Δευτέρα, Αυγούστου 11, 2008

Μνήμη Μαχμούντ Νταρουίς






«Φεύγει ένας ένας. Φεύγουμε. Φεύγουν.
Ερχονται οι άλλοι, που δεν ξέρουν, δε θυμούνται,
Κοιτάνε αλλού, σχεδιάζουν άλλα, ακολουθώντας
Ανυποψίαστοι τον ίδιο δρόμο(...)»

Γιάννης Ρίτσος, «Στην ιερή μνήμη της Νανάς Καλλιανέση»



Οταν τον γνώρισα είχε περίπου τα χρόνια του Χριστού και την ομορφιά σταρ του κινηματογράφου. Χίλια εννιακόσια ογδόντα δύο, οι Παλαιστίνιοι είχαν ηττηθεί στον Λίβανο, εγκατέλειψαν τη Βυρηττό παραδίδοντας τα όπλα τους- πικρό καλοκαίρι, όπως κάθε καλοκαίρι του πολέμου. Αλλά εδώ, τους έδιωχναν. Και στις ψυχές μας είχαν ξυπνήσει οι εφιάλτες του δικού μας εμφύλιου, της μικρασιατικής καταστροφής, του χθες με τις νωπές ακόμα πληγές που μάς τυραννούσαν.
Ο Μαχμούντ Νταρουίς μπήκε στο θέατρο με το καλοραμμένο γαλλικό του κοστούμι (θαρρώ έμενε τότε στο Παρίσι, ίσως και όχι, η μνήμη βλέπετε...) και είδα με τα μάτια μου Παλαιστίνιους να κλαίνε και μόνο στη θέα του. Μαζί του ο Γιάννης Ρίτσος. Είχαν έρθει να διαβάσουν ποιήματά τους. Ενα γλυκό φθινοπωρινό βράδυ στην Αθήνα, που έκανε ακόμα πιο αβάσταχτη την εξορία, το κυνηγητό.
Ξεκίνησε ο Ελληνας ποιητής, σε μια επίδειξης αβροφροσύνης. Διάβασε, αν θυμάμαι καλά, τις «Πέντε στιγμές του Λιβάνου» γραμμένες εν θερμώ κατά τα γεγονότα και δεν ξέρω τι άλλο. Θύελλα χειροκροτημάτων και αγάπης. Τους επιβεβαίωνε την πίστη τους. Τους βοηθούσε να σταθούν ορθοί. Ορθιοι κι εκείνοι τον ευχαρίστησαν.
Κι έπειτα, ανέβηκε ο Νταρουίς. Εβλεπα γυναίκες να σκουπίζουν ασταμάτητα τα μάτια τους. Ανδρες με επιδέσμους να σηκώνονται και να σφίγγουν τις γροθιές τους. Παιδιά να παρακολουθούν προσηλωμένα. Ακουγα να φωνάζουν τους στίχους του. Εκεί έμαθα την αραβική λέξη «όχι», από τα πλήθη που κραύγαζαν «λα» και πάλι «λα» όταν τους ρωτούσε αν θα υποταχθούν, αν τα σταματήσουν να αγωνίζονται για ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, αν θα ξεχάσουν.
Το κοινό είχε πυρποληθεί από τα λόγια του, από τα ποιήματά του. Ποτέ κανείς από τους ποιητές που έχω παρακολουθήσει να διαβάζουν ζωντανά, δεν είχε από κάτω πιο ενθουσιώδες, πιο επαναστημένο, πιο παλλόμενο ακροατήριο. Ετσι έμεινε στη μνήμη μου. Και στην καρδιά μου.
Ο Νταρουίς, η ποιητική φωνή των Παλαιστινίων, δεν ζει πια. Εφυγε στο Χιούστον, κατά την διάρκεια επέμβασης ανοιχτής καρδιάς, στην οποία σημειώθηκαν επιπλοκές. Ηταν 67 ετών και θεωρούνταν κορυφαίος Αραβας ποιητής, μαζί με τον Αδωνη. Η Παλαιστίνη κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος και αποφάσισε να τον θάψει στη Γαλιλαία, στα παλαιστινιακά εδάφη, όπως ζήτησε και η μάνα του.
Ο Νταρουίς, βραβείο Λένιν για την ειρήνη (1983) αλλά και βραβείο Καβάφη (1993) είχε γεννηθεί το 1942 σε ένα παλαιστινιακό χωριό κοντά στη Χάιφα, που σήμερα ανήκει στα ισραηλινά εδάφη. Στα 18 του εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Πουλί χωρίς φτερά», στην οποία περιλαμβανόταν και το περίφημο ποίημα «Στοιχεία ταυτότητας»:

