) Χρίστος Ρουμελιωτάκης για το έργο του «Ασκήσεις αυτογνωσίας», εκδόσεις Τυπωθήτω.

Ε. Υποψήφιοι για το Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας :

1) Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου για το έργο της «Υπόθεση Γκράνιν : Η λογοτεχνική κριτική στο εδώλιο - : Η δίκη της “Επιθεώρησης τέχνης” το 1959 και η απολογία του Κώστα Κουλουφάκου», εκδόσεις Καστανιώτης.
2) Γιάννης Ξανθούλης για το έργο του «Κωνσταντινούπολη - : Των ασεβών μου πόθων», εκδόσεις Μεταίχμιο.
3) Νίκος Μπακουνάκης για το έργο του «Μια στιγμή της Ευρώπης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα - : Ο λόγος, η εικόνα, ο μύθος του Ανδρέα Ρηγόπουλου», εκδόσεις Πόλις.
4) Αλέκος Χατζής για το έργο του «Ένας Έλληνας στην Αλβανία - : Λιθαράκια μιας ζωής», εκδόσεις Γόρδιος.
5) Ελένη Ψυχογιού για το έργο της «“Μαυρηγή” και Ελένη - : Τελετουργίες θανάτου και αναγέννησης: Χθόνια Μυθολογία, νεκρικά δρώμενα και μοιρολόγια στη σύγχρονη Ελλάδα», εκδόσεις Ακαδημίας Αθηνών.

Η Επιτροπή δεν μπόρεσε να κρίνει και άλλα αξιόλογα βιβλία (εκδόσεως 2008) για τυπικούς λόγους (μη εμπρόθεσμη κατάθεση στην Ε.Β.Ε. κ.λ.π.).

Την Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας αποτελούν :

1) Μαστροδημήτρης Παναγιώτης, Πρόεδρος, Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κριτικός.

2) Αθανασόπουλος Ευάγγελος, Αντιπρόεδρος, Καθηγητής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

3) Ανδρειωμένος Γεώργιος, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

4) Πάτσιου Βασιλική (Βίκυ), Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

5) Δημακοπούλου Χαρίκλεια, Κριτικός Βιβλίου, Δημοσιογράφος, Νομικός.

6) Σχινά Αικατερίνη, Κριτικός Βιβλίου.

7) Λεονάρδος Γεώργιος, Συγγραφέας.

8) Νιάρχος Αθανάσιος, Ποιητής, Δοκιμιογράφος.

9) Χατζηαντωνίου Κωνσταντίνος, Συγγραφέας.

Παύλος Κάγιος- Και με κλειστά μάτια θα βλέπω

Παλιά, όταν οι κοινωνίες ήταν μικρές, τα γενητούρια (σωστά το γράφω, ή θέλει δύο νι;) ήταν μεγάλα γεγονότα. Αν μάλιστα ήταν και αγόρι, μέχρι πιστολιές και τουφεκιές έπεφταν σε κάποια μέρη της Ελλάδας. Στη μικρή (αλλά ζωντανή και δυνατή) κοινωνία των φίλων, τα γενητούρια είναι πάντοτε σπουδαία. Μόλις σήμερα, ο φίλος και συνάδελφος Παύλος Κάγιος κράτησε στα χέρια του το νέο του παιδί, το τέταρτο μυθιστόρημά του.
Τίτλος του, «Και με κλειστά μάτια θα βλέπω». Θέμα μια όμορφη, τρυφερή, σκληρή, δραματική αλλά μαγευτική οικογενειακή ιστορία. Σχεδόν ένας αιώνας, ο περασμένος, περνά μέσα από τις σελίδες του. Περνά και δεν χάνεται, γιατί τον στερεώνει (και τον στεργιώνει) μια μεγάλη ιστορία αγάπης, του Θοδωράκη και της Βασούλας. Μιας αγάπης που δεν χάνεται, δεν κινδυνεύει, δεν δοκιμάζεται, αντίθετα, παραμένει φάρος για τους ανθρώπους που ξεκίνησαν αλλιώς, κατέληξαν αλλιώς, αλλά σε όλη τους τη ζωή «Φυλούσαν τ' αστέρια μη τα σβήσουν».
Υπάρχει, λοιπόν, αγάπη ευτυχισμένη; Αυτό θα το κρατήσουμε μυστικό. Για να το μάθετε, διαβάστε το βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Για φινάλε, οι καταληκτικές φράσεις στο οπισθόφυλλο: «Μια ελεγεία για τους κυνηγημένους, τους χαμένους, τους αφανείς και ευλογημένους, σε μια Ελλάδα όπου όλα έρχονται και παρέρχονται, αφήνοντας πίσω αναπάντητα ερωτήματα: αρκεί να λες Και με κλειστά μάτια θα βλέπω και να προχωράς; Και πού πηγαίνεις; Ανικανοποίητος- άρα ελεύθερος- ή παντοτινά σκλαβωμένος;»

