Πέμπτη, Νοεμβρίου 09, 2006

Γιάννης Ρίτσος, μικρό ανθολόγιο









Δεκαέξι χρόνια συμπληρώνονται το Σάββατο από την αποδημία του Γιάννη Ρίτσου παρά δήμον ονείρων. Εν αρχή ην το έργο του. Θα ακολουθήσει και αναφορά στη ζωή και στη δημιουργία του.
«Εαρινή Συμφωνία»

ΧVIII

Κλείνω τα βλέφαρα
κάτω απ’ την ήρεμη νύχτα
κι ακούω να κελαηδούν μυριάδες άστρα
εκεί όπου σύρθηκαν τα δάχτυλά σου
πάνω στη σάρκα μου.

Είμαι
ο έναστρος ουρανός
του θέρους.

Τόσο βαθύς κι ωραίος
τόσο μεγάλος έγινα
απ’ την αγάπη σου
που δε δύνεσαι πια
να μ’ αγκαλιάσεις.

Αγαπημένη
έλα να μοιραστούμε
τα δώρα που μου ‘φερες.

Ιδού, το δάσος λυγίζει
απ’ το βάρος των ανθών και των φύλλων του.

(1937- 1938)

Από τη συλλογή «Μετάγγιση» («Ιταλικό τρίπτυχο»)
25

Οι ωραίοι οι μόνοι οι ανυπεράσπιστοι
οι σιωπηλοί οι περήφανοι
αυτοί που ερωτεύονται τ’ αγάλματα.


Φλωρεντία, 31. V. 76



Μόνος με τη δουλειά του

Όλη τη νύχτα κάλπαζε μονάχος, αγριεμένος, σπιρουνίζοντας αλύπητα
τα πλευρά του αλόγου του. Τον περίμεναν, λέει, το δίχως άλλο,
ήταν μεγάλη ανάγκη. Σαν έφτασε με τα χαράματα,
κανείς δεν τον περίμενε, κανείς δεν ήταν. Κοίταξε ολόγυρα.
Έρημα σπίτια, κλειδωμένα. Κοιμόνταν.
Άκουσε πλάι του τ’ άλογό του που λαχάνιαζε-
αφροί στο στόμα του, πληγές στα πλευρά του, γδαρμένη κι η ράχη του.
Αγκάλιασε το λαιμό του αλόγου του κι άρχισε να κλαίει.
Τα μάτια του αλόγου, μεγάλα, σκοτεινά, ετοιμοθάνατα,
ήταν δυο πύργοι δικοί του, μακρινοί, σ’ ένα τοπίο που έβρεχε.
(«Μαρτυρίες, Α’», 1957- 1963)


Περίπου

Παράταιρα πράγματα παίρνει στα χέρια του- μια πέτρα,
ένα σπασμένο κεραμίδι, δυο καμένα σπίρτα,
το σκουριασμένο καρφί στον απέναντι τοίχο,
το φύλλο που μπήκε απ’ το παράθυρο, τις στάλες
που πέφτουν απ’ τις ποτισμένες γλάστρες, τ’ άχυρο εκείνο
που ‘φερε χτες ο αέρας στα μαλλιά σου,- τα παίρνει
κι εκεί στην αυλή του χτίζει περίπου ένα δέντρο.
Σ’ αυτό το «περίπου» κάθεται η ποίηση. Τη βλέπεις;

(«Μαρτυρίες, Β’» 1964- 1965)


Ο χώρος του ποιητή

Το μαύρο, σκαλιστό γραφείο, τα δυο ασημένια κηροπήγια,
η κόκκινη πίπα του. Κάθεται αόρατος σχεδόν, στην πολυθρόνα,
έχοντας πάντα στο παράθυρο στη ράχη του. Πίσω από τα γυαλιά του,
πελώρια και περίσκεπτα, παρατηρεί τον συνομιλητή του,
στ’ άπλετο φως, αυτός κρυμμένος μες στις λέξεις του,
μέσα στην ιστορία, σε πρόσωπα δικά του, απόμακρα, άτρωτα,
παγιδεύοντας την προσοχή των άλλων στις λεπτές ανταύγειες
ενός σαπφείρου που φορεί στο δάχτυλό του, κι όλος έτοιμος
γεύεται τις εκφράσεις τους, την ώρα που οι ανόητοι έφηβοι
υγραίνουν με τα γλώσσα τους θαυμαστικά τα χείλη τους. Κι εκείνος
πανούργος, αδηφάγος, σαρκικός, ο μέγας αναμάρτητος,
ανάμεσα στο ναι και στο όχι, στην επιθυμία και τη μετάνοια,
σαν ζυγαριά στο χέρι του θεού ταλαντεύεται ολόκληρος,
ενώ το φως του παραθύρου πίσω απ’ το κεφάλι του
τοποθετεί ένα στέφανο συγγνώμης κι αγιοσύνης.
«Αν άφεση δεν είναι η ποίηση, -ψιθύρισε μόνος του-
τότε, από πουθενά μην περιμένουμε έλεος».