«Τώρα μόνο μπορώ να μιλήσω
Και δηλώνω...
Γράψε
Είμαι Αραβας
Αριθμός ταυτότητας
50.000
Εχω οκτώ παιδιά και το έννατο έρχεται το καλοκαίρι.
Θύμωσες;
Εργάζομαι με συντρόφους σε λατομείο
Από τις πέτρες βγάζω
Τα ρούχα τους
Το ψωμί τους
Λαο τα Γράμματά τους
Δεν εκπλιπαρώ ούτε εσένα ούτε τα παλάτια
Των υπρετών σου.
Ο παππούς μου
Μου έμαθε την αξιοπρέπεια
Πριν μου μάθει Γράμματα.
Είμαι Αραβας.
Θύμωσες;»


Εξέδωσε ακόμη 21 ποιητικές συλλογές εκ των οποίων η τελευταία, «Οι εντυπώσεις της πεταλούδας» κυκλοφόρησε το 1982. Πολλά ποιήματά του, όπως η «Ρίτα» έχουν γίνει τραγούδια και μεγάλωσαν δύο γενιές Αράβων ενώ ήταν ο συγγραφέας της Διακήρυξης για τη δημιουργία του Παλαιστινιακού κράτους που διάβασε το 1988 ο Γιασέρ Αραφάτ. Διωκόμενος πολλές φορές, έζησε χρόνια σε αυτοεξορία από τη Μόσχα μέχρι την Αίγυπτο και τον Λίβανο. Ήταν εκλεγμένο μέλος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) από το 1987 αλλά παραιτήθηκε από την οργάνωση το 1993 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την υπογραφή των συνθηκών του Όσλο. Το 1996 εγκαταστάθηκε στη Δυτική Οχθη του Ιορδάνη, στα ελεύθερα παλαιστινιακά εδάφη.
Τον Απρίλιο του 2002 σε μια όξυνση του παλαιστινιακού, στρατιωτικές δυνάμεις εισέβαλαν στο πολιτιστικό κέντρο Ζαλίλ Σακατίνι, στα περίχωρα της Ραμάλα, που διηύθυνε ο ίδιος ο εθνικός ποιητής των Παλαιστινίων. Αφού λεηλάτησαν το κτίριο και άρπαξαν αρχεία, έγγραφα και έργα τέχνης, έβαλαν δυναμίτιδα και το ανατίναξαν, μετατρέποντάς το σ' ένα άμορφο σωρό από χαλάσματα.
Η δυνατή ποιητική φωνή του, συντρόφεψε τους συμπατριώτες του σε όλες τις δύσκολες και οδυνηρές στιγμές τους:

«Σφίξτε μου τα σχοινιά/ απαγορέψτε μου και τα τετράδια και τα τσιγάρα,/ κλείστε το στόμα μου με χώμα. Το τραγούδι/ είναι το αίμα της καρδιάς/ τ' αλάτι του ψωμιού/ το νερό του ματιού/ γράφεται με τα νύχια, το λαρύγγι και τα μάτια.../ θα το λέω/ στο κρατητήριο/ στην τουαλέτα/ και στο στάβλο/ με χειροπέδες, κάτω από το βούρδουλα/ κάτω από τα δεσμά των αλυσίδων./ Πουλιά μυριάδες πάνω στης καρδιάς μου τα κλαδιά/ πλάθουνε το μαχόμενο τραγούδι».

