Δευτέρα, Αυγούστου 21, 2006

Πέντε η ώρα που βραδιάζει



«Και με ψάχνανε στα καφενεία, στα μαγαζιά, στις υπόγειες στοές
παντού με ψάχναν.
Δε με βρήκαν. Δε με βρήκαν ποτέ;
Οχι, ποτέ δε με βρήκαν.»


Δεν τον βρήκαν ποτέ. Εβδομήντα χρόνια μετά τη δολοφονία του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, το ποίημά του παραμένει προφητικό. Στόχος όσων τον στέρησαν από την Τέχνη, από τους αφιοσιωμένους θαυμαστές του, από τους ανθρώπους που τον λάτρευαν, ήταν να τον εξαφανίσουν, ακόμα και νεκρό, πιστεύοντας πως θα καταπνιγόταν η απήχηση του έργου του. Δεν σκέφτηκαν πως η φλόγα δεν μπορεί να σβήσει με τα φυσήματα άδειων στομάτων, πως θεριεύει με τον ζέφυρο της αγάπης, γίνεται απειλητική για εκείνους που τόλμησαν να διαρπάξουν Υβρι.
Ακριβώς εβδομήντα χρόνια συμπληρώθηκαν στις 18 ή 19 Αυγούστου και όχι μόνο ο τάφος του δεν έχει βρεθεί, μα ούτε και η ημερομηνία ξεκαθαρίστηκε ποτέ. Αλλά, τι νόημα έχει η βεβαιότητα περί του αν τον σκότωσαν τότε ή τότε και ο εντοπισμός του Σήματός του; Για να στήνονται εξέδρες στο Φουεντεβακέρος (το χωριό όπου γεννήθηκε) ή στο Βίθναρ (τη ρεματιά όπου φημολογείται ότι εκτελέστηκε) και να εκφωνούνται λόγοι «επίσημοι» απίστευτης ανίας οι οποίοι καμιά σχέση δεν θα έχουν με τον άνεμο που ονομαζόταν Φεδερίκο; Αρκεί που τα δάκρυα της Αϊναδαμάρ, της πηγής που οι Αραβες ονόμαζαν «Πηγή των Δακρύων» θα βρέχουν αιώνια τη γη της ταφής του. Ακόμα και η Πλάση προνόησε για να θρηνήσει διακριτικά και σταθερά αυτή τη μεγάλη απώλεια.
Οι λόγοι είναι ανάρμοστοι, λοιπόν. Ας αφήσουμε τον Λόγο του ποιητή. Για τον Λόρκα «Εν αρχή ην ο Λόγος», όπως και για τον Θεό. Ενας Λόγος βαρυσήμαντος όσο και ανάλαφρος σαν πέταγμα πουλιού, σαν διάφανο πέπλο νεράιδας ή σαν τον καημό, το «ντουέντε», εκείνο το «άγιο πνεύμα» το σκοτεινό και ολότρεμο, το ντουέντε που δεν είναι παρά: «ένας άνεμος που μυρίζει σάλιο παιδιού, φρεσκοκομμένο χορτάρι και πέπλο μέδουσας, αγγέλλοντας το αιώνιο βάφτισμα των νιόκοπων πραγμάτων».

Απαρηγόρητος παρηγορητής του Κόσμου, όπως όλοι οι αληθινοί ποιητές, ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα ήταν ερωτευμένος με τη ζωή. Φοβόταν τον θάνατο, αν και έλεγε πως είναι «νέος και όμορφος». Σαν τον ίδιο, τη στιγμή του θανάτου του:
«Στην άκρη εκεί του ποταμού τρεις γλώσσες βγήκε το αίμα του
τρεις γλώσσες βγήκε το αίμα του στην άκρη εκεί του ποταμού
κι ανάγειρε την κεφαλή με τα σφυγμένα χείλη
και τότε πια καμιά φωνή μόνο εφωτίστη ο ουρανός
κι άγγελος βεργολυγερός ήρθε και τ΄άναψε καντήλι.»

Γιατί, λοιπόν, έπρεπε να πεθάνει; Γιατί ήταν δημοκρατικός και ομοφυλόφυλος σε καιρούς που η Ισπανία δεν τα άντεχε. Πάνω απ' όλα, γιατί ήταν ποιητής. Ο φαλαγγίτης που με μπαμπεσιά τον συνέλαβε στο σπίτι φίλων του χωρίς να έχει ένταλμα, ήταν αποκαλυπτικός: «Με το έργο του έκανε περισσότερο κακό απ' ό,τι άλλοι με τα όπλα».


