Σάββατο, Σεπτεμβρίου 09, 2006

Πολιτείες της ανθρωπιάς




Δεν ξέρω γιατί έχω ταυτίσει τις Ακυβέρνητες Πολιτείες με τα καλοκαίρια. Ισως επειδή, από τότε που τις ανακάλυψα, περίπου τριάντα χρόνια πριν, τις παίρνω μαζί μου κάθε καλοκαίρι θαυμάζοντας τη γραφή, την πλοκή, τη γλώσσα τους. Ισως, πάλι, γιατί ο Στρατής Τσίρκας, με τις θερμές περιγραφές του, σε βάζει σε ένα κλίμα καλοκαιρινό, ιδίως στη Νυχτερίδα. Ας είναι.
Κάθε καλοκαίρι, λοιπόν, βυθίζομαι πάλι και πάλι στον κόσμο που αυτός ο μέγας συγγραφέας και ουμανιστής έπλασε για να μας ομορφαίνει τη ζωή τη σκέψη και τις ώρες της σκόλης. Κι όταν θυμηθώ μια σελίδα, μια έννοια, μια περιγραφή, δεν διστάζω να διαβάσω σε όποιον τόπο και σε όποιον χρόνο τη Λέσχη, την Αριάγνη, την Νυχτερίδα, ή και τα τρία μαζί. Για μένα, είναι το μυθιστόρημα της ζωής μου (σαν ένα τα προσλαμβάνω και ας είναι τρία αυτόνομα και συνδεδεμένα όσο χρειάζεται για να είναι τριλογία και για να εξαντληθεί η ιστορία που αφηγείται ο Τσίρκας.
Τα διάβασα και φέτος, μάλιστα σχολιασμένα εξαιρετικά από τη Χρύσα Προκοπάκη, η οποία γνωρίζει όσο κανείς τον συγγραφέα, το έργο που άφησε πίσω του και τα γεγονότα της εποχής στα οποία αυτό εστιάζει. Χρόνων και χρόνων αφοσιωμένη ενασχόληση, και μαζί μια εμπνευσμένη άποψη για τη λογοτεχνία, δίνουν στα δικά της κείμενα (και στο γενικό και στα ειδικά σχόλια) μια συναρπαστική αξία.
Τα διάβασα, λοιπόν. Και προσπάθησα να δω τι δεν θα κρατούσα σήμερα. Για μια ακόμα φορά δεν βρήκα κάτι παρωχημένο, κάτι παλιό, κάτι που δεν με συγκινεί αισθητικά. Κάτι που με αποδιώχνει, που μου χαλάει την ατμόσφαιρα. Αντιθέτως: διαπιστώνω και πάλι πως έχουν μοναδικές αρετές. Και πως η κόκκινη κλωστή που τα ενώνει, ο ήρωας Μάνος Σιμωνίδης, ο έρωτας (διαψευσμένος, σχεδόν πάντοτε) και τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή με τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, είναι, πάντοτε, ολοπόρφυρη.



Μέσα στις σελίδες των Ακυβέρνητων Πολιτειών του, ο Στρατής Τσίρκας έβαλε έναν κόσμο ολόκληρο. Και τα τρία βιβλία σφύζουν από ζωή. Αν ακουμπήσεις το αυτί σου στην καρδιά τους θα την ακούσεις να πάλλεται. Αν απλώσεις το χέρι και τα πιάσεις, θα νιώσεις έναν σφυγμό δυνατό. Θα αισθανθείς ως το πιο μικρό λαχάνιασμα, την πιο μικρή ανάσα των ηρώων του. Είναι μυθιστορηματικοί ήρωες- υποδείγματα, με σάρκα και οστά, σκιρτούν, επαναστατούν, πονούν, αγωνιούν, θλίβονται μα δεν παραδίδονται.



Η Λέσχη είχε μεγάλες περιπέτειες όταν γράφτηκε. Το Ανθρωπάκι, ο ήρωας που αντιπροσωπεύει τον σταλινικό της Αριστεράς, είχε σκιαγραφηθεί με τόση δύναμη, ώστε ενόχλησε πολλούς. Προφανώς όσους αναγνώρισαν τον εαυτό τους ή τον διπλανό τους στα λόγια και στις πράξεις του, στην καταγγελία (πάντοτε όμως με λογοτεχνικούς όρους) που έκανε ο συγγραφέας. Του ζήτησαν, λοιπόν, να αποσύρει το βιβλίο. Κι εκείνος απάντησε πως βιβλία δεν καίει και πως η συνείδησή του δεν είναι καπέλο να την πάρει από ένα καρφί και να την κρεμάσει σε κάποιο άλλο. Η διαγραφή του από τους Ελληνες κομμουνιστές της Αιγύπτου και η ιδεολογική διαμάχη που λογικό ήταν να φουντώσει στη δύσκολη δεκαετία του '60, έβγαλαν από το παιχνίδι τη Λογοτεχνία, έβαλαν την Πολιτική. Ετσι, η Αριάγνη, που είναι ωριμότερη και σπαρακτικότερη από την θαυμάσια, πάντως, Λέσχη, έχασε ως προς την κριτική. Οσο για τη Νυχτερίδα, που φέρνει την κάθαρση; Κι εκείνη δεν είχε καλύτερη τύχη.



