Πέμπτη, Οκτωβρίου 12, 2006

Ορχάν Παμούκ, το νέο Νόμπελ Λογοτεχνίας

Ο ευρωπαϊκός δρόμος της Τουρκίας απέκτησε ένα ακόμα ανάχωμα: το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται φέτος στον Ορχάν Παμούκ, έναν συγγραφέα που έχει ανοικτούς λογαριασμούς με το στρατιωτικό και εθνικιστικό κατεστημένο. Η σουηδική ακαδημία, παρά την κατά καιρούς πολυδιαφημιζόμενη από την ίδια πολιτική ουδετερότητα, για μια ακόμη φορά υπέκυψε στον πειρασμό της «επικαιρότητας» και έδωσε το βραβείο σε έναν συγγραφέα άξιο μεν και φαβορί, όμως όχι του ύψους ενός Κούντερα ή μιας Τζόις Κάρολ Οουτς.
Θα ήταν, φυσικά, δυσάρεστο να μετρά κοτζάμ ακαδημία με τη μεζούρα τα ταλέντα, και είναι ευχάριστο που ο Παμούκ έχει ένα ενδιαφέρον έργο το οποίο υποστηρίζει το νόμπελ. Ωστόσο, στην άκρη του μυαλού μας παραμένει το ερώτημα: έπαιξε ρόλο η δίκη του συγγραφέα για την υπεράσπιση των Αρμενίων; Επαιξαν ρόλο οι θέσεις του υπέρ των Κούρδων; Σε κάθε περίπτωση, θα προσθέταμε οπωσδήποτε πως έπαιξε ρόλο η ποιότητα των βιβλίων και της σκέψης του, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τα γραπτά του κείμενα.
Ο Ορχάν Παμούκ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1952. Τελείωσε το λύκειο στη Ροβέρτειο σχολή, σπούδασε τρία χρόνια αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο και το 1976 αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Έζησε τρία χρόνια στις ΗΠΑ, όπου εργάστηκε σαν ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Αιόβα και στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης.
Η αστική καταγωγή του, οι σπουδές του στο εξωτερικό, προφανώς, όμως, και οι «ανησυχίες» του τον οδήγησαν να συναισθανθεί και να περιγράψει με γλαφυρότητα τον οδυνηρό διχασμό της τουρκικής κοινωνίας ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Η Σουηδική Ακαδημία παρατηρεί επίσης ότι ο Παμούκ, «στην αναζήτηση της μελαγχολικής ψυχής της γενέθλιας πόλης του, ανακάλυψε νέα σύμβολα για να περιγράψει τη σύγκρουση και την συνύφανση των πολιτισμών».
Αρχισε να γράφει το 1974. Το πρώτο του μυθιστόρημα «Τζεβντέτ μπέης και υιοί» κέρδισε το 1979 στο διαγωνισμό μυθιστορήματος των εκδόσεων Μιλιέτ. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το 1982 και την επόμενη χρονιά πήρε το βραβείο μυθιστορήματος Ορχάν Κεμάλ. Το δεύτερο βιβλίο του «Το σπίτι της σιωπής» (1982) μεταφράστηκε στα γαλλικά και το 1991 τιμήθηκε με το βραβείο Prix de la decouverte Europeenne. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Το ιστορικό του μυθιστόρημα «Το Λευκό κάστρο» (1990) μεγάλωσε τη φήμη του μέσα κι έξω από την Τουρκία. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ροδαμός. Μάλιστα, οι New York Times έγραψαν τότε γι' αυτόν: «Ένα αστέρι γεννήθηκε στην Aνατολή».
Στη συνέχεια έγραψε "Το Μαύρο βιβλίο" (1990), ένα από τα πιο συζητημένα και πολυδιαβασμένα έργα της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας. Ακολούθησε «Η Καινούργια Ζωή» το 1994 και το 1998 έγραψε το «Με λένε Κόκκινο ». Και τα τρία βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ωκεανίδα όπως και το πιο πρόσφατο, «Ινσταμπούλ. Πόλη και αναμνήσεις». Τα βιβλία του Παμούκ έχουν μεταφραστεί σε δεκαπέντε γλώσσες.
Είναι παντρεμένος και έχει ένα κοριτσάκι.
Το 1995 ο Παμούκ ήταν ανάμεσα σε μια ομάδα συγγραφέων που δικάστηκαν για την κριτική τους εναντίον του τρόπου που η Τουρκία μεταχειρίζεται τους Κούρδους. Η κριτική είχε εκδοθεί σε ένα βιβλίο δοκιμίων. Επίσης, το 2005 ασκήθηκε εναντίον του δίωξη για δηλώσεις του σε ελβετική εφημερίδα περί σφαγής των Αρμενίων. Μετά από αντιδράσεις που σχετίζονταν και με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, τον περασμένο Ιανουάριο το δικαστήριο αποφάσισε να σταματήσει την δίωξη εναντίον του.