Ο Νταρουίς, αν και ήταν υπέρ της συνύπαρξςη ισραηλινών και παλαιστινίων, κατηγορήθηκε ωστόσο από ένα ποίημά του ότι προέτρεπε τους ισραηλινούς να φύγουν. Το ποίημα διαβάστηκε στην Κνεσέτ (βουλή) το 1988 από τον πρωθυπουργό Γιτζάκ Σαμίρ και ερμηνεύτηκε κατά γράμμα, όχι σαν ένα (σπουδαίο) έργο τέχνης, όπως και είναι:

«Ω εσείς οι περαστικοί στις λέξεις, τις στιγμιαίες
Μαζέψτε τις αυταπάτες σας
Σ’ ένα παρατημένο χαντάκι
Και φύγετε
Γυρίστε το δείκτη του χρόνου
Στους καιρούς του «Χρυσού Μόσχου»
Και φύγετε
Εχουμε εδώ για σας
Ο,τι δεν επιθυμήσατε
Και ό,τι δεν είχατε
Εναν λαό που ματώνει για πατρίδα
Και μια πατρίδα που ματώνει για τον λαό της
(...)
Φύγετε από το σιτάρι μας
Από τη θάλασσά μας
Από τον αέρα μας
Από τη γη μας
Από το αλάτι μας
Από την πληγή μας»



Δύο εξαιρετικές αναφορές έχει το μπλογκ Νόστος. αυτή και αυτή
Επίσης, στο πανεπιστημιακό αυτό σάιτ βρήκα μεταφράσεις δύο ποιημάτων του.

H Abttha έγραψε ένα εξαιρετικό κείμενο
Οπως και ο Allou Fun Marx παλαιότερα.

Κι άλλα ποιήματά του εδώ

22 σχόλια:

kyriaz είπε...

Μπράβο Εαρινή-εξαιρετικό αφιέρωμα...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ξέρεις, εκτός από σπουδαίος ποιητής ήταν και εξαιρετικός άνθρωπος. Στις μέρες μας έχουμε ξεχάσει τις έννοιες ποιητής- αγωνιστής. Και από μια μεριά, ευτυχώς. Αλλά, αυτό ήταν ο Νταρουίς.

kyriaz είπε...

Κάθε εποχή και κάθε τόπος χρειάζεται τέτοιους ανθρώπους.
Κι η ποίηση του αγώνα νομίζω πως είναι πολύ πιο υψηλή από τον αγώνα της ποίησης-κακά τα ψέματα...

Καλό βράδυ Αγγελική.

kyriaz είπε...

Και μιας και γίνεται λόγος για τους Παλαιστινίους...,
αυτήν την τραγική ιστορία και φωτογραφία την ήξερες;...
http://fisan.wordpress.com/2007/03/18/remembering-muhammad-al-durra/

Προσφάτως την ανακάλυψα και γι' άλλη μια φορά συνειδητοποίησα πως η ποίηση είναι άχρηστη αφού δεν μπορεί να τα βάλει με τέτοια κτηνωδία...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Οχι, δεν την ήξερα κι ευχαριστώ που έβαλες το λινκ. Πρώτη φορά που συγκλονίστηκα με τους Παλαιστίνιους ήταν στη σφαγή στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα. Μια φωτογραφία που πήρε Πούλιτζερ, έδειχνε μια μεσόκοπη γυναίκα να ανοίγει τα χέρια εν μέσω της εισβολής των ισραηλινών σαν να λέει θεέ μου, δεν αντέχω άλλο. Μου θύμισε τη μικρασιάτισα γιαγιά μου, που έφυγε, κοριτσάκι αυτή, από τη φλεγόμενη Σμύρνη το 1922.

kyriaz είπε...

Κι η δική μου γιαγιά, Εαρινή,τέτοιες μνήμες μου εξιστορούσε.
Δε θα ξεχάσω ποτέ που μου έλεγε πως η θάλασσα στο λιμάνι της Σμύρνης είχε βαφτεί κατακόκκινη απ' τη σφαγή.
Αυτό το κόκκινο στα λόγια της, με κυνηγάει ως τώρα...

scalidi είπε...