Και πάλι η Χρύσα Προκοπάκη και κάποιοι ακόμη που μπόρεσαν να κρατηθούν ψύχραιμοι και νηφάλιοι και να διακρίνουν πως το έργο ήταν αριστούργημα, το υπερασπίστηκαν λογοτεχνικά. Ακόμα όμως και όταν τα πάθη καταλάγιασαν, η τριλογία δεν είχε την ανταπόκριση που της άξιζε από την κριτική. Την είχε, πάνως, από το κοινό. Μέχρι να κάνει αυτή τη σχολιασμένη έκδοση, ο «Κέδρος» έχει μετρήσει τριάντα έξι εκδόσεις της.


Ο χρόνος έφυγε, οι Ακυβέρνητες Πολιτείες μένουν. Ο αιώνας που γύρισε, μάς επιτρέπει μια πρώτη αποτίμηση. Μακριά από εδώ τα καλλιστεία βιβλίων, συγγραφέων, ανθρώπων. Κι όμως. Πιστεύω ακράδαντα πως ο θεωρητικός της λογοτεχνίας στο μέλλον αυτές θα υποδεικνύει ως το κορυφαίο βιβλίο του εικοστού αιώνα. Ετσι κι αλλιώς, αυτός που μαραίνει τον έρωτα και καρπίζει το στάχυ και στεφανώνει την υπομονή, και ταξιθέτης του σύμπαντος χωροθετεί τον καθένα στη θέση που του αξίζει, ο Δίκαιος Χρόνος, όπως έλεγε και ο Τάσος Λειβαδίτης, έχει ήδη μιλήσει δείχνοντας, ως πρόκριμα, την εύνοιά του και την εύνοια του κοινού για ένα έργο μεστό, στέρεο, μοντέρνο, για μια πολιτεία πιο πολύβουη και πιο μυστηριακή κι από την Ιερουσαλήμ, το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια μαζί.

10 σχόλια:

candyblue είπε...

Αυτά όλα είναι φως,το φως που αγιοποιεί τις λέξεις.

Το φως είναι εκεί...πάντα εκεί ήταν.
Εμείς κλείναμε τα μάτια και χανόταν το φως.
Και όλα τα άλλα.

Σε προσκαλώ σε ένα κόσμο που το μόνο φως είναι το μπλε. Ίσως σε ευδαιμονίσει ίσως όχι.

jellyannadarling.blogspot.com/2006/09/city-of-santa-blue-part-one.html

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Σε ευχαριστώ για την πρόσκληση, καλή μου. Σου είχα ήδη καταφθάσει, απρόσκλητη και μαγεύτηκα. Θα το κάνω συχνά, τώρα, με την άδειά σου. Το φως, ναι. Μοναδικό. Ευδαιμονικό. Ηδονικό.

Nyktipolos είπε...

Τι περίεργες συμπτώσεις!.. Εδώ και μια εβδομάδα έχω βγάλει από τη βιβλιοθήκη την τριλογία να τη ξαναδιαβάσω. Μια σκέψη που μου καρφώθηκε πριν λίγους μήνες μετά από ένα σχόλιο μιας φίλης σε πεζό κείμενό μου στο οποίο έκανε αναφορά στον Τσίρκα. Σήμερα μπαίνω εδώ μετά το σχόλιό σου στο μπλογκ μου και πέφτω σε αυτό το όμορφο κείμενο για τις Ακυβέρνητες Πολιτείες!


Πολύ μου αρέσουν αυτά τα παιχνίδια της Μοίρας και πολύ χαίρομαι για τη γνωριμία... Την καλημέρα μου!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Καλημέρα. Οταν το ξαναδιαβάσεις, θα ήθελα τη γνώμη σου. Με ενδιαφέρει αν όντως βρίσκουν και άλλοι ότι αντιστέκεται στη φθορά, ή είναι δική μου ιδέα λόγω μεγάλης αγάπης στον Τσίρκα.

Θεοδόσης Βολκώφ είπε...

Tην καλησπέρα μου, εαρινή συμφωνία. Καλές είναι οι γνώμες και οι συζητήσεις και είναι ωραίο να μιλάς με κάποιον για κάτι που σου είναι μόνάκριβο. Αλλά ό,τι κι αν ακούσεις, ό,τι κι αν σου πουν, μην αμφιβάλλεις. Αυτό που αγαπάς είναι πάντα ζωντανό...


Βολκώφ

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Θεοδόση Βολκώφ, «Και τότε κατάλαβα πως είμαι Ποιητής, και επομένως Δίκαιος» λέει ο Γιάννης Ρίτσος.

αθεόφοβος είπε...

Αν τα μπλόγκ έχουν προσφέρει κάτι σημαντικό είναι ότι έκεί που δεν το περιμένεις και κάποιος άλλος έχει αιστανθεί τα ίδια συναισθήματα με σένα για το ίδιο πράγμα.Η τριλογία ήταν μία βόμβα στην εποχή της γιατί εξέφρασε πράγματα που σε πολλούς ύπήρχαν μέσα τους αλλά δεν τολμούσαν ούτε στον εαυτό τους να τα πούν.Ν'ασε καλά.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ευχαριστώ, Αθεόφοβε. Είναι εξαιρετικό να αισθάνονται τόσο διαφορετικοί άνθρωποι ίδια, ή κοντινά.

Καπετάνισσα είπε...

Μακριά λοιπόν από καλλιστεία κάθε λογής, το φως πέφτει στις λέξεις σου και τις αναβαπτίζει.
Για να μας ξαναθυμίσει λες, πως παραμένει σπουδαίο τ' αντάμωμα των ανθρώπων.

Ακόμα και σ' αυτές τις πολιτείες, τις ηλεκτρονικές.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Πόσο σ' ευχαριστώ, Καπετάνισσά μου! Καλή συμπόρευση σ' αυτές τις πολιτείες, τις ηλεκτρονικές.