(«12 ποιήματα για τον Καβάφη», 1963)


Ο Ηρακλής κ’ εμείς

Μεγάλος και τρανός, σου λένε, τέκνο Θεού, κι ένα σωρό δασκάλοι
από πάνω:-
ο γερο- Λίνος, γιος του Απόλλωνα, ναν του μαθαίνει γράμματα·
ο Εύρυτος
την τέχνη του τοξότη· ο Εύμολπος, γιος του Φιλάμμωνα,
τραγούδι και λύρα· και, το πιο σπουδαίο απ’ όλα, ο γιος του
Ερμή, ο Αρπάλυκος,
που τα παχιά, τα τρομερά του φρύδια πιάναν το μισό του κούτελο,
του ‘μαθε για καλά την τέχνη των Αργείων: -την τρικλοποδιά·
-με τούτην
κερδίζονται τα πιο πολλά, στην πυγμαχία, στην πάλη, και
στα Γράμματα ακόμα.
Όμως εμείς, τέκνα θνητών, δίχως δασκάλους, με δικιά μας
μόνο θέληση,
μ’ επιμονή κι επιλογή και βάσανα, γίναμε αυτό που γίναμε. Καθόλου
δε νιώθουμε πιο κάτου, μήτε χαμηλώνουμε τα μάτια. Μόνες
περγαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος.
Κι αν αδέξιοι
μια μέρα σας φανούν οι στίχοι μας, θυμηθείτε μονάχα πως γραφτήκαν
κάτω απ’ τη μύτη των φρουρών, και με τη λόγχη πάντα στο πλευρό μας.
Κι ούτε χρειάζονται δικαιολογίες,- πάρτε τους γυμνούς, έτσι όπως είναι,-
πιότερα ο Θουκυδίδης ο στεγνός θα σας πει απ’ τον περίτεχνο
τον Ξενοφώντα.

Λέρος 23, ΙΙΙ. 68

(«Επαναλήψεις, Β’»)



Τα στοιχειώδη

Αδέξια, με χοντρή βελόνα, με χοντρή κλωστή,
ράβει τα κουμπιά στο σακάκι του. Μιλάει μονάχος:

Έφαγες το ψωμί σου; κοιμήθηκες ήσυχα;
μπόρεσες να μιλήσεις; ν’ απλώσεις το χέρι σου;
θυμήθηκες να κοιτάξεις απ’ το παράθυρο;
χαμογέλασες στο χτύπημα της πόρτας;

Αν είναι ο θάνατος πάντοτε- δεύτερος είναι.
Η ελευθερία πάντοτε είναι πρώτη.

(«Διάδρομος και σκάλα», 1970)


Υαλογραφία λουτρού

Πώς είχε πυκνώσει ο αέρας απ’ τις μυρωδιές των μύρτων
κι απ’ τους πρησμένους ατμούς. Κι αυτός, κλεισμένος κιόλας
μέσα στο δίχτυ, βλέποντας ψηλά το παράθυρο. Στο θαμπό τζάμι
σχεδιασμένο το λευκό καμπαναριό. Το σκοινί της καμπάνας,
πιθανόν κρατημένο απ’ το μεγάλο αόρατο χέρι,
δονήθηκε άξαφνα κι αντήχησε δοξαστικός ο άτμητος ήχος
ανάμεσα στις λάμψεις των σπαθιών και στα σπασμένα κατάρτια
απ’ τα καράβια της επιστροφής. Το ξέρεις- ψιθύρισε- εκείνο
που επιζεί του θανάτου σου είναι αυτό που στερήθηκες στη ζωή σου.

Αθήνα, 28. ΙΧ.72

(«Γραφή τυφλού»)


Μουσείο Βατικανού

Ντα Βίντσι, Ραφαήλ, Μικελάντζελο, -πώς κλείσαν
τους πιο μεγάλους ουρανούς στο ανθρώπινο πρόσωπο, στο
ανθρώπινο σώμα,
νύχια ποδιών και χεριών, φύλλα και άστρα, θηλές, όνειρα, χείλη,-
το κόκκινο και το γαλάζιο· το απτό και το ασύλληπτο. Απ’ το
άγγιγμα ίσως
αυτών των δυο δαχτύλων να γεννήθηκε και πάλι ο κόσμος. Η απόσταση
ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο δάχτυλα μετράει με ακρίβεια ακόμη
την έλξη της γης και τη διάρκεια.

Δεν αντέχω- είπε-
τόση ομορφιά και τόση αμαρτωλή αγιότητα. Θα βγω στον άσπρο εξώστη
να καπνίσω συνέχεια δεκαπέντε τσιγάρα, αποθαυμάζοντας από ψηλά
τη θέα της Ρώμης, βλέποντας κάτω μεγάλα λεωφορεία
ν’ αδειάζουνε τσαμπιά τουρίστες στα προπύλαια του Μουσείου,
σπάζοντας με τα δυο μου δάχτυλα μέσα στην τσέπη του
παντελονιού μου
ένα σωρό κλεμμένες οδοντογλυφίδες, σαν να σπάζω
όλους τους ξύλινους σταυρούς όπου σταυρώθηκαν οι ανθρώπινες
επιθυμίες.

