Πέμπτη, Οκτωβρίου 18, 2007

Μίλαν Κούντερα: η ζωή ήταν αλλού;







Ουδείς προφήτης εν τη εαυτού πατρίδι, λένε. Ούτε και ο Μίλαν Κούντερα. Μόλις φέτος η πατρίδα του, η Τσεχία, αποφάσισε να του δώσει το κρατικό βραβείο λογοτεχνίας. Δεν θα πάει να το παραλάβει, είτε επειδή δεν αντέχει συναισθηματικά είτε διότι τα τελευταία χρόνια σπάνια κάνει δημόσιες εμφανίσεις- και στην πατρίδα του πηγαίνει μόνο ινκόγκνιτο. Η ηλικία του άλλωστε (γεννήθηκε την 1η Απριλίου του 1929) μάλλον δεν του επιτρέπει ούτε φορτίσεις ούτε ταξίδια.
Ο Κούντερα έχει γεννηθεί στο Μπρνο της τότε Τσεχοσλοβακίας και νυν Τσεχίας σε μια μεσοαστική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν μαθητής του Λέος Γιάνατσεκ και διηύθυνε στη γενέθλια πόλη του τη μουσική ακαδημία που φέρει το όνομα του συνθέτη από το 1948 μέχρι το 1961. Ο γιος του έμαθε πιάνο και σπούδασε μουσικολογία και σύνθεση. Τι του έμεινε από αυτό; Μια αίσθηση μουσικότητας και η συνήθεια να χρησιμοποιεί νότες αντί για τελείες στα γραφτά του.
Συνέχισε με σπουδές σκηνοθεσίας, αλλά και αυτές δεν τον οδήγησαν πουθενά. Εν τω μεταξύ, είχε κάνει μια μεγάλη κίνηση με συνέπειες που προς το παρόν ήταν απρόβλεπτες, αλλά στο μέλλον αποδείχθηκαν σοβαρές: μπήκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας και βγήκε τάχιστα, μέσα σε δύο μόλις χρόνια (1948- 1950). Για την ακρίβεια, δεν βγήκε από μόνος του. Τον έδιωξαν για αντικομματικές ενέργειες…
Κι όμως, αυτή η μικρή περίοδος και τα συμβάντα της, επρόκειτο να του χαρίσουν την πρώτη μεγάλη επιτυχία του: «Το αστείο». Εστω και αν γράφηκε το 1967, αντλεί έμπνευση από αυτά.
Το 1956 τον ξαναδέχτηκαν στους κόλπους του Κομμουνιστικού Κόμματος για να τον ξαναδιώξουν το 1970, αυτή τη φορά οριστικά. Με τον Βάτσλαβ Χάβελ και άλλους διανοουμένους προετοίμασαν την Ανοιξη της Πράγας, με προσπάθειες για βελούδινη ανατροπή ενός καθεστώτος που δεν ήξερε να συνομιλεί με τη διαφορετικότητα και τη διανόηση. Ηρθε όμως η σοβιετική εισβολή και τα σοβιετικά τανκς στην Πράγα και όλα τινάχτηκαν στον αέρα. Η Επανάσταση στις χειρότερες στιγμές της…
Ο Κούντερα αντιτάχθηκε με όλες του τις δυνάμεις στην εισβολή και υπέστη τις συνέπειες. Τον απομόνωσαν, τον συκοφάντησαν, τον καταπίεσαν. Είδε και απόειδε, έφυγε το 1975 για τη Γαλλία. Στην πατρίδα του είχε ήδη εκδοθεί το «Η ζωή είναι αλλού». Στη νέα του πατρίδα έγραψε «Το βαλς του αποχαιρετισμού» (1976) «Το βιβλίο του γέλιου και της λήθης» (1979) την «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» (1984) την «Τέχνη του μυθιστορήματος» (1985). Ακολούθησαν βιβλία γραμμένα απευθείας στα γαλλικά, ανάμεσα στα οποία και η «Αθανασία». Η τσέχικη περίοδος είχε, ωστόσο, τελειώσει. Μαζί και η μεγάλη έμπνευση.
Τι θέλω να πω; Θα φέρω το παράδειγμα των δικών μας Αριστερών, έστω και αν οι ιδεολογικές τους αντιλήψεις ήταν διαμετρικά αντίθετες με του Μίλαν Κούντερα. Όμως, ζούσαν, όπως και εκείνος, σε μια μητριά- πατρίδα που τους κατεδίωκε. Παρότι τους δόθηκαν οι ευκαιρίες να φύγουν και να πάνε σε φιλικές γι’ αυτούς χώρες, το αρνήθηκαν. Θυμάμαι τον Γιάννη Ρίτσο να μου λέει: «μακριά από την Ελλάδα δεν θα μπορούσα να ζήσω και να δημιουργήσω».
Ισως αν και ο Μίλαν Κούντερα είχε κάνει το ίδιο, η έμπνευσή του να είχε διατηρηθεί στα υψηλά επίπεδα. Ισως και όχι. Ποτέ δεν ξέρεις όταν πρόκειται για ανθρώπους, για τον Ανθρωπο. Τον τόσο θαυμαστό, τόσο μοναδικό, τόσο πολύπλοκο. Ισως πάλι να έχω άδικο και για την κάμψη του να ευθύνεται μονάχα η ηλικία και όχι το ότι απομακρύνθηκε ή και ολοκλήρωσε αυτά τα θέματα που τα λέω «τσέχικα». Θα επιμείνω, όμως. Διότι δεν μπορεί μετά την «Αβάσταχτη ελαφρότητα» να γέρασε ξαφνικά. Οι Γάλλοι, που έχουν τον όρο «depaysement» κάτι ξέρουν.