15 σχόλια:

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ουπς! Επρεπε να τηρήσω την υπόσχεσή μου και να το γράψω Νομπέλ!

Librofilo είπε...

Τα ερωτήματα σας είναι πολύ καίρια και είμαι σίγουρος ότι η απάντηση είναι καταφατική.Διαφωνώ με την σύγκριση που κάνετε.Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο Παμούκ,είναι πολύ καλύτερος από τον τωρινό Κούντερα,η Όουτς δεν μου λέει πολλά και δεν καταλαβαίνω την μεγάλη της επιτυχία.Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι καλύτεροι από τον Παμούκ,αλλά φοβάμαι αυτές τις συγκρίσεις γιατί είναι πολύ υποκειμενικές.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Και αυτά από το Αθηναϊκό Πρακτορείο ειδήσεων:
Το υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας χαιρέτισε σήμερα την απόφαση της Σουηδικής
Ακαδημίας να τιμήσει με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης τον Ορχάν Παμούκ, παρά τις διχογνωμίες που έχει προκαλέσει ο τούρκος συγγραφέας στη χώρα του τα τελευταία
χρόνια.
"Είμαι πολύ ευτυχής και τον συγχαίρω",δήλωσε ο υφυπουργός Πολιτισμού Μουσταφά Ισέν στο τηλεοπτικό δίκτυο NTV.
Η επιβράβευση αυτή, πρόσθεσε, "θα προσελκύσει επίσης τη διεθνή προσοχή στην τουρκική λογοτεχνία και σε άλλους τούρκους συγγραφείς".
Οταν ερωτήθηκε για το κατά πόσον είναι ειλικρινής η κυβερνητική αυτή ευφορία για την τιμητική διάκριση του Ορχάν Παμούκ, ο Ισέν απάντησε: "Με ενδιαφέρει
μόνον ο μυθιστοριογράφος Παμούκ. Οι άλλες του ενέργειες δεν με ενδιαφέρουν. Πιστεύω ότι είναι ένας καλός μυθιστοριογράφος και πιστεύω ότι επιβραβεύθηκε για
τα μυθιστορήματά του".
(σημείωση: ποιείται την ανάγκην φιλοτιμίαν, αλλά τι να κάνει;)

