Κυριακή, Απριλίου 29, 2007

Γιάννης Ρίτσος: ξημερώνοντας πρωτομαγιά του 1909

Παραμονή Πρωτομαγιάς και αν ήμουν στον Ριζοσπάστη, ή αν ήταν ακόμη η Μαιρούλα εκεί, (η τελευταία διαφορετική φωνή) θα είχα κατακλυστεί από αιτήσεις και απαιτήσεις να γράψω κάτι για τον Γιάννη Ρίτσο, λόγω επετείου. Ο ποιητής, που είχε γεννηθεί ξημέρωμα Πρωτομαγιάς του 1909, χαιρόταν τόσο με αυτή τη σύμπτωση, ώστε ποτέ δεν άλλαξε την ημερομηνία μετά, όταν στην Ελλάδα κυριάρχησε το νέο ημερολόγιο (1924), αιώνες μετά την κυριαρχία του στην Ευρώπη.
Και πώς να μη χαίρεται; Αυτός ο πρίγκιπας της ευγένειας και της ανθρωπιάς, είχε τάξει τη ζωή του από πολύ νεαρή ηλικία στην υπεράσπιση των αδύνατων, των φτωχών και των κατατρεγμένων. Για να θυμηθούμε και τις «Γειτονιές του κόσμου»:
«Ετσι μικρό ήταν τ’ όνειρό μας
μα τούτο τ’ όνειρο
ήταν τ’ όνειρο
όλων των πεινασμένων και των αδικημένων
κι οι πεινασμένοι ήταν πολλοί
κι οι αδικημένοι ήταν πολλοί
και τ’ όνειρο μεγάλωνε- σιγά σιγά μεγάλωνε.»