Σε ποιον ανήκει, τελικά- τελικά ο Γιάννης Ρίτσος;

Οι γονείς μου και οι δάσκάλοί μου με έμαθαν να διαφωνώ, με έμαθαν όμως και να συμφωνώ. Ηδη εδώ και μήνες έχω επανειλημμένα φιλοξενήσει σε αυτό το ιστολόγιο κείμενα τρίτων υπό τον γενικό τίτλο "Σε ποιον ανήκει τελικά ο Γιάννης Ρίτσος" και είχα υποσχεθεί και τη δική μου θέση. Λίγο το ένα, λίγο το άλλο, άργησα. Ευτυχώς, επειδή διάβασα σήμερα στον "Ριζοσπάστη" την εξαιρετική ομιλία της Ερης Ρίτσου, συγγραφέως και κόρης του ποιητή, με την οποία συμφωνώ μέχρι κεραίας. Και καθώς τα πολλά λόγια είναι φτώχια, παραθέτω ολόκληρο το κείμενο, το οποίο η Ερη εκφώνησε στο διήμερο συμπόσιο για τον Γιάννη Ρίτσο που διοργάνωσε το ΚΚΕ στον Περισσό (χθες και σήμερα):


Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου, ενός ποιητή, που όσο κανένας άλλος συνέδεσε τη ζωή και το έργο του με την ιστορία του τόπου του. Το έχουν πει και είναι γεγονός: Η ποίηση του Ρίτσου είναι μια σχεδόν ημερολογιακή καταγραφή των σημαντικών γεγονότων του 20ού αιώνα. 100 χρόνια από τη γέννησή του και δεν θα μπορούσε το κόμμα του, το ΚΚΕ, να μη συμμετέχει στις εκδηλώσεις που γίνονται πανελλαδικά, και όχι μόνο, γι' αυτή την επέτειο. Και λέω όχι μόνο πανελλαδικά γιατί εκτός από τις τόσες εκδηλώσεις που γίνονται τιμώντας το έργο του σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, άπειρες είναι οι εκδηλώσεις που γίνονται σ' όλο τον κόσμο, καταδεικνύοντας έτσι πως η «ελληνικότητα» του Ρίτσου είναι ταυτόχρονα και η «οικουμένικότητά» του και πως τα προβλήματα και οι αναζητήσεις των ανθρώπων και των λαών είναι κοινά παντού.

Είμαι λοιπόν πολύ χαρούμενη που βρίσκομαι εδώ σήμερα, ν' ακούσω για το Ρίτσο. Πολλά πράγματα τα γνωρίζω. Οχι τόσο αυτά που αφορούν στην ποίησή του γιατί αυτά τα ανακαλύπτω και 'γω συνεχώς, αλλά αυτά που αφορούν στον άνθρωπο, στην απέραντη δύναμη, στο ήθος και στην καλοσύνη του. Δεν θα μπορούσε λοιπόν, το έχω άλλωστε ξαναπεί, ένας άνθρωπος με την καλοσύνη και την ευγένειά του να είναι άλλο από κομμουνιστής. Γιατί αγαπούσε βαθιά και πραγματικά τους ανθρώπους και γιατί πάσχιζε γι' αυτούς.

Καμιά φορά οι σύντροφοί του εκφράζουν το φόβο πως γίνεται προσπάθεια να αποχρωματιστεί ο Ρίτσος. Και λέω εγώ πως τέτοια προσπάθεια, κι αν γίνεται, σε τίποτα δεν θα καταλήξει γιατί ο Ρίτσος δεν υπήρξε και δεν αγωνίστηκε απλώς, αλλά έγραψε, και αυτά που έγραψε δεν αλλάζουν. Ο,τι και να πει, ό,τι και να γράψει κανείς, η ιδεολογία του η κομμουνιστική, η βαθιά ανθρωπιστική, βρίσκεται παντού μέσα στο έργο του, ανασαίνει, υπάρχει μέσα στον παραμικρό του στίχο και με τίποτα δεν ακυρώνεται, δεν μεταλλάσσεται, δεν αλλοιώνεται. Ομως το έργο του είναι τεράστιο και πολύμορφο και προσφέρεται για πολλές αναγνώσεις. Παίρνω παράδειγμα απ' τον εαυτό μου: Οσο διαβάζω, τόσο περισσότερα ανακαλύπτω. Κι η «συμβουλή» μου στους συντρόφους του είναι: διαβάστε.

