Δευτέρα, Απριλίου 21, 2008

Κασσιανή, η μοναδική -μοναχική

Αν ήταν να σώσω ένα μονάχα ποίημα από όλα όσα έγραψαν οι ποιητές ανά τους αιώνες, θα έσωζα το Τροπάριο της Κασσιανής. Αυτό, που θα ακουστεί αύριο στις Εκκλησίες των Χριστιανών. Είναι το ποίημα που με έχει συγκινήσει βαθύτερα από όλα: πλήρες, κομψό, γεμάτο μεστά νοήματα και εκφραστικό πλούτο, υπέροχο. Και ο θρύλος που το συνοδεύει, είναι κι αυτός θαυμάσιος.
Η μοναχή Κασσιανή, ή Κασσία, ή Ικασία, γεννήθηκε περίπου στα 810 και συμμετείχε στην αντίσταση κατά των εικονομάχων. Η πένα της, που ήταν απαράμιλλη, συνέτεινε στο να επισκιαστούν οι σύγχρονές της υμνογράφοι- μελωδοί. Θεωρείται η πλέον επιφανής γυναίκα μελωδός στο Βυζάντιο. Και να σκεφτεί κανείς πως Πατριάρχες της εποχής σφετερίστηκαν τα κείμενά της και μέχρι σήμερα πιστεύουμε πως εκείνοι τα έγραψαν…
Η Κασσιανή πριν γίνει μοναχή, ήταν ανάμεσα στις παρθένες ευγενικής καταγωγής που συνάντησε ο Θεόφιλος για να επιλέξει ανάμεσά τους την μέλλουσα σύζυγό του. «Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα» (από τη γυναίκα πηγάζουν τα κακά) της είπε ο αυτοκράτορας, έχοντας υπόψη του την Εύα. Εκείνη είχε άποψη και την είπε: «αλλ’ ως εκ γυναικός πηγάζει τα κρείτω» του απάντησε (αλλά και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλά) έχοντας στο νου της την Παναγία.
Ο Θεόφιλος προχώρησε στην επομένη και της έδωσε το μήλο. Λέγεται ότι ο έρωτάς του με την Κασσιανή δεν έσβησε ποτέ και υπάρχει ένας θρύλος σχετικός με το Τροπάριο: εκείνη ήταν στη μονή και το έγραφε, οπότε έμαθε ότι έρχεται ο βασιλιάς. Όταν άκουσε τα βήματά του, έφυγε, αφήνοντάς το μισοτελειωμένο. Τότε εκείνος πήρε το φτερό, το βούτηξε στη μελάνη και έγραψε επάνω στο αναλόγιό της, συμπληρώνοντας το ποίημα: «ων εν τω παραδείσω Εύα το δειλινόν, κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη» (ενώ ήταν στον Παράδεισο η Εύα το δειλινό, άκουσε κρότο και κρύφτηκε από φόβο). Εκείνη δεν διέγραψε τη φράση, αντίθετα συνέχισε και ολοκλήρωσε το έργο της.
Κατά τον Βυζαντινολόγο Κρουμβάχερ: “«H Κασσιανή ήταν μία εξαίρετη μορφή και ότι το έργο της το διακρίνει ισχυρά πρωτοβουλία, βαθεία μόρφωσις, αυτοπεποίθησις και παρρησία. Πολύ συναίσθημα και βαθεία θεοσέβεια». Και ο Σωφρόνιος Ευστρατιάδης αναφερόμενος στο έργο της είπε : «Το χαρακτηρίζει γλυκύτης μέλους ακορέστου».


Το τροπάριο της Κασσιανής είναι αυτό:


Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή, την σην αισθομένη θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν, οδυρομένη, μύρα σοι προ του ενταφιασμού κομίζει. Οίμοι! λέγουσα, ότι νυξ μοι υπάρχει, οίστρος ακολασίας, ζοφώδης τε και ασέληνος, έρως της αμαρτίας. Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων, ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ˙ κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας, ο κλίνας τους ουρανούς, τη αφάτω σου κενώσει. Καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας, αποσμήξω τούτους δε πάλιν, τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις˙ ων εν τω παραδείσω Εύα το δειλινόν, κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη. Αμαρτιών μου τα πλήθη, και κριμάτων σου αβύσσους, τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου; Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος.


Ο Κωστής Παλαμάς το απέδωσε στη δημοτική με έναν δικό του τρόπο:


Η Κασσιανή


Κύριε, γυναίκα αμαρτωλή, πολλά,
πολλά, θολά, βαριά τα κρίματά μου.
Μα, ω Κύριε, πώς η θεότης Σου μιλά
μέσ΄ στην καρδιά μου!

Κύριε, προτού Σε κρύψ΄ η εντάφια γη
από τη δροσαυγή λουλούδια πήρα
κι απ΄ της λατρείας την τρίσβαθη πηγή
Σου φέρνω μύρα.

Οίστρος με σέρνει ακολασίας... Νυχτιά,
σκοτάδι αφέγγαρο, άναστρο με ζώνει,
το σκοτάδι της αμαρτίας φωτιά
με καίει, με λιώνει.

Εσύ που από τα πέλαα τα νερά
τα υψώνεις νέφη, πάρε τα, Έρωτά μου,
κυλάνε, είναι ποτάμια φλογερά
τα δάκρυά μου.