Στο Παρίσι, ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ εξέφρασε σήμερα τη χαρά του για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Ορχάν Παμούκ, χαρακτηρίζοντας τη ματιά
του τελευταίου στην τουρκική κοινωνία ως "δυνατή και φιλελεύθερη".
"Χαίρομαι ιδιαίτερα", δήλωσε ο γάλλος πρόεδρος στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου μετά την ολοκλήρωση του 7ου γαλλο-γερμανικού υπουργικού συμβουλίου. "Ο τρόπος με τον οποίο βλέπει την κοινωνία είναι ιδιαίτερα οξυδερκής, δυνατός και
φιλελεύθερος", πρόσθεσε για τον 54χρονο συγγραφέα, ο οποίος βρέθηκε συχνά στο στόχαστρο των εθνικιστών συμπατριωτών του αλλά και στο εδώλιο του κατηγορουμένου για δηλώσεις του σχετικά με τη γενοκτονία των Αρμενίων και το
κουρδικό ζήτημα.
Σημειώνεται ότι η ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας για τον Παμούκ συμπίπτει με την ψήφιση, από τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, ενός επίμαχου νομοσχεδίου με το
οποίο ποινικοποιείται η άρνηση της αρμενικής γενοκτονίας, γεγονός που προκαλεί έντονες αντιδράσεις στην Τουρκία.
Σε μία δικαστική υπόθεση που θεωρήθηκε ως κριτήριο για το βαθμό της ελευθερίας
της έκφρασης στην Τουρκία, ο Ορχάν Παμούκ κατηγορήθηκε πέρυσι για προσβολή του
"τουρκισμού". Η κατηγορία αφορούσε δήλωσή του σε ελβετική εφημερίδα ότι στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου βρήκαν το θάνατο στην Τουρκία 1 εκατομμύριο Αρμένιοι και ότι τις τελευταίες δεκαετίες σκοτώθηκαν 30.000 Κούρδοι.
Η κριτική που ασκεί στην αποτυχία της σύγχρονης Τουρκίας να αντιμετωπίσει σκοτεινές σελίδες της ιστορίας της, ανέδειξε τον Παμούκ σε σύμβολο της ελευθερίας της σκέψης, τόσο στον κόσμο της Λογοτεχνίας, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τις πύλες της οποίας κρούει η χώρα του.
Υπάρχουν και ορισμένοι που, αν και θαυμάζουν το έργο του διάσημου τούρκου συγγραφέα, θεωρούν ότι η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας ελήφθη περισσότερο με πολιτικά, παρά με λογοτεχνικά κριτήρια.
"Με όλο το σεβασμό μου προς τον Ορχάν Παμούκ, τα βιβλία του οποίου διαβάζω και εκτιμώ, πιστεύω ότι τα σχόλιά του για την αρμενική γενοκτονία έπαιξαν ρόλο στο
να κερδίσει το βραβείο", δήλωσε στην Αγκυρα ο πολιτικός αναλυτής Σουάτ Κινικλίογλου.
(σημείωση: το ΑΠΕ δεν λέει ότι ο εν λόγω κύριος είναι ο διαχειριστής του Σχεδίου Μάρσαλ στην Τουρκία)

"Πιστεύω ότι πολλοί Τούρκοι θα το δούν έτσι το πράγμα και δεν θα χαρούν...Σε όλη αυτή την ιστορία υπάρχει μία πολιτική διάσταση. Δεν πιστεύω ότι επελέγη καθαρά επί τη βάσει της λογοτεχνικής του δεινότητας", πρόσθεσε ο ίδιος.
Ο Παμούκ έγινε διάσημος με τα μυθιστορήματά του όπως το "Με λένε Κόκκινο", το Μαύρο βιβλίο", "Χιόνι", "Ιστανμπούλ: Πόλη και Αναμνήσεις" και άλλα, που
περιγράφουν με γλαφυρότητα και διεισδυτική ματιά τη σύγκρουση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, ανάμεσα στον ισλαμισμό
και την κοσμική θεώρηση της κοινωνίας -- προβλήματα που βρίσκονται στο επίκεντρο του αγώνα της σύγχρονης Τουρκίας προς την ανάπτυξη.
"Η μοίρα της Ιστανμπούλ είναι η μοίρα μου. Είμαι προσκολλημένος σε αυτή την πόλη, διότι αυτή με έκανε αυτό που είμαι", είχε πει ο ίδιος ο Παμούκ.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Librofilo, υποκειμενικά, τα πάντα- μου αρέσει όμως αυτό, όπως, νομίζω, και σε σας. Ο τωρινός Κούντερα δεν είναι Ο Κούντερα. Η Τζόις Κάρολ Οουτς, που τώρα μπορεί να φαίνεται νερόβραστη, έχει προσφέρει πολλά στην αμερικανική λογοτεχνία. Εχουμε, σίγουρα, απόσταση χρόνων και, άρα, διαφέρουν κάποια κριτήριά μας. Τι νόημα έχει τι ήταν ο Κούντερα και η Οουτς πριν από τριάντα χρόνια; Κατ΄εμέ έχει, διότι τότε άνοιξαν δρόμους. Με αυτή την έννοια, και επειδή το βραβείο δίνεται για το σύνολο του έργου, η βράβευσή τους θα ήταν αξιοκρατική, πιστεύω.