Εμεινε αταλάντευτος στα «πιστεύω» του
Μέσα στην πολυτάραχη ιστορία του το κομμουνιστικό κίνημα, παγκοσμίως και φυσικά στη χώρα μας, πέρασε πολύ δύσκολες περιόδους. Διώξεις, φυλακίσεις, εξορίες, δολοφονίες, ήταν πράγματα που οι κομμουνιστές τα γνώρισαν, τα έζησαν στο πετσί τους. Μέσα σε συνθήκες παρανομίας, καθημερινού κυνηγητού και αγώνα για επιβίωση, θα περίμενε κανείς πως η τέχνη θα πέρναγε σε δεύτερη μοίρα. Κι όμως ο ανθός της διανόησης και της τέχνης και στον τόπο μας πέρασε και αναπτύχθηκε μέσα απ' τις γραμμές των κομμουνιστών. Καμιά φορά, μεσ' σε συνθήκες δύσκολες, κανείς πρέπει να είναι διπλά προσεκτικός. Μην έχοντας τη δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης, υπήρξαν φορές που κοιτάγαμε με καχυποψία ό,τι φαινόταν να «παρεκκλίνει» από τα απολύτως παραδεδεγμένα.

Υπήρξαν λοιπόν φορές που ο Ρίτσος κατηγορήθηκε πως είναι δυσνόητος και πως ο τρόπος έκφρασής του δεν είναι κατανοητός από την εργατική τάξη. Ο Ρίτσος όμως ήξερε πως η τέχνη προηγείται, και πως η εργατική τάξη πρέπει να μορφωθεί. Πως δεν είναι σωστό να κάνει κανείς εκπτώσεις για να γίνει κατανοητός αλλά πως το «καθήκον» του κομμουνιστή είναι ακριβώς να δώσει τη δυνατότητα στην εργατική τάξη να μορφωθεί για να έχει τα εργαλεία να καταλαβαίνει όχι μόνο το πώς γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης αλλά να ακονίζει το μυαλό και τις ευαισθησίες της για να μπορεί να «απολαμβάνει» πραγματικά τα ωραία πράγματα που η ζωή και η τέχνη προσφέρουν. Και δικαιώθηκε ο Ρίτσος. Γιατί έμεινε αταλάντευτος στα «πιστεύω» του είτε αυτά είχαν να κάνουν με τη ζωή και την ένταξή του στο κομμουνιστικό κόμμα, είτε είχαν να κάνουν με την τέχνη του.

Σήμερα, οι κομμουνιστές μπορούν εξίσου καλά να χαίρονται τα επικαιρικά του ποιήματα, τα ποιήματα που γράφτηκαν και που προσφέρθηκαν απ' το Ρίτσο σαν η πρακτική και καθημερινή συμβολή του στον αγώνα του τόπου του και των συντρόφων του για ελευθερία, με τα ποιήματα εκείνα τα «δυσνόητα» που περιλαμβάνουν αναζητήσεις «υπαρξιακές» και φιλοσοφικές, που έχουν να κάνουν με τη φιλολογική παράδοση που μας κληροδότησε η Αρχαία Ελλάδα, που υμνούν τον έρωτα και το κάλλος του ανθρωπίνου σώματος.

Οι ήρωες είναι άνθρωποι καθημερινοί
Και χαίρομαι γιατί μιλώντας με νέους κομμουνιστές διαπιστώνω πως τα πράγματα έχουν πια βρει τις σωστές τους διαστάσεις και πως «υπαρξιακή αναζήτηση» δεν σημαίνει κάτι το νεφελώδες, που δεν είμαστε σίγουροι τι, και χρεώνοντάς το στον Σαρτρ το αφήνουμε στην άκρη αλλά σημαίνει ακριβώς το να θέτει κανείς στον εαυτό του τα ερωτήματα εκείνα που απασχολούν κάθε άνθρωπο, πολύ περισσότερο τον άνθρωπο που είναι «ταγμένος» στο να αγωνίζεται για το καλό του ανθρώπου. Τι είμαστε, τι κάνουμε, τι θέλουμε, γιατί υπάρχουμε, γιατί αγωνιζόμαστε; Μέσα από μια ιδεολογία που δίνει βάσεις γερές, τα ερωτήματα αυτά βρίσκουν τις απαντήσεις τους. Οχι πάντα εύκολα, αλλά τις βρίσκουν.