12 σχόλια:

kyriaz είπε...

Η ζωή είναι παντού...

Συντρόφισσα,μ' αρέσει κι εμένα ο Κούντερα-μήπως είμαι....εκτός γραμμής;...

Καλά,εγώ έφυγα νωρίς...:)

Κανένα αφιέρωμα για εκείνον τον σχετικά ξεχασμένο Χρόνη Μίσσιο,θα έχουμε;...

Καλό σου βράδυ.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Kyrıaz Αχ, κι εμένα μ' άρέσει. Τρελά. Και μη νομίζεις ότι έφυγα αργά... Για τον Μίσσιο αξίζει ένα αφιέρωμα, αλλά δεν είμαι ακόμη έτοιμη. Χρωστώ.
Ange- ta, OK.

Ανώνυμος είπε...

Με αυτό το depaysement μου άναψες χιλιάδες φωτάκια -υπέροχη λέξη (δεν την ήξερα). Ευχαριστώ. Και, νομίζω ότι μάλλον έχεις δίκαιο

Antoine είπε...

Hello!

Τι γίνετε; Έμαθα πως έχετε έκθεση για τον Ελ Γκρέκο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Μπορείς να μου δώσεις περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους πίνακες του καλλιτέχνη που περιλαμβάνονται στην έκθεση. Μπήκα στο επίσημο site του μουσείο και είδα κάποια πράγματα. Αν αξίζει, θα προσπαθήσω να έρθω στην Αθήνα να την δω.

Πώς κυλάει η ζωή;

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Antoine, με πιάνεις αδιάβαστη για την έκθεση. Θα ρωτήσω στο γραφείο και θα σου πω αύριο. Εδώ όλα καλά. Εσύ πού είσαι; πώς πάει το σχολείο;

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Λάμπρο, καλέ μου, αυτή τη λέξη την έμαθα στα 35 μου και με βοήθησε πολύ με ό,τι λέει και με ό,τι σου δίνει.

Antoine είπε...

Κοίταξε, αγαπητή μου κυρία. Εγώ είχα κάποια προβληματάκια στο σχολείο τις προάλλες, αλλά τελικά αρχίζουν και ξεθωριάζουν... αν με αντιλαμβάνεσαι. Να, τώρα ετοιμάζομαι για την τελευταία μου σχολική εορτή της 28ης Οκτωβρίου και για την απονομή της σημαίας (να σου πω και το ευχάριστο).

Οπωσδήποτε να μάθεις για τον Ελ Γκρέκο και μάλιστα να έρθεις να μου πεις λεπτομέρειες.

Τσάο!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Σημαιοφόρε Αντώνη, τι προβληματάκια; Αταξιούλες ή κάτι σοβαρότερο; Εν πάση περιπτώσει, ό,τι και αν είναι, ευτυχώς πέρασε. Περί εκθέσεως: μου είπαν ότι είναι δύσκολη έκθεση, με καθαρά παιδευτικό χαρακτήρα. Αρα: παίρνεις τηλέφωνο και ζητάς να παρακολουθήσεις κάποια ξενάγηση σε πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος διότι έχει 8 Γκρέκο, άλλα μαθητών του, άλλα επιγόνων, αλλά χωρίς βοήθεια δεν ξέρεις τι είναι τι.

Ελπίδα είπε...

Γειά σου εαρινάκι μου, γλυκό!
Πρέπει να τον διαβάσω κι εγώ για να δω που είναι τελικά η ζωή...
Φιλάκια το κορίτσι μου!

Babis Dermitzakis είπε...

O Κούντερα, μαζί με τον Μάρκες, είναι οι εν ζωή αγαπημένοι μου. Να 'σαι καλά Εαρινή Συμφωνία που μας τον παρουσίασες

Aντώνης είπε...

Ευχαριστούμε για την παρουσίαση. Δεν ξέρω τί συμβαίνει στ' αλήθεια με αυτούς τους ποιητές. Σκέψου ότι ο Σολωμός απέναντι ήταν κι όμως έγραψε τους Ελεύθερους Πολιορκημένους για το Μεσολόγγι. Για να μην πούμε για τα Ιταλικά που ήταν τα μητρικά του κι όμως κατάφερε να γίνει εθνικός.

Σπύρος Σεραφείμ είπε...

πάντα η ζωή είναι αλλού. Κι αυτή είναι η μαγεία της. Να την ανακαλύπτεις πάντα...

τα σέβη μου