Σιγά- σιγά μεγάλωνε και έπειτα, γρήγορα- γρήγορα, μίκραινε και απομακρυνόταν. Οι καιροί πέρασαν, περνούν ακόμη, και η Αριστερά, το ίδιο το κόμμα του ποιητή πρώτα απ’ όλα, το ΚΚΕ, δεν έχει εξοφλήσει το χρέος του απέναντί του. Κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες νύξεις κάνει η κόρη του, Ερη Ρίτσου, στον σημερινό Ριζοσπάστη:
«Υπάρχουν γύρω στις 8.000 σελίδες ποιήματα. Υπάρχει η δυνατότητα να διαβαστεί ξανά και ξανά και να επανεκτιμηθεί. Γιατί λόγω της πολιτικής του ένταξης, βρέθηκε στη μέση καταστάσεων ακραίων. Από τη μια κάποιοι διάλεγαν να αγνοήσουν όλο το έργο του και να σταθούν μόνο στα "επικαιρικά" ποιήματα, λέγοντας "σιγά, δεν έγινε και τίποτε". Από την άλλη, από την πλευρά μας, σταθήκαμε σ' αυτά γιατί οι συνθήκες ήταν τέτοιες που τα χρειαζόμασταν και αφέθηκε στην άκρη όλο το υπόλοιπο έργο του Ρίτσου το φιλοσοφικό, το υπαρξιακό. Κάποια στιγμή πιστεύω ότι θα αρχίσουν να μας απασχολούν».
Εύχομαι η τελευταία της φράση να εισακουσθεί από εκείνους που καθορίζουν τα πράγματα σε ιδεολογικό επίπεδο, αλλά και από όλους όσοι αγαπούν αληθινά το έργο του Ρίτσου. Διότι, πολλά έχει να προσφέρει στην αντιμετώπιση και στη μελέτη του μια νηφάλια και «ανεξίθρησκη» πλέον προσέγγιση που θα αποδώσει τα του Καίσαρος των Καίσαρι και τα του Θεού, τω Θεώ (ποιος είναι ο Καίσαρας; Και ποιος ο Θεός; Ο Ερωτας ή η Επανάσταση; Η Επανάσταση ή ο Ερωτας; Θα δούμε).
Θα ήθελα να αισιοδοξώ για την μη προδιαγεγραμμένη προσέγγιση του έργου του από την Αριστερά, όμως δεν μπορώ. Δεν βλέπω, τόσα χρόνια, να αλλάζει κάτι. Ο Ρίτσος για τους συντρόφους του είναι ένα Σύμβολο. Και πράγματι, είναι. Ο Ελύτης το είπε με μια φράση: «η αφοσίωσή του στην ποίηση και στα ιδανικά που πίστεψε αποτελούν ένα μοναδικό και αξιοθαύμαστο παράδειγμα». Αλλά κάποτε, οι ομοϊδεάτες του θα πρέπει να τον δεχθούν ολόκληρο και όχι κατακερματισμένο.
Θυμάμαι τις παρατηρήσεις στον «Ριζοσπάστη» των πρώτων χρόνων επανακυκλοφορίας του, όταν γραφόταν ότι το πλέον ώριμο έργο του είναι η «Τέταρτη Διάσταση». Με τη γνωστή συνήθεια να παίρνει η «καθοδήγηση» όλους τους ρόλους (και του κριτικού λογοτεχνίας επομένως) η άποψη αυτή αντικρουόταν σθεναρά. Γιατί; Μα επειδή, ακριβώς, οι ποιητικές αυτές συνθέσεις έχουν βαθύ φιλοσοφικό και οντολογικό υπόβαθρο. Γιατί αναρωτιούνται για την Υπαρξη και τον Θάνατο, για τη Φθορά και τον Ερωτα, για την Πτώση και την Ανάταση. Γιατί ενυπάρχει σε αυτές η αμφιβολία και η αμφιταλάντευση «ο εξαίσιος ίλιγγος του κενού» όπως λέει και ο ίδιος στη Σονάτα του σεληνόφωτος.
Θέλω να ξεχάσω τις επανειλημμένες παρατηρήσεις των κομματικών οργανώσεων των καλλιτεχνών επειδή ο Ριζοσπάστης ασχολούνταν κάπως συχνά με το έργο του ποιητή (σε καμιά περίπτωση, πάντως, με την συχνότητα που θα του ταίριαζε. Αδιάφορο. Οι συμμαχητές του στην τέχνη θεωρούσαν τη μεταχείριση προνομιακή. Παραβλέποντας το μέγεθος του ποιητή και ζητώντας μερίδιο από τη δημοσιότητα, την οποία εκείνος μεν ποτέ δεν επεδίωξε, οι ίδιοι όμως...). Παρατηρήσεις που στον Ρίτσο ποτέ δεν μεταφέρθηκαν, και οι οποίες «έσκαγαν» στο ανάχωμα της διεύθυνσης- και για να πούμε τα πράγματά με το όνομά τους, στον Γρηγόρη Φαράκο που ήταν διευθυντής στην αρχή και καθοδηγητής μετά- και εκεί εκτονώνονταν.
Δεν μπορώ όμως να μη θυμηθώ το περιστατικό με την «Πολιτιστική» και το μυθιστόρημα «Ισως να ‘ναι κι έτσι» (από την εννεαλογία Εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων). Το περιοδικό θεώρησε πως το κείμενο ήταν «ελευθεριάζον» και επιτέθηκε εναντίον του ποιητή με έναν τρόπο ανοίκειο: παίρνοντας συγκεκριμένα αποσπάσματα και βάζοντας ειρωνικούς τίτλους. Ο Ριζοσπάστης απάντησε- η αλήθεια είναι και πάλι με προδιαγεγραμμένο περιεχόμενο σχολίου- υπερασπιζόμενος τον ποιητή. Οχι όπως θα του ταίριαζε, και πάλι. Ακολούθησε ένα εκτεταμένο αφέρωμα στο περιοδικό, ως αντίδραση στο κείμενο της εφημερίδας και σε επόμενο κείμενο που είχε εν τω μεταξύ συνταχθεί από μέλος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ και δημοσιευθεί κι εκείνο στον «Ρ». Και στις τρεις περιπτώσεις, ο διάλογος (ο μονόλογος της κάθε πλευράς, έστω) δεν έγινε με αισθητικούς όρους. Εγινε με ιδεολογικούς. Κάτι πολύ κακό για ένα έργο τέχνης, μέσα στο κλίμα της εποχής, πάντως.
Αυτό που ενόχλησε κατά βάσιν το περιοδικό ήταν το γεγονός ότι η εφημερίδα- όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ- έλεγε πως η Πολιτιστική δεν έχει και δεν θα μπορούσε να έχει καμία σχέση με το κόμμα. Κάτι που ελέχθη για να μη φανεί πως η επίθεση προερχόταν εκ των έσω και που στέρησε το περιοδικό από χιλιάδες αναγνώστες- λίγα τεύχη μετά, έκλεισε. Ας σημειωθεί πως οι «έξω» επέμεναν: τα «ζντανοφάκια χτυπούν τον Ρίτσο» και δεν είχαν απολύτως άδικο, καθώς από τον ίδιο ιδεολογικό χώρο και λόγω των στρεβλώσεων που αυτός καλλιέργησε, προήλθαν οι επιθέσεις. Πάντως ο ποιητής, που βρέθηκε στη μέση του κυκλώνα μόνο και μόνο επειδή αποφάσισε να εκφραστεί δημόσια με τον τρόπο που εκείνος νόμιζε (επιτέλους!) στενοχωρήθηκε βαθειά. Ενα ποίημα της εποχής, από τις «Ανταποκρίσεις», είναι μάλλον εύγλωττο, όπως και ο τίτλος «Ανταπόδοση»:
«Πάλεψε με τις λέξεις, με το χρόνο, με τα πράγματα.
Εδωσε θέση
στην πεταλούδα, στο χαλίκι, στ’ αλογάκι
Της Παναγίας.
στους ολονύκτιους στεναγμούς των άστρων, στη
δροσοστάλα
που πέφτει απ’ το ροδόφυλλο, στ’ άρρωστο αηδόνι,
στις μεγάλες σημαίες,
στο γαλάζιο, στο κόκκινο, στο κίτρινο.
Πλούτισε τον κόσμο
με μόχθο κι εγκαρτέρηση. Σκαλί σκαλί
ανέβηκε την πέτρινη τεράστια σκάλα.
Τώρα, εκεί πάνω,
άλλα παράσημα δεν έχει πια παρά τα βέλη
στα γυμνά πλευρά του.»