Και η ποίηση του Ρίτσου μας συντροφεύει στην αναζήτηση αυτή, γιατί ακριβώς αυτό μας δείχνει, για παράδειγμα, με τον Ορέστη του, πως δεν υπάρχουν υπεράνθρωποι, πως οι ήρωες είναι άνθρωποι καθημερινοί, που μέσα από μάχες δύσκολες που δίνουν με τον εαυτό και τις επιθυμίες τους, ξεπερνούν πολλές φορές τα «θέλω» τους και υψώνονται πάνω απ' την καθημερινότητά τους, αφήνουν σε δεύτερη μοίρα την ανάγκη του παρόντος τους για να διεκδικήσουν το μέλλον, το δικό τους και όλων των συνανθρώπων τους. Και δεν είναι εύκολη δουλειά. Το ξέρετε άλλωστε.

Δεν θέλω να σας φάω το χρόνο μια και υπάρχουν τόσο ενδιαφέρουσες ομιλίες και ανακοινώσεις, μόνο να πω ακόμα μια φορά, πόσο χαρούμενη είμαι γιατί μέσα από αυτό το «Ετος Ρίτσου», μέσα από τις εκδηλώσεις που έχω παρακολουθήσει σε σχολεία, πνευματικά κέντρα, πολιτιστικούς συλλόγους, δήμους, βιβλιοθήκες, εγώ τουλάχιστον διαπίστωσα πως η ποίηση είναι ζωντανή και ο κόσμος νοιάζεται και ενδιαφέρεται και σκέφτεται και αισθάνεται και αναρωτιέται και ψάχνει και πως όχι, δεν μας έχει ισοπεδώσει η παγκοσμιοποίηση. Οι άνθρωποι διψούν για το καλό και το ωραίο και το δείχνουν σε κάθε ευκαιρία.

Στο χέρι του καθενός μας είναι αυτό να το προασπίσει και να το τονώσει. Στο χέρι των κομμουνιστών είναι να σκύψουν πάνω απ' τον πολιτισμό και να ενισχύσουν κάθε προσπάθεια ειλικρινή και ουσιαστική, χωρίς φοβίες, χωρίς και την έγνοια «μα είναι μέσα στα πλαίσια που το θέλουμε;», γιατί κάθε ειλικρινής προσπάθεια έκφρασης, είναι μέσα στα πλαίσια που τη θέλουμε, εφ' όσον στοχεύει στο να διευρύνει τους ορίζοντές μας. Ο Ρίτσος μάς το έδειξε αυτό και μας άνοιξε δρόμους. Ας τους ακολουθήσουμε. Είναι η μεγαλύτερη τιμή που με τη σειρά μας μπορούμε να προσφέρουμε στον ποιητή.

Μίκης Θεοδωράκης: ο Επιφανής της οδού Επιφανούς

«Οταν εσύ φωνάζεις
εγώ κοιμάμαι
όταν εσύ πονάς
εγώ χασμουριέμαι
όταν εσύ σφαδάζεις
εγώ ξύνομαι.
Σεπτέμβριος
ημέρα δεκάτη έκτη
της Δημιουργίας
Διονύση»
(Μίκη Θεοδωράκη Ο Ηλιος και ο Χρόνος- Γενική Ασφάλεια, Μπουμπουλίνας, Αύγουστος και Σεπτέμβριος 1967)




Η μέρα ξεκίνησε με τον ΚΥΡ στο Βήμα. Και με την απάντηση στον Διονύση Μάνεση, που έγραψε ένα ποστ στο ιστολόγιο του 6ου λυκείου Καλλιθέας. Κι έτσι θυμήθηκα τον Μίκη Θεοδωράκη, όμηρο της χούντας των συνταγματαρχών και τους καιρούς του Πολυτεχνείου εξόριστο στο Παρίσι. Από όπου "όργωνε" τον κόσμο και έδινε συναυλίες για την απελευθέρωση της πατρίδας, η οποία επανειλημμένα και για μεγάλο χρονικό διάστημα τον βασάνισε, τον φυλάκισε, τον εξόρισε, με δυο λόγια τον εδίωξε. Αλλά το Πολυτεχνείο έχει σημαδευτεί από τα δικά του τραγούδια (όπως και ζωές μας, άλλωστε). Δεν θα βρείτε πουθενά βίντεο χωρίς τη Ρωμιοσύνη του, το κατεξοχήν μουσικό σύμβολο του Νοέμβρη. Κι ας έχουν πεθάνει τα σύμβολα. Και το Πολυτεχνείο και η Ρωμιοσύνη και ο Θεοδωράκης είναι ολοζώντανοι. Προς μεγάλη ευτυχία και παραμυθία δική μας.