Γύρε σ΄ εμέ. Η ψυχή πώς πονεί!
Δέξου με Εσύ που δέχτηκες και γείραν
άφραστα ως εδώ κάτου οι ουρανοί.
και σάρκα επήραν.

Στ΄ άχραντά Σου τα πόδια, βασιλιά
μου Εσύ θα πέσω και θα στα φιλήσω,
και με της κεφαλής μου τα μαλλιά
θα στα σφουγγίσω.

Τ΄ άκουσεν η Εύα μέσ΄ στο αποσπερνό
της παράδεισος φως ν΄ αντιχτυπάνε,
κι αλαφιασμένη κρύφτηκε... Πονώ,
σώσε, έλεος κάνε.

Ψυχοσώστ΄, οι αμαρτίες μου λαός,
Τα αξεδιάλυτα ποιος θα ξεδιαλύση;
Αμέτρητό Σου το έλεος, ο Θεός!
'Αβυσσο η κρίση.

11 σχόλια:

Justine's Blog είπε...

Αγαπημένη Εαρινή,
Σ΄ευχαριστούμε που επανέφερες στη μνήμη μας αυτή τον απίστευτο λυρικό ύμνο της Κασσιανής. Μεγαλώσαμε στη σκιά της, με τον πρωτοψάλτη μας να απαγγέλει το τροπάριο δραματικά Μεγάλες Τρίτες στη Λευκάδα στην εκκλησία του πατέρα μου.
Ανατριχιάζαμε στο άκουσμά του, μια αίσθηση που δεν ξεπερνιέται ποτέ.
Η Κασσιανή, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή. Ισως η μοναδική τπλμηρή στιγμή στην ιστορία της Ορθόδοξης Υμνωδίας.
Καλή Μεγάλη Εβδομάδα.
Με αγάπη
Ιουστίνη

Ιωαννα είπε...

Μπορω μονο να σ αγαπω γι Αυτο που Εισαι και για Αυτο που Κανεις .

την αγαπη μου και τις ευχες μου τουτες τις ταπεινες μερες σου στελνω



Ιωαννα

faraona είπε...

Εαρινη μου
ειναι υπεροχο αυτο το τροπαριο.Ξερω ανθρωπους που δεν πανε σχεδον καθολου στις εκκλησιες και που την Μεγαλη Τριτη πανε μονο και μονο για ν ακουσουνε το συγκεκριμενο τροπαριο.
Ειναι πραγματικα υπεροχο.
Σε φιλω

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ιουστινάκι, φαντάζομαι τη Μεγάλη Εβδομάδα στη Λευκάδα... Πόσο σπουδαία πράγματα έχουμε ζήσει, τελικά....
Ιωάννα, πολυαγαπημένη, μήπως θα έρθεις το Πάσχα;
Φαραόνα, ετοιμάζω και άλλο για τη Μεγάλη Παρασκευή, πάλι με ένα ποίημα μοναδικό. Φιλιά και ευχές.

kyriaz είπε...

Ένα ποστ-διαμάντι για τη Μ. Τρίτη.

Καλό σου βράδυ, Εαρινή.

Eulie Aeglie είπε...

Καλό πάσχα. Ανάσταση και άνοιξη και αγάπη.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Κι όμως. Δεν είχα σκύψει ποτέ μου στην ποίηση του τροπάριου. Θυμάμαι κι εγώ στις παιδικές κι εφηβικές διακοπές μου κάθε Πάσχα στη Ζάκυνθο πώς συνέρρεαν να ακούσουν ειδικά την Κασσιανή και το "σήμερον κρεμάται...", πώς χρωματίζονταν μοβ οι μέρες της Μεγάλης βδομάδας από ήχους και λόγους καθαρτήριους, ενδοσκοπικούς.
Στην ανάρτησή σου, Εαρινή, συναντήθηκε η μνήμη με την ουσία που τόσον καιρό την έτρεφε..
..Αλλά κι ο Παλαμάς, πώς μετασχηματίζει ποιητικά ένα ποίημα, ε;

faraona είπε...

Εαρινη μου
Καλο Πασχα
Και
Καλη Ανασταση


πολλα φιλια

Antoine είπε...

Καλή Ανάσταση, Αγγελική!

Εγώ από μικρός είχα μάθει τα λόγια του Θεόφιλου, αλλά μάταια. Κανένα κορίτσι δεν ήξερε να μου απαντήσει όπως έπρεπε! Μάλλον δε θα βρω ποτέ το ταίρι μου!

Αντουάν ο Θεσσαλονικεύς...

mareld είπε...

Εαρινή!

Ο υπέροχος ύμνος και
η ομορφιά στα λόγια σου,
με έφεραν χρόνια πίσω στη Πατρίδα μου, τη Ζάκυνθο.
Συγκινήθηκα!
Σε ευχαριστώ!

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ!
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Kyriaz,να είμαστε καλά και να γράφουμε βιβλία σαν του επόμενου ποστ.
aeglie,faraona,antoine,mareld, Διονύση Μ. κραταιά ως Ζωή Αγάπη. Καλό Πάσχα.
Μικρέ μου Antoine, καλή επιτυχία στη ζωή και στις σπουδές σου. Ο,τι καλύτερο και στα τέσσερα παιδιά της Χουακίνα, με πολλή αγάπη.