Ενενήντα οκτώ χρόνια από τη γέννηση του ποιητή, ας μη ξεχνάμε.

36 σχόλια:

ioeu είπε...

μνάσεσθαί τινά φαμι καί έτερον αμμέων...

Ανώνυμος είπε...

Μην ανησυχείτε, αγαπημένη Εαρινή Συμφωνία, δεν ξεχνιέται τέτοια συμπύκνωση ζωής σε μια ζωή, σε ένα έργο. Τι να σας πρωτογράψω για την αίσθηση που που μου προκαλεί το ετήσιο ραντεβού της Σονάτας ( Τη διδάσκω κάθε χρόνο στη Γ΄ Λυκείου )...Η συνάντηση των παιδιών με τον ποιητή είναι πάντα περιπετειώδης, ζωογόνα, απολαυστική -για τα περισσότερα. Τα αντισώματα ζωής που αναπτύσσει στην ποίησή του ο Ρίτσος (και) για να απαντήσει στις ακραίες, σε ποσότητα και ένταση, δυσκολίες της ζωής του (αρρώστιες, θανάτους, πολέμους και"πολέμους" κλπκλπ ) αποτελούν για τους μαθητές εξαιρετικά δείγματα αντίστασης στο ευτελές, το εύκολο, το φτηνό. Δε σας κρύβω πως και το δικό σας βιλίο, το σημείωμα βιογραφίας του ποιητή, καθώς με είχε ενθουσιάσει, διαβάζοντάς το, από τον τρόπο που θεωρεί τη ζωή και το έργο του, μού είναι απαραίτητο για να προσεγγίσω με τους μαθητές μου την ποίηση του Ρίτσου. Χάρηκα πολύ που διάβασα τη σημερινή σας καταχώριση, χάρηκα πολύ που μπορώ, επιτέλους, ,μετά από τόσα χρόνια εκτίμησης... εκ του μακρόθεν, να επικοινωνήσω μαζί σας και θέλω να σας μεταφέρω τη συγκίνηση και την εκτίμηση των νέων παιδιών για το Γιάννη Ρίτσο καθώς συναντάνε κείμενα σαν τη Σονάτα ή το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού ή την Αγρύπνια ή την Εαρινή Συμφωνία ( μην το παίρνετε πάνω σας, για το ποίημα μιλάμε!!)ή το Πρωινό άστρο ή την Ανυπότακτη πολιτεία-για να περιοριστώ στα πιο γνωστά.
Γι'αυτό και για χίλιους δυο άλλους λόγους, που κάποτε θα ήθελα να τους αναφέρουμε κι αυτούς, η "ανησυχία" που εκφράζεται στην τελευταία γραμμή του κειμένου σας, ευτυχώς, δεν ευσταθεί! Καλή σας μέρα.

Ανώνυμος είπε...