Του έμαθε την αξιοπρέπεια, πριν του μάθει Γράμματα...
Την καλύτερη μνήμη διάλεξες.

Ανώνυμος είπε...

Είχα αρκετό καιρό να διαβάσω ποίηση, ευχαριστώ για την επανεκκίνηση του ενδιαφέροντος που μου προσέφερε το αφιέρωμα.

lakis είπε...

Όμορφο αφιέρωμα. Ευχαριστούμε και για τους στίχους του ποιητή που μας χάρισες. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι να πεθάνει δεν είχα διαβάσει τόσα πολλά ποιήματά του όσα διάβασα τις τελευταίες μέρς.

Unknown είπε...

πάντα καθυστερημένη, διάβασα με την άνεση του τελευταίου το αφιέρωμά σου. αληθινό, αληθινό, αληθινό.
το διαβάζεις καθιστός, κι ορθώνεται μέσα σου το ανθρώπινο, κυρίως όταν τους ξέρεις, αυτούς τους ανθρώπους που μας μοιάζουν τόσο πολύ. μας μοιάζουν στις εξορίες, στο πάθος, στην ήττα, στο δόλο, στην αγάπη. μας μοιάζουν γιατί κι εμείς κι αυτοί δίνουμε το αίμα μας για κάτι που έχουμε χάσει
τα λόγια του νταρουίς είναι μεγαλειώδη απλά λόγια, τα ποιήματά του είναι μεγαλειώδη ματωμένα πληγωμένα ποιήματα.
το όχι των ανθρώπων, αληθινό.
την αξιοπρέπεια τη γεννάνε οι τόποι, τα χώματα. γιατί νεκροί σαν τον νταρουίς βγάζουνε ρίζες και κλαδιά, γίνονται σημάδια που καμιά έκρηξη, κανένα σβηστήρι δεν αφανίζει απ' τις ταυτότητες των ανθρώπων...
μένουν τα λόγια που πετούν σα μάνα εξ ουρανού
τα ποιήματα είναι η μάνα τους
η μνήμη τους
είναι δυο σύμφωνα, μ ν, τη γλύκα της μουσικής και την αγκαλιά της μάνας τα λόγια την έκαναν γή
και είναι η δική του γη της παλαιστίνης.

Unknown είπε...

εαρινή συμφωνία, σήμερα πήγα στο γραφείο μου.
δε σου ζήτησα την άδεια διότι είμαι κακομαθημένη με έλλειψη τρόπων και με έντονο το σύνδρομο του αυθορμητισμού. έκανα πριντ το κείμενό σου, έγραψα σ'ένα φύλλο από πάνω 'μαχμούντ νταρουίς. αύγουστον 2008. έφυγε ο ρίτσος της παλαιστίνης. αιωνία του η μνήμη. και ανάρτησα το κείμενό σου με παραπομπή στο μπλογκ σου. όλο εκτός από τις αναφορές στο νόστο, εμένα κλπ.
θα είναι τυχεροί όσοι το διαβάσουν.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Abttha, φλυκειά μου, το δικό σου κείμενο είναι υπέροχο. Γιατί δεν το έβαζες και αυτό; (για να μη λέω ότι δεν με συγκινεί που έβαλες το δικό μου! με συγκινεί πολύ, βέβαια και σ' ευχαριστώ).
kyriaz, από εκεί, λοιπόν κι εσύ;
Σκαλιδάκι, τρομερό δεν είναι;
Κυπ walking ήταν πράγματι σπουδαίος ποιητής, αξίζει να τον διαβάζουμε.
Λάκη Φουρουκλά, αυτό συμβαίνει στις μέρες μας με τους ποιητές, γενικώς. Δεν τους διαβάζουμε εγκαίρως, φοβούμαι.

Antoine είπε...

Συγκινητικό όλο το κείμενο που γράφεις. Αναμφισβήτητα, αποτελεί μια ισχυρή προσωπικότητα και σύμβολο για το λαό των Παλαιστινίων.