Λίγο πριν από τα δελτία ειδήσεων των 8 ήρθε στις θυρίδες του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου μια σαρκαστική δήλωση του Μίκη- στο ίδιο πνεύμα με τη γελοιογραφία του ΚΥΡ. Τότε (επιτέλους)ξύπνησε μέσα μου η δημοσιογράφος και αναρωτήθηκα γιατί διαμαρτύρεται. Βρήκα πρώτα την προκήρυξη των νεανίσκων, με την οποία τον εγκαλούν διότι, λέει... όπως και ο Μίμης Ανδρουλάκης, έξω από το σπίτι του οποίου έβαλαν τη χύτρα τους για να μαγειρέψουν σκοταδισμό, έτσι και «άλλες επιφανείς προσωπικότητες της 'αντι-δικτατορικης' αυτοεξορίας, στο Παρίσι της καλοπέρασης , οπως ο Μικης Θεοδωρακης , ο Βασιλης Βασιλικος κ.α. συγκεντρώνουν ολα τα παραπανω χαρακτηριστικά. Γνωστοί πρωην αριστεροί με κύρος και διεθνή φήμη , που ξεπληρώνουν τις ολιγοήμερες 'διακοπές' τους στα κρατητήρια της Ασφάλειας με βουλευτικά και υπουργικά αξιώματα (ο 'αγωνιστής' Μ. Θεοδωράκης διετέλεσε υπουργός 'ανευ χαρτοφυλακίου' σε προηγούμενη κυβέρνηση της Ν.Δ.) Θα έπρεπε τουλάχιστον να ντρέπονται απέναντι στους χιλιάδες ανώνυμους αριστερούς, που ξυλοκοπήθηκαν ,βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν, και εκτελέστηκαν... Για αυτους που δεν υπήρξε και δεν θα υπάρξει ουτε μια σελίδα στην επίσημη ιστορία των νικητών. Αντιθετα η πλέμπα της αριστερής διαννόησης αρέσκεται να συνεστιάζεται σε καθε ευκαιρία με τους εκπροσώπους της δημοκρατίας και της τάξης, ανταλλάσσοντας φιλοφρονήσεις σε εγκαίvια και δεξιώσεις της 'καλής κοινωνίας'.Ειναι η πικρόχολη λιγοψυχία όλων αυτων ,που ποτε δεν ειχαν ψυχή. Αυτων που ανέξοδα πρόδωσαν οτι γράφτηκε με αίμα .Γιατί ,οσο κι αν διαφωνούμε, με την ιδεολογία και τα οράματα 'του λαικου ξεσηκωμου' ,των προηγούμενων γενιών , σεβόμαστε αυτους που μάτωσαν για τις ιδεές τους ή πέθαναν με το 'οπλο στο χέρι,περήφανοι , χωρίς κανένα αντάλλαγμα.»


Δεν έχει κανείς τους ανάγκη από τη δική μου συνηγορία. Ούτε και τα άφρονα παιδάκια (κάθε ηλικίας) θα βάλουν μυαλό αν γράψω ή δεν γράψω κάτι. Ομως, επειδή αν σταματήσουμε να αντιδρούμε η τρομοκρατία και κάθε αδικία θα μας νικήσουν, αναδημοσιεύω την περήφανη απάντηση του Μίκη Θεοδωράκη. Πρώτα σε φωτογραφική αναπαραγωγή:



Και τώρα το κείμενο:
«Λεβέντες μου σας καμαρώνω! Είστε οι συνεχιστές του Κολοκοτρώνη , του Ανδρούτσου και του Άρη σε σύγχρονη εκδοχή. Και γιαυτό η τελευταία ελπίδα του προδομένου λαού μας. Με την γενναία σας δημόσια αποκήρυξη μου, μου ανοίξατε τα μάτια. Ομολογώ,έστω και καθυστερημένα ότι υπήρξα ένας ελεεινός και σιχαμερός προδότης-συνεργάτης της χούντας και της αντιλαικής δεξιάς και τώρα μετανοιωμένος αναζητώ την δίκαιη τιμωρία μου. Το σπίτι μου βρίσκεται σε μικρή πάροδο της οδού Γαριβάλδη και Επιφανού 1 και καθώς είμαι ξαπλωμένος , έχω απέναντι μου την πλαγιά του Φιλοπάππου, απ' που σας είναι πανεύκολο να με κάψετε ζωντανό και να με λυτρώσετε από τις τύψεις που με ζώνουν. Προς τούτο έχω ορθάνοιχτα τα παράθυρα μου για να σας διευκολύνω με κίνδυνο να πάθω γρίπη. Όμως ποιος λογαριάζει τέτοιες λεπτομέριεες όταν έχει να κάνει με terroristes-τιμωρούς όπως εσείς;"
Je vous remercie
Μίκης Θεοδωράκης

