Πέμπτη, Μαΐου 22, 2008

Μήτσος Αλεξανδρόπουλος: «Εχω την αίσθηση ότι γράφω συνεχώς το ίδιο βιβλίο

Ηξερα ποιον συναντούσα. Δεν μπορούσα όμως ποτέ να υποπτευθώ ότι τα λόγια του ανθρώπου που μου έκανε την τιμή να μου τα εμπιστευθεί υπό μορφήν συνέντευξης τον Φεβρουάριο του 1987, θα ήταν τόσο καίρια και τόσο επίκαιρα και σήμερα. Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος ήταν, βλέπετε, πάνω απ’ όλα σοφός. Με εκείνη τη σοφία που σε κάνει πιο ανθρώπινο, πιο μειλίχιο, πιο συγκαταβατικό και ταυτοχρόνως πιο αυστηρό, όπως και πιο αποφασιστικό.
Η συζήτηση είχε ξεκινήσει από τις εμπειρίες του στην πολιτική προσφυγιά, καθώς είχε ζήσει μισή ζωή εδώ (στην Ελλάδα) μισή ζωή εκεί (κυρίως στη Μόσχα). Από εκεί είχε γίνει φανερή σε μένα και η έννοια της Αντίστασης, την οποία είχε έντονη μέσα του. «Θεωρώ μεγάλη ευτυχία το γεγονός ότι μπόρεσα να έρθω σε επαφή με άλλα πολιτιστικά κλίματα, με άλλη γλώσσα και ειδικά τη ρωσική, και μπόρεσα να τροχίσω τη δική μου αντοχή και την εθνική αν θέλετε, και τη γλωσσική, και πολλά άλλα πράγματα» μου είχε πει.
«Όταν περνάς αυτή τη δοκιμασία, νιώθεις καλύτερα τι έχεις μέσα σου, κι αν το έχεις. Αυτές οι αξίες που είναι πραγματικά αξίες (το ότι είσαι μέλος μιας εθνικής κοινότητας, ή μιας πολιτικής, ή ιδεολογικής) έχει σημασία να τις διασταυρώνεις, να τις επιβεβαιώνεις και να βγαίνεις μέσα από τη δοκιμασία κρατώντας ό,τι καλύτερο υπάρχει. Εχει πολύ μεγάλη σημασία η σύγκριση, το μέτρημα, μέσα από τα φώτα που έρχονται από αλλού. Το ότι ας πούμε το ρωσικό θέμα έχει μπει μέσα στο έργο μου, ήταν κάτι ιδιαίτερα πολύτιμο για μένα. Γιατί μέσα απ’ αυτή τη διασταύρωση, μια αρκετά επικίνδυνη διαδικασία, εγώ κρατώ τον εαυτό μου.»
Η συνέντευξη πέρασε κατόπιν στο έργο του και στη διαρκή αναζήτηση που αυτό έκρυβε. Μου είχε πει πως αν και υπάρχει μια πολυμορφία σε σχέση με τον χρόνο που διαδραματίζονται τα διάφορα έργα, το περιβάλλον, τα πρόσωπα αλλά και τα είδη ο αναγνώστης του «θα ήθελα να ξέρει πως προσωπικά έχω την αίσθηση ότι γράφω συνεχώς το ίδιο βιβλίο. Μέσα από αυτά τα διάφορα πράγματα περνάει κάτι που είναι πιο σταθερό. Είναι μια απελευθερωτική γραμμή.»
Η έννοια της απελευθέρωσης, η έννοια της αντίστασης. «Γεννηθήκαμε μέσα σε ένα ορισμένο ιδεολογικό και ψυχικό κλίμα» μου είχε απαντήσει, «μπάσαμε μέσα μας ορισμένες αξίες που είναι πολύ δυνατές, η ακτινοβολία τους είναι μεγάλη. Και να θέλεις ακόμα, δεν μπορείς να τις απωθήσεις.»
Κι επειδή είχε γεννηθεί αγωνιστής, τον αγωνιστικό εαυτό του προτάσσει και σε άλλη περίπτωση, όταν είχαμε φτάσει στο ότι ο Ελληνας αναγνώστης έχει εθιστεί στο εύκολο:
«Πιστεύω πως η έννοια του αναγνώστη περνά μια δοκιμασία. Και είναι τραγικό να αισθάνεσαι τον εαυτό σου, κάποτε, φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Είμαστε σε μια δύσκολη εποχή. Αλλά οι δύσκολες εποχές, σου τροχίζουν κι εσένα το πείσμα. Δεν υπάρχει άλλη στάση. Δεν μπορείς να παραδώσεις τα όπλα. (…) Το πείσμα, λοιπόν. Εχεις ένα μετερίζι- έτσι μάθαμε κιόλας εμείς- μέσα από το οποίο πολεμάς. Κουτσός, στραβός, παράλυτος, ό,τι είσαι, πρέπει να εμμένεις.»
Η συζήτηση, που γινόταν για τον Ριζοσπάστη στον οποίο ήμουν τότε, είχε πολλά επίκαιρα θέματα: Γκορμπατσόφ, περεστρόικα, Μαρξ, Λένιν, Φλωμπέρ (μην παραξενεύεστε, κι αυτοί μπορεί να είναι επίκαιροι). Τελείωνε με μια ερώτηση για την «κομματικότητα» για την οποία η απάντησή του ήταν, όπως και όλες, χωρίς να ξεχνάμε τα δεδομένα εκείνης της εποχής, εξαιρετική:
-Να μια ευκαιρία να μιλήσουμε για την κομματικότητα, του είχα πει. Και μου είχε απαντήσει,
«Αυτό μας πηγαίνει σε ένα άλλο ερώτημα, που έχει άμεση σχέση με τούτο, και που είναι η στράτευση. Πρέπει να πω ότι στις τοποθετήσεις που γίνονται, τίποτα δεν βλέπω να με ικανοποιεί. Για μένα, η στράτευση είναι ένας ανώτερος βαθμός ελευθερίας. Θα φαίνεται λίγο παράξενο, αλλά δεν είναι. Λέμε: στρατευμένος λογοτέχνης ή στρατευμένος καλλιτέχνης. Το θέμα είναι κατά πόσο αυτά τα δύο συζούν, ή το ένα υποκύπτει στο άλλο. Εάν πραγματικά συν-λειτουργούν τότε η στράτευση είναι ένας ανώτερος βαθμός ελευθερίας και ένα δυσκολότερο καθήκον. Είναι μερικά πράγματα και μερικά όρια αδιανόητα αν δεν είσαι στρατευμένος.
Πώς να το πω; Να ο Λυκαβηττός απέναντί μας. ‘Η τον ανεβαίνεις, ή κάθεσαι και τον κοιτάς. Καλύτερα είναι να τον ανέβεις. Αν δεν το κάνεις, θα μείνεις εδώ, μέσα στο δρόμο. Η στράτευση λοιπόν για τον λογοτέχνη, σημαίνει σοβαρότερα καθήκοντα, μεγαλύτερες δυσκολίες. Αν δε, υπερισχύσει αυτή και χαθεί ο λογοτέχνης, να μας λείπει. Γι’ αυτό τονίζω ότι πρέπει να τονώσουμε τη συνείδηση του λογοτέχνη όταν τη βλέπουμε λειψή. Διαφορετικά, δεν χρειάζεται ο λογοτέχνης. Την κάνει ο πολιτικός καλύτερα τη δουλειά του, με τα δικά του μέσα.»