Αγαπημένη Εαρινή Συμφωνία,χάρηκα πολύ τη σημερινή σας καταχώριση. Σας γράφω κυρίως για να άρω την ανησυχία που έμμεσα εκφράζεται στην τελευταία γραμμή τού κειμένου σας. Συναντιέμαι κάθε χρόνο με τη Σονάτα, καθώς τη διδάσκω σε παιδιά τής τρίτης λυκείου. Κάθε χρόνο η ίδια συγκίνηση, η ίδια απόλαυση. Κάθε χρόνο η ίδια χαρά, όταν διαπιστώνω πως το ποίημα ακουμπάει ζωογόνα στους μαθητές μου. Κι όχι μόνο αυτή, βέβαια. Η Αγρύπνια, η Ανυπότακτη Πολιτεία, η Εαρινή Συμφωνία ( μα μην το παίρνετε πάνω σας, για το ποίημα λέω!!, )το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού, το Πρωινό Άστρο -για να μείνω στα πιο γνωστά. Η δύναμη της ζωής που πλημμυρίζει το έργο του Ρίτσου (και) σαν απάντηση στις ακραίες κακουχίες και δυσκολίες της ζωής του ( αρρώστιες, θάνατοι, πόλεμοι και "πόλεμοι" κλπ ) φαίνεται πως μπορεί να αποτελεί δείγμα αντίστασης στην ευτέλεια, το φτηνό, την ευκολία της εποχής μας. Δε σας κρύβω, επίσης, πόσο μας βοηθάει στην προσέγγισή μας το δικό σας βιβλίο, το σημείωμα βιογραφίας, το οποίο με ενθουσιασμό είχα διαβάσει, αφού διαπίστωνα πως η ματιά του εστιάζει πολύ εύστοχα στο φαινόμενο "Ρίτσος". ( Οπότε, η χαρά μου σήμερα πολλαπλασιάζεται, καθώς έρχεται η ώρα, μετά από τόσα χρόνια εκ του .. μακρόθεν εκτίμησης, να σας ευχαριστήσω για το βιβλίο που μου δώσατε την ευκαιρία να απολαύσω.)
Μην ανησυχείτε, λοιπόν, καθόλου για τη μνήμη. Είναι τόσο πλούσιο το έργο του Γιάννη Ρίτσου, προσφέρει τόσο φως ( έχει εκπληρωθεί η φαινομενικά υπερφίαλη και ουσιαστικά ταπεινή του επιθυμία που έγραφε στην αδερφή του:"α, να 'μουν ήλιος, να χαρίζω φως!" , που δεν είναι να ανησυχείτε καθόλου για τη λήθη, όσο ισχυρή κι αν είναι στις μέρες μας.
Σας ευχαριστώ και πάλι. Κάνατε κι εσείς πιο λιόλουστη την Κυριακή μου.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Αγαπητέ ioeu, δυστυχώς τα αρχαία μου δεν με βοηθούν... Κάντε μια μετάφραση δι εμέ, την απαράδεκτη...
Κυκλάμινο, χαίρομαι τόσο για την ανταπόκριση που έχει το «ζεστό» του έργο στα παιδιά! Ευχαριστώ για τα όσα είχατε την καλοσύνη να μας πείτε και περιμένω και άλλες εμπειρίες σας από τη συνάντηση των κειμένων με τη νέα γενιά.

kyriaz είπε...

Αγγελική, ανατρίχιασα ...
Για μένα ο Ρίτσος είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της Ελλάδας-τουλάχιστον...- και το Κ.Κ.Ε, στη νεολαία του οποίου κάποτε ανήκα, αγκυλωμένο σε μηχανιστικά και στερεότυπα ιδεολογικο-πολιτικά κριτήρια,με τα οποία μόνο ζημιά στο ίδιο έκανε.
Τέτοιοι ποιητές τιμούν το κόμμα στο οποίο ανήκουν -και μάχονται,όπως έκανε ο Ρίτσος,γι' αυτό...
Τέτοιες αντιλήψεις από παλιά με κάναν να δυσφορώ.
Η ιδεολογία ως κριτήριο της αισθητικής-ποια τα όρια και πόσο επιτρεπόμενες οι υπερβάσεις τους;...
Δύσκολα ερωτήματα.
Πάντως,ένα είναι σίγουρο:πως ένα κόμμα που θέλει να ονομάζεται-και είναι-προοδευτικό,θα έπρεπε να ξανακοιτάξει τη θεωρία του-"κριτήριο της πράξης"-και να τιμά τους αγωνιστές του όπως πράγματι τους αξίζει.
Γιατί ο Ρίτσος δεν ήταν μόνο κομμουνιστής-για να τον απασχολεί στην ποίηση μόνο η προοπτική του σοσιαλισμού-αλλά και άνθρωπος-που σημαίνει πως θα μπορούσε να τον απασχολεί οτιδήποτε...
Άνοιξες μεγάλη κουβέντα-ελπίζω όσοι σχολιάσουν στη συνέχεια να καταθέσουν το γόνιμο προβληματισμό τους...
ΜΠΡΑΒΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ!!!!

kyriaz είπε...