Υ.Γ. Καημένε Παπαδόπουλε που είσαν να καμαρώσεις την σπορά σου»

Ο Ηλιος και ο Χρόνος, συνέχεια:
«Τα κελιά ανασαίνουν
τα κελιά που βρίσκονται ψηλά
τα κελιά που βρίσκονται χαμηλά
η βροχή μας ενώνει
ο ήλιος ντράπηκε να φανεί, Νίκο
Γιώργο, κρατιέμαι από ένα λουλούδι.»

Εσείς από πού κρατιέστε άραγε, λεβέντες;

Πρεβελάκης, Σωτηρίου, Ρίτσος: Το θέμα είναι τώρα τι κάνουμε...

Κατά πάσα βεβαιότητα, μονάχα στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά: να συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση προσωπικοτήτων που λάμπρυναν τα Γράμματά της και τα παγκόσμια Γράμματα και τα υπουργεία να μην κάνουν τα αυτονόητα, αντίθετα, να βάζουν και εμπόδια.
Εξηγούμαι: εκατό χρόνια από τη γέννηση του Παντελή Πρεβελάκη φέτος. Το υπουργείο Πολιτισμού (εσχάτως και Τουρισμού) ούτε καν το θυμήθηκε. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου δεν οργάνωσε κάποια εκδήλωση, κάποια έκδοση, κάτι τέλος πάντων για τον σπουδαίο Κρητικό διανοούμενο με την τόσο πλούσια μελετητική και συγγραφική δράση. Για το υπουργείο Παιδείας (και δια βίου μάθησης και τα λοιπά) δεν γνωρίζω, άρα θα το απαλλάξω...
Εκατό χρόνια και από τη γέννηση της Διδώς Σωτηρίου. Το μεν ΥΠΠΟ-ΤΟΥΡ, πάντοτε δια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, ουδέν σκέφτηκε (ή θέλησε) να κάνει. Σιωπή μεγάλη για μια συγγραφέα διεθνούς φήμης. Τι κρίμα...
Αλλά και το υπουργείο Παιδείας, το... παράκανε. Οπως έχω επανειλημμένα γράψει στο ιστολόγιο αυτό, ο ανιψιός και κληρονόμος της συγγραφέως Νίκος Μπελογιάννης διαμαρτύρεται εδώ και καιρό γιατί τα περίφημα «Ματωμένα Χώματα» δόθηκαν στους μαθητές για ένα- δυο μήνες ή και καθόλου και έκτοτε μαζεύτηκαν και βρίσκονται σε κιβώτια (σε σχολικές βιβλιοθήκες απαντούσαν οι προκάτοχοι της κ. Διαμαντοπούλου. Καλό ανέκδοτο!). Ο Νίκος Μπελογιάννης έστειλε, λοιπόν, τον περασμένο Φεβρουάριο εξώδικο προς τον τότε υπουργό Παιδείας Αρη Σπηλιωτόπουλο ζητώντας να μοιραστεί και πάλι το βιβλίο στους μαθητές της ΣΤ’ Δημοτικού, αντί να βρίσκεται στις (ανύπαρκτες όπως λέει) σχολικές βιβλιοθήκες.
«Είναι πασίγνωστο» τονίζει ο Ν. Μπελογιάννης, «ότι οι σχολικές βιβλιοθήκες των δημοτικών σχολείων της χώρας στις οποίες υποτίθεται ότι απεστάλησαν τα 113.000 αντίτυπα του επίμαχου βιβλίου αριθμούν κυριολεκτικά….μηδέν!!! Εκτός αν το Υπουργείο σας θεωρεί σχολικές βιβλιοθήκες κάποια «ράφια» πολλαπλών χρήσεων, που έχουν τοποθετηθεί σε μερικά σχολεία με πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών».
Αυτό το παραδέχεται το υπουργείο, που με απάντησή του τον Μάιο του 2009 λέει: «Οσον αφορά στην οργάνωση Σχολικών Βιβλιοθηκών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση σας γνωστοποιούμε ότι βρίσκεται σε πιλοτική εφαρμογή. Ωστόσο σε όλες τις σχολικές μονάδες λειτουργούν συμβατικές βιβλιοθήκες οι οποίες έχουν ιδρυθεί με πρωτοβουλία των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων και των μαθητών και στις οποίες τοποθετούνται τα πάσης φύσεως βοηθήματα». Τώρα τι θα πει συμβατικές βιβλιοθήκες; Στην καλύτερη περίπτωση ράφια, όπως έλεγε και ο Ν. Μπελογιάννης. Οπερ έδει δείξαι. Εκεί βρίσκονται ακόμη και περιμένουν μια γενναία πολιτική πρωτοβουλία για να βγουν και να φτάσουν στα παιδιά.