Ανώνυμος είπε...

Κινδυνεύοντας να μονιμοποιηθώ σε ρόλο κακού (αλήθεια, ποιος είναι ο αγαπημένος σου λογοτεχνικός κακός;), θα υποστηρίξω ότι ο Παμούκ δεν μου λέει και πολλά. Πολύ συστημική και προβλεπόμενη [με την στρατιωτική έννοια του όρου] βράβευση, με διάφανες όσο και υστερόβουλες σκοπιμότητες και γερές δόσεις ανεπαρκώς συγκεκαλυμμένου οριενταλισμού. Η μετφράστριά του -αν αυτή εξακολουθεί να τον μεταφράζει- μπορεί να είναι φίλη, αλλά όσον αφορά την Τουρκική λογοτεχνία, συγγνώμη, μένω στον Χικμέτ.

Ανώνυμος είπε...

[διόρθωση]Όρασθε μεταφράστρια.
Η Φραγκώ, πιο συγκεκριμένα.[/διόρθωση]

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Αχ, λύκε, συμφωνώ! Απλώς, οι παλαιοί «κλασικοί» φεύγουν και έρχονται νεώτεροι που κι εκείνοι κάποτε θα γίνουν κλασικοί, ίσως.
Κακός από τη λογοτεχνία; Ασε με να το σκεφθώ!

Ανώνυμος είπε...

Ειναι σαφες νομιζω οτι δεν ήταν μια βραβευση βασισμενη αποκλειστικα στο λογοτεχνικο εργο του Παμουκ (οπως αλλωστε και η περσινη βραβευση του Πιντερ).

Νομιζω οτι οι συμβολισμοι και οι πολιτικες σκοπιμοτητες θα συνεχισουν να δινουν τον τονο σε τετοιου ειδους απονομες και τα επομενα χρονια. Υπο αυτη την έννοια, σιγουρα δεν υπαρχει κανενας λογος να τιμηθει πχ ο νεροβραστος πλεον Κουντερα...

Librofilo είπε...

Αγαπητή σίγουρα λατρεύω την υποκειμενικότητα-το καταλάβατε.Δεν νομίζω ότι έχουμε τόσο μεγάλη διαφορά ηλικίας και σίγουρα δεν διάβασα Κούντερα το 1970...Θεωρώ τον Νόμπελ ένα σημαντικό οικονομικά βραβείο αλλά τίποτε άλλο,ας πούμε ότι εκτιμώ και παρακολουθώ περισσότερο το Booker.Βραβεύεται το σύνολο του έργου κάποιου,αλλά πρέπει να υπάρχει και μιά ενεργός παρουσία που να υπενθυμίζει ότι ο δημιουργός δεν είναι "αραχτός".Τα πολιτικά κριτήρια πάντα παίζουν ρόλο,συνήθως αρνητικό-βλ.περίπτωση Ρίτσου (τον αναφέρω γιατί ξέρω ότι έχετε ασχοληθεί),τώρα με τον Ορχάν συνετέλεσε το Ευρωπαϊκό του προφίλ στη βράβευση,και είναι ένα μήνυμα στους Τούρκους κλπ.,αλλά εγώ δεν βλέπω κάτι κακό σε αυτό.Εδώ βράβευσαν τον Τσώρτσιλ με Νόμπελ λογοτεχνίας και δεν έχουν βραβευθεί γίγαντες,έτσι?Έστω και κατ'αυτόν τον τρόπο συζητιέται η λογοτεχνία,έστω και ένας αναρωτιέται γιά κάποιο βιβλίο,αυτο γιά εμάς τους aficionados των βιβλίων είναι υπέροχο.Συγγνώμη γιά την κατάχρηση του φιλόξενου χώρου σας.