Ρώμη, 18. IX. 78

(«Ο κόσμος είναι ένας», από το «Ιταλικό τρίπτυχο»)


Από τη «Μικρή σουΐτα σε κόκκινο μείζον» («Τα ερωτικά»)

Ανεξάντλητο- λέει-
ανεξάντλητο
το ανθρώπινο σώμα
πηγμένος ουρανός
κόκκινος ουρανός
βυθίζεσαι
κλαδί δεν έχεις να πιαστείς
γη να πατήσεις
πηγμένος ο ουρανός-
για ν’ ανοιχτούνε τα φτερά σου
πρέπει να βγεις.


Αθήνα, 6. ΙΙ. 80


Από τη συλλογή «Γυμνό σώμα», 1980 («Τα ερωτικά»)


Δυο μήνες που δε σμίξαμε.
Ένας αιώνας
κ’ εννιά δευτερόλεπτα.


******

Τι να τα κάνω τ’ άστρα
αφού λείπεις;


******


Ένδοξοι κι άδοξοι
συναντημένοι κάποτε
στον ίδιο σφυγμό.
Δεν κάνει ο έρωτας
διακρίσεις.


Ούτε απόψε πανσέληνος.
Ένα κομμάτι λείπει.
Το φιλί σου.

*****


Αυτός ο φόβος
μήπως έμεινε κάτι
που δεν το πήρα.
Κι ο φόβος
μήπως εκείνο το απέραντο
έχει τέλος.


Από τη συλλογή «Σάρκινος λόγος» («Τα ερωτικά»)

Τα ποιήματα που έζησα στο σώμα σου σωπαίνοντας,
θα μου ζητήσουν, κάποτε, όταν φύγεις, τη φωνή τους.
Όμως εγώ δεν θάχω πια φωνή να τα μιλήσω. Γιατί εσύ
συνήθιζες πάντα
να περπατάς γυμνόποδη στις κάμαρες, κι ύστερα μαζευόσουν
στο κρεβάτι
ένα κουβάρι πούπουλα, μετάξι κι άγρια φλόγα. Σταύρωνες τα χέρια σου
γύρω στα γόνατά σου, αφήνοντας προκλητικά προτεταμένα
τα σκονισμένα σου ρόδινα πέλματα. Να με θυμάσαι- μούλεγες- έτσι·
έτσι να με θυμάσαι με τα λερωμένα πόδια μου· με τα μαλλιά μου
ριγμένα στα μάτια μου- γιατί έτσι βαθύτερα σε βλέπω. Λοιπόν,
πώς νάχω πια τη φωνή. Ποτέ της η Ποίηση δεν περπάτησε έτσι
κάτω από τις πάλλευκες ανθισμένες μηλιές κανενός Παραδείσου.

Αθήνα, 16. ΙΙ. 81


Από τη συλλογή «Δευτερόλεπτα»
46

Ο χορευτής που πηδούσε απ’ το παράθυρο
σαν Άγγελος,
τώρα γονυκλινής
ικετεύει το Θεό
για ένα πορτοκάλι.

Αθήνα, 5. Χ. 88

8 σχόλια:

ellinida είπε...

Υπέροχα . :)

mamaloukas είπε...

Ευχαριστούμε Εαρινή συμφωνία... και τον Ποιητή κι εσένα

Nyktipolos είπε...

Είναι πάντα όμορφα εδώ, όποτε κι αν έρθει κανείς... Ευχαριστούμε!

Καπετάνισσα είπε...

Εκπληκτικό αφιέρωμα.
Αντάξιο της Ποίησής του.

Λατρεμένος.
Βράχος μέσα μου. Η ίδια η Μονεμβασιά.

Σ' αγκαλιάζω μ' αγάπη για το κερί που άναψες τέτοιες μέρες.
Και για το μύρο που μέθυσε την πλάση.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Σας ευχαριστώ όλους τόσο μα τόσο πολύ.

Έλενα είπε...

"Να με θυμάσαι- μούλεγες- έτσι•[...] με τα μαλλιά μου
ριγμένα στα μάτια μου- γιατί έτσι βαθύτερα σε βλέπω".

Όταν το πρωτοάκουσα είπα "ουάου"! Έμεινα με ανοιχτό το στόμα. Πολύ ωραίο αφιέρωμα!

Ανώνυμος είπε...

Φοβερή η αναφορά στου στον Ποιητή και στην επιλογή του έργου του.

Ευγε! Ευχαριστώ!

Ανώνυμος είπε...

Τι υπέροχο αφιέρωμα... Να είσαι καλά γλυκειά μου.
Ευχαριστούμε