Πάμε στον Γιάννη Ρίτσο: Το ΥΠΠΟ (τότε) κήρυξε το 2009 έτος Ρίτσου και μετά κοιμήηηηηηθηκε. Ο,τι έκανε το ΕΚΕΒΙ το έκανε, αλλά κανείς υπουργός δεν έδωσε μια συνέντευξη Τύπου για να παρουσιάσει το έτος, τις εκδηλώσεις, κάτι τέλος πάντων. Εννοείται, ούτε και χρήματα δόθηκαν ποτέ στο ΕΚΕΒΙ. Τώρα το έτος τελειώνει και ακόμη κάποιες εκδόσεις βρίσκονται στα προσεχώς.
Αλλά το εξωφρενικό έρχεται από το υπουργείο Παιδείας (κ.λπ.) Λοιπόν εκεί, δεν έτυχε, πέτυχε. Κάποιοι σκέφτηκαν πως «Η σονάτα του σεληνόφωτος» το αριστούργημα του ποιητή, παραμπήκε, βρε παιδάκι μου, στη διδακτέα ύλη της Γ’ Λυκείου. Και την έβγαλαν! Φέτος, στο Ετος Ρίτσου, εξαίρεσαν τη Σονάτα, ένα έργο που πολύ αγαπούν τα παιδιά, από την ύλη!
Μάλιστα, ήταν στο πρόγραμμα δέκα χρόνια. Αλλά το μόνο που περιλαμβάνεται τόσα χρόνια είναι; Και, εν πάση περιπτώσει, αυτό έπρεπε να γίνει ΜΕΣΑ στο Ετος Ρίτσου; Στο κηρυγμένο από την πολιτεία Ετος Ρίτσου;

Για να μην είμαι άδικη, θα πω ότι όλα αυτά έγιναν πριν από την ανάληψη καθηκόντων από την Αννα Διαμαντοπούλου. Και για να μην κάνω απλώς κριτική, θα μεταφέρω και την πρότασή μου: αφού η προηγούμενη κυβέρνηση τα έκανε μούσκεμα με τους τρεις, δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες η κ. Διαμαντοπούλου να γίνει τουλάχιστον κάτι στα σχολεία, μαζί με τον Νίκο Καββαδία, του οποίου τα εκατό χρόνια από τη γέννηση συμπληρώνονται το 2010; Κάτι, ας πούμε, στο πλαίσιο επαναφοράς και εκείνου του σπουδαίου προγράμματος Μελίνα, που καταργήθηκε από τους προηγούμενους ενώ έχει τόσα πολλά να προσφέρει;

ΥΓ. Χθες ήταν τα 19 χρόνια από την κοίμηση του Γιάννη Ρίτσου. Του χρόνου 20. Ενας ακόμη λόγος να παραταθεί το Ετος...

«Λαοκρατία» και «κόκκινα» αυγά...

«Τον δε μηδέ τώνδε (των πολιτικών) μετέχοντα, ουκ απράγμονα, αλλ' αχρείον νομίζομεν είναι» έγραφε ο πολυαγαπημένος μου Θουκυδίδης στον Επιτάφιο. Για όσους δεν ξέρουν αρχαία, μεταφράζω: «όποιον δε μετέχει στα πολιτικά, δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο, άλλά άχρηστο {πολίτη)» Από τα (επαναστατημένα) νιάτα μου δεν έμαθα, λοιπόν, ποτέ να είμαι αμέτοχη.
Δεν θα παραστήσω πως η επίθεση με αυγά στον πολυχώρο Φλοράλ στα Εξάρχεια όπου η Σώτη Τριανταφύλλου παρουσίαζε το νέο της βιβλίο, δεν με αφορά. Ενώνω τη φωνή μου με όσους την καταδικάζουν και προσυπογράφω το κείμενο που έγραψε η συντακτική ομάδα της Book Press:

Ένα ακόμη θλιβερό «χάπενινγκ» με πρωταγωνιστές δήθεν αντιεξουσιαστές έλαβε χώρα χθες βράδυ, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του νέου βιβλίου της Σώτης Τριανταφύλλου, στο καφέ Φλοράλ στα Εξάρχεια. Αυγά, κραυγές, ασύντακτο κοινωνικό μίσος...