Ευχαριστούμε για τις ευχές και τα συγχαρητήρια. Τώρα επιστρέψαμε όλοι στα σπίτια μας μετά από τις θερινές μας εξορμήσεις και ενημερώσαμε τη Χουακίνα μας με τις "επιτυχίες" μας! Χαχα... μακάρι κάθε μέρα να ήταν σαν τη σημερινή!

Φιλιά πολλά!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Αντώνη μου, γιατρέ μου, συγχαρητήρια και από εδώ σε όλη την παρέα της Χουακίνα που μετέχει, πλέον, στην ακαδημαϊκή ζωή. Πάντοτε επιτυχίες

Babis Dermitzakis είπε...

Γεια σου Αγγελική, υπέροχο το αφιέρωμά σου για τον Νταρουίς. Κυκλοφορεί καμιά συλλογή του στα Ελληνικά; Ή πρέπει να περιμένουμε από την Ελένη, όπως έκανε και με τον Άδωνη;
Και το κείμενό σου για τον "Υγρό χρόνο" καταπληκτικό.
Καλό Χειμώνα.

Unknown είπε...

εαρινή συμφωνία, ξέρεις κανένα βιβλίο για την αραβική λογοτεχνία στα ελληνικά εκτός από το 'εισαγωγή στη λογοτεχνία των αράβων' και το 'αραβική ποίηση του 20ου αιώνα' του μοσκώφ;
μπορεί να φαίνεται χαζή η ερώτησή μου και να είναι, αλλά είναι απαραίτητο να την κάνω. σε παρακαλώ απάντησέ μου μόλις δεις αυτό το σχολιάκι.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Μπάμπη μου, ευχαριστώ θερμά.
Αbttha δυστυχώς δεν ξέρω. Δεν κάνεις μια ερώτηση και στον Νόστο;

Unknown είπε...

πολύ καλή ιδέα, σ'ευχαριστώ!
θέλω να σιγουρευτώ για έναν αστείο λόγο:)

Helena είπε...

Εαρινή, εαρινή, είσαι εδώ ???

Ωραίο το κείμενο σου...
Ευχαριστουμε για τις ευχές σου και απο εδώ !!!

Έχεις μια πρόσκληση...


Φιλάκια πολλά...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Abttha, μου θυμίζεις το παιχνίδι με τον Ρίτσο, που μπορούσε να σε στείλει να βρεις... μια συναχωμένη χελώνα σε κάποιον τόμο ποιημάτων. Σκέτη μαγεία!
Ελενα, θα απαντήσω κι εγώ, ευχαριστώ. Φιλιά

Unknown είπε...

σου θυμίζω το ρίτσο;

ε, ναι, είμαι χελώνα και μάλιστα συναχωμένη, οπότε έχω πάρει απαλλαγή από τη γυμναστική. είναι λοιπόν σίγουρο ότι μπορούν να με περνάνε άνετα όλοι οι λαγοί του κόσμου, αλλά εγώ έχω άλλη πονηριά: λέω ιστορίες, χε χε, και μερικοί λαγοί παύουν να τρέχουν, στέκονται, και κάνουμε παρέα!

υγ. πάλι μπούρδες είπα, αλλά τι να γίνει...
θα γράψω πάντως κάποτε κάτι για το ρίτσο και τον άδωνη.

φιλάκια νυκταρινής υπέροχης θάλασσας

Κατερίνα Δε.Στα.Πα. είπε...

Εαρινάκι μου, ήρθα και νωρίτερα για να πάρω το λινκ, μα τώρα ήρθα για να μείνω.
Συγχαρητήρια κορίτσι μου, για το αφιέρωμά σου στον Νταρουίς! Σ' ευχαριστώ που υπάρχεις και με μορφώνεις! Δεν ξέρω γιατί, μου θυμίζεις Βέμπο! Καταφέρνεις και μου ξυπνάς την πατρίδα μέσα μου!
Λίγοι το μπορούν αυτό!
Πολλά φιλιά και καλό μας χειμώνα!