Ορχάν Παμούκ, το νέο Νόμπελ Λογοτεχνίας

Ο ευρωπαϊκός δρόμος της Τουρκίας απέκτησε ένα ακόμα ανάχωμα: το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται φέτος στον Ορχάν Παμούκ, έναν συγγραφέα που έχει ανοικτούς λογαριασμούς με το στρατιωτικό και εθνικιστικό κατεστημένο. Η σουηδική ακαδημία, παρά την κατά καιρούς πολυδιαφημιζόμενη από την ίδια πολιτική ουδετερότητα, για μια ακόμη φορά υπέκυψε στον πειρασμό της «επικαιρότητας» και έδωσε το βραβείο σε έναν συγγραφέα άξιο μεν και φαβορί, όμως όχι του ύψους ενός Κούντερα ή μιας Τζόις Κάρολ Οουτς.
Θα ήταν, φυσικά, δυσάρεστο να μετρά κοτζάμ ακαδημία με τη μεζούρα τα ταλέντα, και είναι ευχάριστο που ο Παμούκ έχει ένα ενδιαφέρον έργο το οποίο υποστηρίζει το νόμπελ. Ωστόσο, στην άκρη του μυαλού μας παραμένει το ερώτημα: έπαιξε ρόλο η δίκη του συγγραφέα για την υπεράσπιση των Αρμενίων; Επαιξαν ρόλο οι θέσεις του υπέρ των Κούρδων; Σε κάθε περίπτωση, θα προσθέταμε οπωσδήποτε πως έπαιξε ρόλο η ποιότητα των βιβλίων και της σκέψης του, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τα γραπτά του κείμενα.
Ο Ορχάν Παμούκ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1952. Τελείωσε το λύκειο στη Ροβέρτειο σχολή, σπούδασε τρία χρόνια αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο και το 1976 αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Έζησε τρία χρόνια στις ΗΠΑ, όπου εργάστηκε σαν ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Αιόβα και στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης.
Η αστική καταγωγή του, οι σπουδές του στο εξωτερικό, προφανώς, όμως, και οι «ανησυχίες» του τον οδήγησαν να συναισθανθεί και να περιγράψει με γλαφυρότητα τον οδυνηρό διχασμό της τουρκικής κοινωνίας ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Η Σουηδική Ακαδημία παρατηρεί επίσης ότι ο Παμούκ, «στην αναζήτηση της μελαγχολικής ψυχής της γενέθλιας πόλης του, ανακάλυψε νέα σύμβολα για να περιγράψει τη σύγκρουση και την συνύφανση των πολιτισμών».
Αρχισε να γράφει το 1974. Το πρώτο του μυθιστόρημα «Τζεβντέτ μπέης και υιοί» κέρδισε το 1979 στο διαγωνισμό μυθιστορήματος των εκδόσεων Μιλιέτ. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το 1982 και την επόμενη χρονιά πήρε το βραβείο μυθιστορήματος Ορχάν Κεμάλ. Το δεύτερο βιβλίο του «Το σπίτι της σιωπής» (1982) μεταφράστηκε στα γαλλικά και το 1991 τιμήθηκε με το βραβείο Prix de la decouverte Europeenne. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Το ιστορικό του μυθιστόρημα «Το Λευκό κάστρο» (1990) μεγάλωσε τη φήμη του μέσα κι έξω από την Τουρκία. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ροδαμός. Μάλιστα, οι New York Times έγραψαν τότε γι' αυτόν: «Ένα αστέρι γεννήθηκε στην Aνατολή».
Στη συνέχεια έγραψε "Το Μαύρο βιβλίο" (1990), ένα από τα πιο συζητημένα και πολυδιαβασμένα έργα της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας. Ακολούθησε «Η Καινούργια Ζωή» το 1994 και το 1998 έγραψε το «Με λένε Κόκκινο ». Και τα τρία βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ωκεανίδα όπως και το πιο πρόσφατο, «Ινσταμπούλ. Πόλη και αναμνήσεις». Τα βιβλία του Παμούκ έχουν μεταφραστεί σε δεκαπέντε γλώσσες.
Είναι παντρεμένος και έχει ένα κοριτσάκι.
Το 1995 ο Παμούκ ήταν ανάμεσα σε μια ομάδα συγγραφέων που δικάστηκαν για την κριτική τους εναντίον του τρόπου που η Τουρκία μεταχειρίζεται τους Κούρδους. Η κριτική είχε εκδοθεί σε ένα βιβλίο δοκιμίων. Επίσης, το 2005 ασκήθηκε εναντίον του δίωξη για δηλώσεις του σε ελβετική εφημερίδα περί σφαγής των Αρμενίων. Μετά από αντιδράσεις που σχετίζονταν και με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, τον περασμένο Ιανουάριο το δικαστήριο αποφάσισε να σταματήσει την δίωξη εναντίον του.