14 σχόλια:

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Καθώς οι πολύ ενδιαφέρουσες και -όντως - πάντα επίκαιρες απόψεις του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου για τη στρατευμένη τέχνη 1) προχωράνε το θέμα ένα βήμα παραπάνω από το σύνηθες, 2) με πετυχαίνουν με την Ασκητική του Καζαντζάκη στα γόνατά μου, επίτρεψέ μου, Εαρινή, και με σεβασμό σε όσες διαφορές μπορεί να υπήρχαν στη σκέψη των δύο αυτών πνευματικών ανθρώπων, να δώσω ένα απόσπασμα από την Ασκητική, που κάνει διάλογο με τον εκλιπόντα αγαπημένο:
"(...) Μα μέσα μου μια Κραυγή ανώτερή μου φωνάζει αθάνατη. Τι, θέλοντας και μη, είμαι κι εγώ, σίγουρα, ένα κομμάτι από τ' ορατό κι αόρατο Σύμπαντο. Είμαστε ένα. Οι δυνάμες που δουλεύουν εντός μου, οι δυνάμες που με σπρώχνουν και πεθαίνω είναι, σίγουρα, και δικές του δυνάμες.
Δεν είμαι ένα μετέωρο αρίζωτο στον κόσμο. Είμαι χώμα από το χώμα του και πνοή από την πνοή του.
Δε φοβούμαι μοναχός, δεν ελπίζω μοναχός, δε φωνάζω μοναχός μου. Μια παράταξη μεγάλη, μια φόρα του Σύμπαντου φοβάται, ελπίζει, φωνάζει μαζί μου. Είμαι ένα πρόχειρο γιοφύρι, και Κάποιος αποπάνω μου περνάει και γκρεμίζουμαι ξοπίσω του.(...)"