Θα μου επιτρέψεις να συμπληρώσω και κάτι άλλο,σχετικό με το θέμα σου-ενδεικτικό των αντιλήψεων του ΚΚΕ περί λογοτεχνίας:
"τότε"-μάλλον το 1990- ήμουν ως φοιτητής της Φιλοσοφικής μέλος του Μαρξιστικού Ομίλου Λογοτεχνίας και μας είχε ανατεθεί από τους "από πάνω" να παρουσιάσουμε στο φεστιβάλ της ΚΝΕ τη Γενιά του '30.
Ως...θεωρητικός εκείνη την εποχή,μου ανατέθηκε η παρουσίαση του έργου του Γιώργου Σεφέρη.Έλα όμως που τον ποιητή αυτόν τον λάτρευα-κι έπρεπε να το κρίνω με βαση το...αντιδραστικό περιεχόμενο της ποίησης του;...
Με θυμάμαι να ιδρώνω και να ξεϊδρώνω,να φυσώ και να ξεφυσώ μέχρι να συντάξω ένα κείμενο που θα κρατούσε κάποιες ισορροπίες-το έχω ακόμη φυλαγμένο....
Από τη μια,έκδηλος ο θαυμασμός για τον ποιητή,από την άλλη η απαραίτητη...κριτική!...
Το πήγα να μου το κρίνουν-έγιναν οι απαραίτητες διορθωσεις-υποδείξεις κι ο Σεφέρης ευτυχώς "έπεσε στα μαλακά"...

Α,ναι-ποιος μου έκανε τις υποδείξεις;....
Ο σημερινός διευθυντής του "ΔΙΑΒΑΖΩ" Γιάννης Μπασκόζος!
Ξέρω πως μπλογκάρει κι αυτός ως Μ...

Καλό βράδυ!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Αγαπητέ Kyriaz, εμένα δεν μου δημοσίευσαν κάτι για τον Σεφέρη. Ολο παρατηρήσεις, παρατηρήσεις και μετά...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Επαναλαμβάνω: εμένα δεν μου δημοσίευσαν ΠΟΤΕ κάτι για τον Σεφέρη. Γιατί έτσι όπως το έγραψα, δεν φαίνεται αυτό που θέλω να πω.

Ανώνυμος είπε...

εξαιρετικό κείμενο αγαπητή μου. Παντα πιστευα ότι η κομματική "εκμεταλλευση" του ποιητή λειτουργούσε αποτρεπτικα ως προς την πραγματική "ανακάλυψη" του έργου του από την μεγάλη μάζα.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Και από τη μάζα των κομματικών μελών και των συμπαθούντων του κόμματος, αγαπητέ nuwanda.

ange-ta είπε...

Ο Ρίτσος ήταν κάποτε ο αγαπημένος μου ποιητής. Με το καιρό τον ξέχασα. Βρήκα τοσο μεγάλο τον Σολωμό που ξέχασα τον Ρίτσο. Το κείμενό σου με έκανε να τον ξαναδώ με άλλα μάτια,
καλό σου βράδυ ε.σ. μου
και καλή πρωτομαγιά

Ανώνυμος είπε...

Για χρόνια πολλά (μετά από μια μεγάλη αγάπη) είχα απομακρυνθεί από το Ρίτσο -εμείς οι αναθεωρητές δεν αντέχαμε και πολύ τα στενά κομματικά του και τη σχετική χρήση και καλά κάναμε, θεωρώ... Μετά από χρόνια, ανακάλυψα τον άλλο Ρίτσο (άρχισα να τον ανακαλύπτω ειναι το σωστό) και η σχέση έινε βαθύτερη. Καλή Εργατική Πρωτομαγιά και πάντα τέτοια κείμενα

Ανώνυμος είπε...

To κείμενό σας πραγματικά έξοχο. Θυμάμαι την εποχή με την επίθεση της Πολιτιστικής. Μονο στο Τέταρτο ο Μανος Χατζιδάκις είχε ορθώσει το ανάστημά του απέναντι σε μία σιωπή ανοχής πολλών.
Η απάντηση; Πρώτα η νίκη του Ποιητή μέσα στον χρόνο. Αυτός μένει στην ιστορία, όχι οι επικριτές του. Αυτόν θυμήθηκα σήμερα, μερα της γέννησής του, όχι άλλους
Η απάντηση; Του Ποιητή, οι τελευταίοι στιχοι από το Καπνισμένο Τσουκάλι
Εχεις ακόμη να κλάψεις πολύ
Ωσπου να μάθεις τον κόσμο να γελάει.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ange- ta, Λάμπρο Τσουκνίδα, οι παλιές αγάπες λέγεται ότι πάνε στον Παράδεισο!
Θόδωρε Α. Πέππα, ειλικρινώς αγνοούσα τη στάση Χατζιδάκι. Θέλετε να μας πείτε περισσότερα; Διότι, είναι κάτι σημαντικό. Η επισήμανση από το Καπνισμένο τσουκάλι, εξαιρετική.

onlysand είπε...