Ηταν πολλοί ανακατεμμένοι σε αυτή την υπόθεση- όλοι από τη
φασιστική παράταξη. Τα ονόματά τους γράφτηκαν και ξαναγράφτηκαν

ειπώθηκαν και ξαναειπώθηκαν. Σήμερα, «κανείς δεν τους θυμάται, δικαιοσύνη», όπως θα έλεγε κι ο Γιώργος Σεφέρης.

Αντίθετα, ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο μεγαλύτερος ποιητής της Ισπανίας κατά τον 20ό αιώνα, είναι ένα όνομα αγαπητό. Τα ποιήματά του, τα έργα του, μιλούν πάντα στην καρδιά του αναγνώστη και του θεατή, τον θέλγουν με την ομορφιά και με την ευαισθησία τους, συγκινούν, μαγεύουν. Ο Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας και ο Ματωμένος Γάμος. Το Ρομανθέρο Χιτάνο και το Σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα. Το Κοινό, η Γέρμα και η Δόνια Ρόζίτα. Και το μεγάλο, το στερνό του έργο, γραμμένο σαν αρχαία τραγωδία: ο θάνατός του. Που στέρησε τον Φεδερίκο από την Ποίηση και την Ποίηση από το Φεδερίκο, δεν κατάφερε όμως να ματαιώσει τη Δόξα του.
«Ας είναι ο λόγος που έστειλα να σου κρατεί δαφνόφυλλο», όπως θα έλεγε κι ο Οδυσσέας Ελύτης.

17 σχόλια:

Ελπίδα είπε...

Χάρηκα πολύ που ήρθα στο μπλογκ σου! Πολλοί οι λόγοι...

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ελπίδα μου, δική μου η χαρά!

Ανώνυμος είπε...

Kύρια Κώττη χαίρομαι που σας βρίσκω και στα blogs.

Serenity είπε...

O Λόρκα είναι από τους πολυαγαπημένους μου ποιητές... Σ' ευχαριστώ για τις πληροφορίες που παρέθεσες στο post αυτό (δεν ήξερα κάποια πράγματα για τη ζωή του)... Σ'ευχαριστώ και για τις ευχές σου στο blog μου :)
Να' σαι καλά, Εαρινή Συμφωνία, και ... καλώς σε βρήκα κι εγώ με τη σειρά μου!

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ρεγγίνα, κι εγώ το ίδιο. Θα τα λέμε και από εδώ τώρα, ε; Αγγελική για τους φίλους, πάντως. dr ugbar ευχαριστώ από καρδιάς. Serenity, έπίσης ευχαριστώ. Υπάρχει ένα εξαιρετικό βιβλίο της Μαρσέλ Ωκλαίρ, που τον γνώριζε καλά. Δεν ξέρω αν κυκλοφορεί, πάντως το είχα βρει πριν από πολλά χρόνια εννοείται, στις εκδόσεις «Κέδρος». Είναι βιογραφία του. Αλλη μια βιογραφία έχει γράψει και ο Ιαν Γκίμπσον, εκδόσεις Μικρή Αρκτος. Νηφάλια και διεισδυτική- όμως προσωπικά προτιμώ την Μαρσέλ, γιατί έχει πάθος.

mauve είπε...

με ωραία κατάθεση ξεκινάς τούτο το blog.
μ'έκανες κι αναζητώ τα βιβλία του στην χαοτική μου βιβλιοθήκη - τα ελληνικά, αυτά που τόσο τα αγαπήσαμε εμείς οι έλληνες, τα θεατρικά και τα ποιήματα...
καλή αρχή λοιπόν :-)

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ευχαριστώ, mauve- τόσο ωραίο χρώμα τόσο ωραία και τα λόγια σου.

Καπετάνισσα είπε...

Καλώς ήρθες κορίτσι γλυκό.

Είδα πως έχεις στις αποσκευές πολύτιμα λόγια και ματιές που λαχταράνε να σταθούν στο φως...

Ωραία.
Θα ξορκίσουμε μια χαρά τους χειμώνες φέτος.
Πες στα καλοκαίρια, να πάνε στο καλό.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ευχαριστώ Καπετάνισσα. Καπετανίσιο καλωσόρισμα. Γλυκό και λεβέντικο. Μόνο για εκείνο το «κορίτσι» έχω επιφυλάξεις. Βαδίζω προς τα πενήντα, πια.

Καπετάνισσα είπε...