Δεν υπάρχει μια κοινή αίσθηση στη σκέψη τους;

Ανώνυμος είπε...

Νιώθω απλώς την ανάγκη να σε ευχαριστήσω που μοιράστηκες μαζί μας αυτές τις ακόμη περισσότερο επίακιρες σήμερα σκέψεις του.

faraona είπε...

Πολυ ενδιαφερουσες και οι δυο αναρτησεις σου,οπως παντα αλλωστε Εαρινη μου.
πολλα φιλια

ναυτίλος είπε...

Χαίρομαι ιδιαίτερα που μου έδωσες την ευκαιρία εν είδει αποχαιρετισμού να διαβάσω τόσο ενδιαφέροντα πράγματα για τον Αλεξανδρόπουλο.

Ανώνυμος είπε...

επιστρεψαμε δριμυτεροι και ανανεωμενοι απο τις εξετάσεις (αν και το ανανεωμένοι παίζει...λιγο χρόνο για να συνειδητοποιήσουμε ότι τελειώσαμε και όλα θα είναι τέλεια). περιμένουμε τα νέα σου σχόλια!!! πολλά φιλιά!!!

Antoine είπε...

Τελειώσαμε, Αγγελική!

Σαν ψέμματα μου φαίνεται! Επιτέλους!

Γιατί η Σταυρούλα δεν επιτρέπει σχόλια στο μπλογκ! Α! Πες της να το τροποποιήσει γρήγορα!

Για οτιδήποτε ξέρεις που θα μας βρεις!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Διονύση, καλές εξετάσεις και καλό μάζεμα δυνάμεων. Οντως, υπάρχει. Είναι αυτό που θα λέγαμε τα μεγάλα πνεύματα πάντοτε συναντώνται. Θα έλεγα τα μεγάλα αιρετικά πνεύματα.
Λάμπρο Τσουκνίδα, ήταν πράγματι μια συζήτηση από την οποία πήρα πολλά και σπουδαία πράγματα.
Ναυτίλε, να είσαι καλά.
Φαραόνα, καλημέρα. Καλό μας μήνα, με ωραίες κατασκευές των χεριών (σου γιατί προσωπικά είμαι ανεπίδεκτη)και του μυαλού (μας).

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Κατερινάκι και Αντώνη, τρομερά παιδιά της Χουακίνα, πόσο χαίρομαι που επανήλθατε!!!! Από τα λίγα που μου γράψατε, καταλαβαίνω πως όλα πήγαν πολύ καλά, άρα δεν υπάρχει ελπις να σας δούμε στην Αθήνα, μάλλον θα σπουδάσετε στη Θεσσαλονίκη. Τι να γίνει; Θα ανεβαίνουμε εμείς.
Σας φιλώ πολύ και θα μάθουμε για τη Σταυρούλα. Πιθανώς πήγε κανένα τριημεράκι και θέλει να ξεκουραστεί. Οταν τελειώσουν οι εξετάσεις σας, να διαβάσετε το βιβλίο της. Είναι έξοχο. Προσεχώς θα πω περισσότερα.
Καλή δύναμη και στα άλλα δύο μέλη της παρέας, για τα υπόλοιπα μαθήματα (καλά, αυτά τα μασάμε, έτσι;).

Agobooks είπε...

Σε σένα έμαθα τόσα για τον Αλεξανδρόπουλο. Σ’ευχαριστώ πολύ!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ηταν ενας σπουδαίος συγγραφέας και διανοητής, Νίκο. Πώς πάει η εκπομπή;

Ανώνυμος είπε...

Θα φροντίσω να μάθω κι άλλα. Δικαιολογούμε, πάντως, να μην έχω προλάβει να τα μάθω όλα, αφού ελληνικά άκουσα πρώτη φορά μόλις το 1992!:)
Η εκπομπή πάει μια χαρά! Όπως ακριβός το ονειρευόμουν. Δώσε μου το λόγω αν θες, να τα πούμε μια μέρα στο στούντιο, κατά το καλοκαίρι!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Πολύ ευχαρίστως. Οποτε θέλεις, στείλε μέιλ.

Γιωργος Κεντρωτης είπε...

Πόσο μεγάλος συγραφέας και τι πνευματικό ύψος αντιπροσωπεύει ο Αλεξανδρόπουλος θα το μάθουν οι Έλληνες ματά από πολλά-πολλά χρόνια. Τότε θα τον ανακαλύψουν, γιατί τότε θα είναι η εποχή του. Χαιρετισμούς.

the stealer είπε...

Ααααχ κύριε Μήτσε μας..κι εγώ την ίδια αίσθηση έχω..ασ'τα..

Χαίρετε!