Θαυμάζοντας το συγκινητικό ποστ σου, να αντευχηθώ κι εδώ από καρδιάς - μ' ένα στίχο του αγαπημένου μας:

Ερχόταν η Άνοιξη (...)
κι ήταν ένα χαμόγελο στον αέρα,
ένα μεγάλο παράνομο χαμόγελο (...)

Aggelos Spyrou είπε...

Δεν επιθυμούσα να σχολιάσω, καλύπτομαι από το κείμενό σας,

όμως

τα σχόλια μου αφήνουν ένα κενό.

Θεωρώ λοιπόν,
ότι οι ποιητές έχουν πολιτική ιδεολογία,

τα ποιήματά τους όμως όχι.

Λίγο ανατρεπτικό αυτό που λέω, αλλά αν αναλύσεις ένα μεγάλο έργο, μπορείς να του δώσεις το νόημα που νομίζεις, ανάλογα με το χωροχρόνο που βρίσκεσαι. Τα νοήματα αφορούν τις ζωές, τους αγώνες, τη φύση, τον προορισμό. Κι αυτά αφορούν όλα μαζί τον άνθρωπο, τον γυμνό άνθρωπο, τον άνθρωπο τον αγνό που περπατάει ξυπόλυτος στα αγκάθια της καθημερινότητας, ψάχνοντας μια κάπα συναισθημάτων για να ζεσταθεί.

Επομένως,
αντιδρώ ευγενικά σε κάθε είδους "λογοκρισία" ή "καπηλεία" του έργου οποιουδήποτε λογοτέχνη, ζωγράφου, συνθέτη, δημιουργού, από πολιτικές και ιδεολογικές προκαταλήψεις.

Κι αν κάποτε, κάποιοι στίχοι ομοιάζουν να μιλούν για συγκεκριμένες πολιτικές καταστάσεις (πράγμα που έχει γίνει από μεγάλους ποιητές και δημιουργούς), με το πέρασμα των ετών, τα νοήματα προσαρμόζονται από μόνα τους στις πραγματικότητες που βιώνουμε, χωρίς ο δημιουργός να προσθέσει ούτε μια τελεία παραπάνω. Είναι οι αξίες που εκφράζουν, είναι η άσπιλη θεώρηση του κόσμου που βγαίνει από τις ευγενικές τους ψυχές και την ιδιότυπη ματιά τους.

Αυτό λατρεύω στην τέχνη.
Αυτό μισώ στην πολιτική,
το ότι δεν προσαρμόστηκε ποτέ στο σήμερα.

0:)

Λεία Βιτάλη συγγραφέας είπε...

Ο ευαίσθητος Ρίτσος δεν μπορούσε να σταθεί κομματικά. Δεν του συγχωρείτο αυτή η ευαισθησία. Πολλές φορές πρόσθετε κάτι στην ποίησή του για να ικανοποιήσει ή για ρίξει στάχτη(;) στα μάτια των συντρόφων. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ήταν αριστερός. Έτσι και στην εξαιρετική "Σονάτα του σεληνόφωτος" που μνημονεύεις. Πριν από 3 χρόνια την ανέβασα στο θέατρο. Ο εξαιρετικός αυτός μονόλογος έμοιαζε να κλωτσά στις τελευτείες ατάκες. Ψυχολογικά δεν μπορούσαν να ενταχθούν και υπήρξε πρόβλημα στη διδασκαλία της ηθοποιού. Τότε πραγματικά αντιλήφθηκα το δράμα του ποιητή Ρίτσου σε σχέση με το κόμμα. Συγκρίνετε.
"...Τούτος ο ίλιγγος, ωραίος, ανάλαφρος, θα πέσεις, ένα μαρμάρινο πηγάδι το φεγγάρι, ίσκιοι σαλεύουν και φτερά, μυστηριακές φωνές- δεν τις ακούτε; Βαθύ-βαθύ το πέσιμο, βαθύ-βαθύ το ανέβασμα, το αέρινο άγαλμα κρουστό μες στα ανοιχτά φτερά του, βαθιά-βαθιά η αμείλιχτη ευεργεσία της σιωπής..."
Και
"... Εγώ θα βγω σε λίγο. Ευχαριστώ. Γιατί επιτέλους πρέπει να βγω απ’ αυτό το τσακισμένο σπίτι. Πρέπει να δω λιγάκι πολιτεία- όχι, όχι το φεγγάρι, την πολιτεία με τα ροζιασμένα χέρια της, την πολιτεία του μεροκάματου, την πολιτεία που ορκίζεται στο ψωμί και στη γροθιά της..."
Σαν να διαβάζεις κάτι άλλο. Ένας μεγάλος ποιητής που τον νιώθεις να ασφυκτιά.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Αγγελε Σπύρου, έτσι είναι κατά βάθος. Εχετε δίκαιο. Απλώς, όσο είμαστε μέσα στην εποχή, ο δημιουργός και το έργο του μπορεί να υποστούν διώξεις. Και έτσι, φτάνουμε στο επικαιρικό.
Λεία Βιτάλη, επειδή έχω δει και τα χειρόγραφά του, στη Σονάτα, το «η παρακμή μιας εποχής» που λέει ο νέος όταν πια έχει βγει από το σπίτι και έχει αφήσει μόνη τη Γυναίκα με τα Μαύρα, το έχει προσθέσει και φαίνεται ότι δεν ήταν στην πρώτη καθαρογραφή του ποιήματος. Θεωρώ ότι αυτό συνηγορεί υπέρ των όσων είπες.
Από την άλλη, και αυτό και το άλλο ήταν ο Ρίτσος. Και, όπως θα έλεγε κι ο Σεφέρης «πού να μαζεύεις/ τα χίλια κομματάκια/ του κάθε ανθρώπου».