Agobooks είπε...

Θα ήθελα και εγώ να εκφράσω τη γνώμη μου, για το παραπάνω θέμα.
Τυγχάνω Αλβανός που ζω περίπου 14 χρόνια στην Ελλάδα. Έχω διαβάσει, κάμποσα βιβλία στην Ελληνική και Αλβανική.
Έχω διαβάσει και Κουντερα, και Παμουκ και πολλούς άλλους( για να μην γίνω επιδειξίας εδώ πέρα).
Απλά, έχω μια ερώτηση , στην οποία, δεν περιμένω και κάποια απάντηση, λόγο το ότι για τον συγκεκριμένο συγγραφέα, δεν πολύ ενδιαφέρετε ο Έλληνας αναγνώστης, θαρρώ υποκινούμενος από την καταγωγή του.
Τον Ismail Kadare, όλο και κάπου τον έχετε ακούσει.
Αν δεν ήταν από μια χώρα τριών εκατομμυρίων κατοίκων, με σιγουριά θα ήταν σήμερα Νομπελίστας.
Και δεν απορρέει η βεβαιότητα μου από κάποια εθνικιστική μανία(μακριά από εμένα αυτή η χολέρα).
Αλλά πέρσι, βραβεύτηκε με τον Man Booker Prize International.
Όποιος έχει διαβάσει κάτι από αυτόν, σίγουρα θα έχει καταλάβει για τη ανάστημα μιλάμε .
Ευχαριστώ και συγχωρέστε μου τη λογοδιάρροια.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Nuwanda,συμφωνώ, αλλά εξακολουθώ να μη θεωρώ νερόβραστο τον Κούντερα.
Dimitirelarvanitidi και το κλασικό, πριν γίνει κλασικό, ήταν μοντέρνο. Θέλω να πω, κάντε και καμιά εξαίρεση.
Librofilo, ευχαριστώ για τη συμβολή στον διάλογο και τις εξαιρετικές σκέψεις. Επίσης... ευχαριστώ για τη μη διαφορά ηλικίας (κι όμως, υπάρχει...)
n.ago, ο Κανταρέ άξιζε, πράγματι, νόμπελ, έχετε δίκαιο.

Θεοδόσης Βολκώφ είπε...

Tην πιο θερμή μου καλησπέρα, Συμφωνία μου....


Βολκώφ

Καπετάνισσα είπε...

Όμορφη παρέα συγκεντρωμένη.
Κουβέντες ν' ανθίζει ο πολιτισμός.

Οξυγόνο πράγματι, μες στην κατήφεια και τη ευτέλεια των τελευταίων ημερών.

Την αγάπη μου!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Καλησπέρα ποιητή. Ευχαριστώ για την επίσκεψη.
Καπετάνισσα, να είσαι καλά και οι λ-έξεις σου πρότυπο,όπως πάντα. Και για όσους δεν είδαν το mindblock και την όμορφη παρουσίαση του ιστολογίου σου, ας το κάνουν τώρα.

Στέλλα είπε...

Καλημέρα. Είμαι καινούργια στη σελίδα αυτή. Διαβάζοντας τα βιβλία του Παμούκ ένιωσα ότι απευθύνεται στο ελληνικό κοινό. Πολλές από τις περιγραφές της ψυχολογίας του Τούρκου με παρέπεμψαν στην ψυχολογία του Έλληνα, και με συγκίνησαν. Η ενασχόλησή του με την παράδοση και τη φθορά της με αφύπνισε. Οι συμβουλές του -έμμεσες- σε έναν νέο επίδοξο συγγραφέα ήταν αποκαλυπτικές. Αν υπάρξει ευκαιρία θα συνεχίσω τις σκέψεις μου για τον Παμούκ αργότερα. Χαίρομαι όμως που υπάρχει ένας τόσο όμορφος τόπος με ένα τόσο όμορφο όνομα για τα βιβλία. Στέλλα