Και ποιός σου είπε πως μιλώ για τα χρόνια;
:)

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Κανείς, δεν μου είπε τέτοιο πράγμα, κανείς. Τη μύγα έχω και μυγιάζομαι. Κύμβαλον αλαλλάζον κι εγώ, και χαλκός ηχών. Και δεν μιλώ, καν, τις γλώσσες των ανθρώπων, πολύ δε περισσότερο των αγγέλων. Αλλά, ως βλέπω, έχω την αγάπη σας.

Θεοδόσης Βολκώφ είπε...

Εξαιρετικό τούτο το άρθρο. Μιλάει με αγάπη για κάτι που την αξίζει...

Βολκώφ

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ευχαριστώ, ποιητή μου. Σπουδαίος ο Λόρκα. Και πολύ αγαπημένος.

Eleni63 είπε...

παιδί θυμάμαι έκανε ο Ξαρχάκος το δίσκο με το Θρήνο για τον Ιγνάθιο.
Το πέντε η ώρα που βραδιάζει έχει στοιχειώσει ως άκουσμα, μέσα μου καθώς η μάνα μου το άκουγε συχνά. Εκτοτε αγάπησα το Λόρκα και τον κόσμο του. Ωραία η σκέψη σας.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Ευχαριστώ, Ελένη, από καρδιάς. Κι εμένα μου έχει μείνει το έργο του Ξαρχάκυ, με τη θεία φωνή του Μάνου Κατράκη.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Αντιγράφω αυτούσιο σημερινό τηλεγράφημα από το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Κράτησα αυτούσια τα ονόματα, τη σύνταξη και την ορθογραφία:

«Μια παράσταση με θέμα τον Ισπανό ποιητή Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα ακυρώθηκε λόγω των έντονων πολιτικών παθών που εξακολουθεί να προκαλεί ο εμφύλιος πόλεμος της
Ισπανίας (1936-1939) στη χώρα.
Ο Ισπανός συγγραφέας και ηθοποιός Πέπε Ρουμπιάνες ακύρωσε την πρεμιέρα του έργου του Lorca eran todos ("Ήταν όλοι Λόρκα") διότι έλαβε απειλές κατά της
ζωής του εν μέσω σκληρών αντεγκλήσεων αντιπάλων πολιτικών οργανώσεων.
Το έργο αναφέρεται στην εκτέλεση του Λόρκα και χιλιάδων άλλων Ισπανών πολιτών από τις δυνάμεις του ακροδεξιού στρατηγού Φρανσίσκο Φράνκο στην διάρκεια του
εμφυλίου.
Ακροδεξιές πολιτικές οργανώσεις απείλησαν να διαδηλώσουν έξω από το θέατρο όπου επρόκειτο να γίνει η παράσταση, ενώ αριστερές πολιτικές οργανώσεις κατηγόρησαν
την κυβέρνηση της Μαδρίτης για λογοκρισία και της απέδωσαν πρόθεση να ακυρώσει την παράσταση.
Η παράσταση επρόκειτο να γίνει από την 19η έως την 24η Σεπτεμβρίου στο δημοτικό Teatro Espanol της Μαδρίτης. Όμως το θέατρο και ο δήμος της Μαδρίτης ανακοίνωσαν ότι έλαβαν εκατοντάδες διαμαρτυρίες και απειλές μετά την συνέντευξη
που έδωσε ο Ρουμπιάνες, στην διάρκεια της οποίας έκανε οξύτατες πολιτικές δηλώσεις, στην δημόσια τηλεόραση τον Ιανουάριο.
Τα σχόλια του Ρουμπιάνες έτυχαν γενικευμένης αποδοκιμασίας στον ισπανικό τύπο, υπογραμμίζοντας για άλλη μια φορά τον βαθύ διχασμό στην Ισπανία σχετικά με
ζητήματα που αφορούν τον εμφύλιο πόλεμο καθώς και την διακυβέρνηση του Φράνκο για τέσσερις δεκαετίες, όπως και τον τοπικισμό σε σχέση με την ισπανική ταυτότητα.
Ο Ρουμπιάνες, ο οποίος ζει στην Καταλονία, είπε ότι η ελευθερία της έκφρασής του δέχεται επίθεση στην Μαδρίτη και συνέκρινε την Ισπανία με το Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν. »

Ανώνυμος είπε...

Κι εμένα μου έχει μείνει το έργο του Ξαρχάκoυ, με τη θεία φωνή του Μάνου Κατράκη.

Κι εμένα Εαρινή Συμφωνία, κι ανατριχιάζω ολόκληρη όταν θυμάμαι την απαγγελία