kyriaz είπε...

Μια υποσημείωση:
αν θυμάμαι καλά ο Ρίτσος στα πρώτα του ποιήματα εμφανίζει έντονες καρυωτακικές επιρροές...
Αυτό ίσως ερμηνεύει τη διττή φύση της ποίησής του και την εσωτερική του-περισσότερο,παρά από εξωτερική επιβολή-ανάγκη να συμβιβάσει μέσα του δυο τάσεις:την αριστερή ιδεολογία με την ποιητική αισθαντικότητα.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Kyriaz, πόσο δίκιο έχεις...

ioeu είπε...

Αγαπητό μου έαρ, (ξανα)διαβάστε τον Ορέστη. Νομίζω πως ξεδιπλώνει όλη του την ψυχή και την αμηχανία...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ναι, ο Ορέστης είναι μοναδικός, ioeu. Οπως και όλη η Τέταρτη Διάσταση. Μού έτυχε να δω την «Ελένη» με τον Βασίλη Παπαβασιλείου. Ηταν μια εξαιρετική παράσταση και ας έπαιζε άντρας- ή μήπως επειδή ακριβώς έπαιζε άντρας;

Ανώνυμος είπε...

Aγαπητή Εαρινή Συμφωνία,
ευχαριστώ γιά τα λόγιά σας. Δυστυχώς, δεν θυμάμαι αν έχω κρατησει τα τεύχη του Τεταρτου κάπου, σε κάποιο πατάρι. Αν τα βρώ νομίζω ότι θα είχε ενδιαφέρον η αυτολεξεί παράθεσή τους. Το πνεύμα και το νόημα ήταν ακριβώς αυτό που με τόση γλαφυρότητα το κείμενό σας, η θεώρηση του Λάμπρου και, κυρίως το -εκπληκτικά ευστοχο και περιεκτικό-σχόλιο του κ.Αγγελου Σπύρου των 5.21 μμ οριοθετούν. Οτι τα κόμματα έχουν ανάγκη τον μεγάλο καλλιτέχνη, σαν λάφυρο, σαν προμετωπίδα, σαν καταξίωσή τους και όχι το αντίθετο. Οταν ο-πραγματικά μεγάλος-καλλιτέχνης ξεφεύγει από την επιθυμητή ή αποδεκτή γιά τα δεδομένα του χώρου οπτική, αισθητική ή ιδεολογική ευθυγράμμιση το ανάθεμα. Στην περίπτωση αυτή (και μόνο;-σημείωση δική μου] ο χώρος έδειξε μία από συντηρητική έως πουριτανική στάση και αυτό, επίσης, σχολίαζε ο Μανος. Η πραγματική απάντηση δίνεται από τον χρόνο. Ο Ρίτσος άντεξε στον χρόνο γιατί ήταν μεγάλος ποιητής. Και επειδή σας κίνησε το ενδιαφέρον των σχολίων του Χατζιδάκι. Κανεις δεν θυμάται ποιοί ήταν οι επικριτές του. Ουτε και θα αξιζε

ioeu είπε...

Είναι ένας στίχος από τη Σαπφώ (59D) που η φιλολογική φαμίλια εκλαμβάνει ως αναφορά της ποιήτριας στην υστεροφημία...

σε ελεύθερη απόδοση...

"Κάποτε, σου λέω, κάποιον από μας θα τον θυμούνται..."

ως όφειλα...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Σωστότατος, αγαπητέ Θόδωρε Α. Πέππα. Ευχαριστώ για ακόμη μία φορά. Πού σας βρίσκει κανείς στο διαδίκτυο; Διότι μπήκα στην πολύ ενδιαφέρουσα σελίδα σας από τύχη, αλλά μετά την έχασα. Μας στέλνετε μια διεύθυνση;
ioeu, ευχαριστώ πολύ, ομοίως.