Εκφράζουμε την αμέριστη συμπαράσταση και αλληλεγγύη μας στη συγγραφέα, η οποία τους τελευταίους μήνες έχει γίνει στόχος πολλαπλών και ιδιαιτέρως χυδαίων επιθέσεων.

Δηλώνουμε: Δεν θα αφήσουμε την πόλη μας στα χέρια φασιστοειδών κανενός χρώματος ή απόχρωσης. Θα συνεχίσουμε να μιλάμε, να εκφραζόμαστε, να σκεφτόμαστε ελεύθερα.



Μαζί τους!

Και για όσους δεν ξέρουν το θέμα, να το δημοσίευμα του in.gr: «Στόχος νεαρών που δήλωσαν 'αντιεξουσιαστές' έγινε το βράδυ της Δευτέρας η γνωστή συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου, κατά την παρουσίαση του βιβλίου της με τίτλο 'Ο χρόνος πάλι', στον πολυχώρο 'Φλοράλ' στα Εξάρχεια. Σύμφωνα με τα Νέα, μία ομάδα επτά νεαρών εισέβαλε στην αίθουσα και πέταξε αυγά εναντίον της. Οι νεαροί ζήτησαν από τη συγγραφέα να αποχωρήσει, απαιτώντας μάλιστα να παρουσιάζει στο εξής τα βιβλία της στο Κολωνάκι.

'Ορισμένοι αισθάνονται κατατρεγμένοι, εγώ δεν είμαι. Η ενέργεια δείχνει το κοινωνικό μίσος που θεωρείται επαναστατικό, ενώ είναι συντηρητικό. Όλη η ενέργεια, ακόμα και η συμπεριφορά τους, δείχνει φονταμενταλιστική νοοτροπία. Δεν είναι τα αυγά αυτά καθαυτά, που είναι μία παλιά ιστορία, που συνήθως χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο διαδηλώσεων. Εδώ αισθάνθηκα ότι μου επιτέθηκαν θέλοντας να με πλήξουν ως άνθρωπο' δήλωσε στα Νέα η κ. Τριανταφύλλου.

Όπως είπε, έχει δεχτεί και παλιότερα απειλές. Συγκεκριμένα, την έχουν απειλήσει με μαχαίρι έξω από το σπίτι της, ενώ τής έχουν διαμηνύσει πως 'θα την πάθω σαν την Κούνεβα, αλλά από αριστερά'.

'Εγώ τα έχω συνηθίσει όλα αυτά -και ίσως οι άνθρωποι αυτοί σε δύο χρόνια να πιστεύουν κάτι άλλο' πρόσθεσε.

Πάντως, η εισβολή των νεαρών στο 'Φλοράλ' δεν διέκοψε την εκδήλωση, που ολοκληρώθηκε κανονικά με την ομιλία της συγγραφέως, ενώ ακολούθησε συζήτηση με τους πολίτες που είχαν πάει στον πολυχώρο για την παρουσίαση του βιβλίου.

Με ανακοίνωσή του ο ΣΥΝ καταγγέλλει την επίθεση αυτή, τονίζοντας ότι 'τροφοδοτεί το κλίμα της γενικευμένης αστυνομοκρατίας που επικρατεί στην περιοχή των Εξαρχείων όλο το τελευταίο διάστημα'.

Πράξεις σαν την χθεσινή οδηγούν στον εκφασισμό της περιοχής των Εξαρχείων με έναν άλλο τρόπο', καταλήγει.»

Παρότι δεν έχω καμία υποχρέωση να το διευκρινίσω, λέω πως δεν είχα τη χαρά να είμαστε ποτέ φίλες με τη συγγραφέα και πως έχουμε τουλάχιστον πέντε χρόνια να συναντηθούμε. Αλλά δεν μπορώ να βλέπω να παραφράζεται (και μάλιστα επί το γελοιωδέστερον) το «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος» και να παριστάνω ότι βρέχει...