Ελπίδα είπε...

Δεν ξεχνάμε κορίτσι μου! Ας είσαι καλά εσύ που μας τον θυμίζεις! Διαβάζω τώρα ένα πολύ καλό βιβλίο για την ζωή του που κι αυτό το έγραψες εσύ!
Τα "Συγχαρητήρια" είναι λίγα!
Θα επανέλθω...

Ανώνυμος είπε...

Τον κ. Πέππα τον βρίσκεται στο http://theopeppasblog.pblogs.gr/

Ανώνυμος είπε...

Τον κ. Πέππα τον "βρίσκετε" με "ε", φυσικά, στο http://theopeppasblog.pblogs.gr/

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Λάμπρο (Λεξίδια) ευχαριστούμε για τη διεύθυνση.

Νίκος Σαραντάκος είπε...

Πολύ ωραίο κείμενο, αφορμή να θυμηθούμε τα νιάτα μας, ωστόσο η ιστορία με το περιοδικό Πολιτιστική δεν είναι τόσο απλή, ούτε τόσο μαύρο-άσπρο όσο παρουσιάζεται. Συμμετείχα στο περιοδικό τότε, αν και την επίμαχη περίοδο ήμουν δυστυχώς φαντάρος στη Θράκη, οπότε μόνο σαν θεατής παρακολούθησα τα τεκταινόμενα. Η κριτική του εκδότη της Πολιτιστικής στον Ρίτσο ήταν επιδερμική και ανόητη και η αντίδραση του μηχανισμού του ΚΚΕ εγκληματική. Ο ίδιος ο ποιητής σε τίποτα δεν έφταιξε, όπως λέτε, και στενοχωρήθηκε πολύ. Αλλοι όμως, που είχαν μαζεμένα προσωπικά, βρήκαν αφορμή να εξαφανίσουν το περιοδικό.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Θα συμφωνήσω απολύτως, αγαπητέ sarant

Θεόδωρος Α.Πέππας είπε...

Ο Θόδωρος Πέππας βρίσκεται και τον βρίσκετε εκεί που ο τελειοθηρικός και τέλειος φίλος μας, Λάμπρος κατέγραψε. theopeppasblog.pblogs.gr και, φυσικά, σας ευχαριστώ γιά την τιμη του ενδιαφέροντός σας.
Είχα ελπίσει να αφιερώσω κείμενο στον Δάντη σήμερα, αλλά απεδείχθη οτι μία ιστοσελίδα, ουδεμία ακρίβεια. Η γέννησή του δεν είναι την 9η Μαϊου. Και, φυσικά, με τόση πείρα, θα καταλάβατε από ποιό βιβλίο ξεκίνησα (εκτός από το πρωτότυπο, φυσικά) Την Φλόγα της Αγάπης του Βασιλικού

Justine's Blog είπε...

Αγαπητή Αγγελική,
Φτιάχτηκα διαβάζοντας το υπέροχο κείμενό σου. Εκεί καταθέτεις την αγωνιστικότητα της γενιάς μας μ' αυτό τον απόλυτο ρομαντισμό μας.
Οσο για το δικό σου Ρίτσο , το δικό μου Σικελιανό και άλλους καταξεχασμένους Ελληνες μάστορες του λόγου, φοβούμαι πως η νεοελληνική ξιπασιά παραπέμπει τους μεγάλους στη λήθη για να αναδειχθούν οι μικρότεροι! Αυτό διαπιστώνω διαρκώς.
Αλλα εμείς θα είμαστε εκεί να υφαίνουμε σαν Πηνελόπες όσα γλύκαναν τις ψυχές μας , όσα μας έφτιαξαν αυτούς-αυτές που είμαστε σήμερα.
Είμαι περήφανη για σένα , για μάς!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Γεια σου Ιουστίνη. Να είσαι καλά. Πώς πάει το βιβλίο;

Justine's Blog είπε...

Γειά σου και σένα,
Το βιβλίο μιά χαρά. Είναι κιόλας στην τέταρτη έκδοση (παρά τα εμπόδια της αλλαγής ιδιοκτησίας στον εκδοτικό οίκο). Αλλά πιό καλά πάει η διάθεση όταν διαβάζω κείμενα σαν τα δικά σου.
Φιλιά απο το ανοιξιάτικο Μόντεραλ που λάμπει μέσα στο σμαραγδί του πράσινο. Είναι απόλαυση οφθαλμών τούτη η πόλη.
Σε καλώ νοερώς.

Ανώνυμος είπε...

γιατί εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε με τον κόσμο
ΚΑΠΝΙΣΜΕΝΟ ΤΣΟΥΚΑΛΙ