Τα λογοτεχνικά και άλλα βραβεία της Ακαδημίας Αθηνών

ΤΑΞΗ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

1. Βραβείο Γ. Αθάνα, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για την καλύτερη εκδεδομένη ποιητική συλλογή νέου, κατά προτίμηση ποιητού, στην κυρία Βάγια Κάλφα για την ποιητική της συλλογή «Απλά πράγματα» (Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2012).

2. Βραβείο Λάμπρου Πορφύρα, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για τη βράβευση Έλληνα λυρικού ποιητή, στον κ. Κώστα Κουτσουρέλη για την ποιητική του συλλογή «Αέρας Αύγουστος» (Εκδόσεις Περισπωμένη, 2012).

3. Βραβείο Αικατερίνης Σταθοπούλου, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για τη βράβευση μιας εκ των καλυτέρων ποιητικών συλλογών που έχει εκδοθεί την τελευταία τριετία, στον κ. Γιάννη Παπαϊωάννου για την ποιητική του συλλογή «Πέρασμα» (Εκδόσεις Καπόν, 2012).

4. Βραβείο Ελένης Τιμ. Μυκονίου, εις μνήμην των γονέων της Ανδρομέδας και Τιμολέοντος Μυκονίου, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, απονεμόμενο σε αριστούχο διπλωματούχο πιανίστα, στην κυρία Μαρία Στρατηγού.

5. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για νέο διαπρέποντα Έλληνα ζωγράφο, ηλικίας μέχρι 40 ετών, στον κ. Τζουλιάνο (Ιουλιανό) Καγκλή.

6. Βραβείο Ελένης και Πάνου Ψημένου, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για έργο αναφερόμενο στη Νεοελληνική Ιστορία ή Φιλολογία από το 1669 μέχρι σήμερα, στον κ. Μανόλη Κούμα για το βιβλίο του «Μικρά κράτη, συλλογική ασφάλεια, κοινωνία των Εθνών: η Ελλάδα και το ζήτημα του αφοπλισμού 1919 – 1934» (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κύπρου, 2012).

7. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για την καλύτερη ερμηνευτική μονογραφία ή κριτική έκδοση έργου κλασσικής φιλολογίας, οίκοθεν, στον κ. Κυριάκο Τσαντσάνογλου, για το βιβλίο «Of Golden Manes and Silvery Faces: The Partheneion 1 of Alcman (de Gruyter, Βερολίνο, 2013)».

8. Βραβείο εις μνήμην Αλέκου Δράκου, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για ιστορική μελέτη ή δοκίμιο επί θεμάτων της ελληνικής ιστορίας, στον π. Μάρκο Φώσκολο για το βιβλίο «Η Οξωμεριά της Τήνου κατά τον ύστερο Μεσαίωνα» (Αδελφότης των Τηνίων εν Αθήναις, Αθήνα 2012).

9. Βραβείο Γεωργίου Π. Οικονόμου, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για εργασία επί αρχαιολογικών ή ιστορικών θεμάτων από την περιοχή της Μακεδονίας, στον κ. Γιώργο Καλπαδάκη για το βιβλίο του «Το Μακεδονικό ζήτημα 1962 -1995. Από τη σιωπή στη λαϊκή διπλωματία» (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2012).

10. Λυκούργειο βραβείο, από τα έσοδα της δωρεάς Παναγιώτη Γραμματικάκη, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για μελέτη με θέμα από την ιστορία του ελληνικού έθνους από αρχαιοτάτων χρόνων, στον κ. Θεόδωρο Γ. Γιαννόπουλο για το βιβλίο του «Πόθεν και πότε οι Έλληνες;». Οι υπεύθυνες απαντήσεις της επιστήμης και η παρούσα κατάσταση της έρευνας για την πρώτη αρχή του ελληνικού πολιτισμού (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2013).

11. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στον κ. Γεώργιο Τόλια για τον τόμο «Ιστορία της Χαρτογραφίας του ελληνικού χώρου, 1420-1800. Χάρτες της συλλογής Μαργαρίτας Σαμούρκα» [Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, σελ. 540, Αθήνα, 2008], αποτέλεσμα σοβαρής έρευνας και ιστορικής τεκμηρίωσης, βασισμένης πάνω σε εξαίρετους όσο και σπάνιους χάρτες που με πάθος και γνώση, επί μακρόν συνέλεξε η κυρία Μαργαρίτα Σαμούρκα.

12. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στο ζεύγος Γιώργου και Εύης Μπεληγιάννη για το λεύκωμά τους «Πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας» (Αθήνα, 2011).

13. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στην εικαστικό κυρία Μερόπη Στεφανάτου –Πρέκα, σε αναγνώριση του πλούσιου καλλιτεχνικού της έργου.

14. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στο Σωματείο «Σύλλογος οι Φίλοι της Μουσικής» (1953) για την πολυετή και εξέχουσα προσφορά του στο χώρο του πολιτισμού, των τεχνών, της παιδείας και ιδίως της μουσικής.

15. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στον αλεξανδρινό αρχιτέκτονα Mohamed Fouad Awad, για τις εξαιρετικές υπηρεσίες του υπέρ της διατηρήσεως και αναδείξεως της ιστορικής και αρχιτεκτονικής παρακαταθήκης του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας στην Αίγυπτο.

16. Βραβείο της Ακαδημίας, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στο Βιβλιολογικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού» για το εθνικής σημασίας επιτελεσθέν έργο της συντάξεως της ελληνικής βιβλιογραφίας του 19ου αι. (46.500 εγγραφές) που βρίσκεται αναρτημένο στο διαδικτυακό τόπο του Μουσείου Μπενάκη.

17. Έπαινος, οίκοθεν, στην κυρία Καλλιόπη Πρωτοπαπά για τις λαογραφικές της έρευνες και τις μελέτες της «Έθιμα του παραδοσιακού γάμου στην Κύπρο, τόμος Α΄: από τα προξενιά ως το γάμο, Τόμος Β΄: από το γάμο στον αντίγαμο» (2005). «Έθιμα της γέννησης στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου» (2009). «Έθιμα του θανάτου στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου» (2012) (Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία, Κύπρος).

18. Έπαινος, οίκοθεν, στον κ. Αριστοφάνη Χουρδάκη για το συγγραφικό και λαογραφικό του έργο με το οποίο συμβάλλει στη διάσωση της Κρητικής παράδοσης.

ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΣΤΑ & ΕΛΕΝΗΣ ΟΥΡΑΝΗ

1. Βραβείο Ποιήσεως, με χρηματικό έπαθλο 10.000 ευρώ, στον κ. Μάνο Ελευθερίου για το σύνολο του έργου του.

2. Βραβείο Διηγήματος, με χρηματικό έπαθλο 6.000 ευρώ, στον κ. Σωτήρη Δημητρίου για τη συλλογή του «Το κουμπί και το φόρεμα» (Εκδόσεις Πατάκη, 2012).

3. Βραβείο Δοκιμίου, με χρηματικό έπαθλο 10.000 ευρώ, στον κ. Νάσο Βαγενά για το σύνολο του έργου του.

ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΤΡΟΥ ΧΑΡΗ

1. Βραβείο Ποιήσεως, με χρηματικό έπαθλο 10.000 ευρώ, στον κ. Θανάση Χατζόπουλο για το σύνολο του έργου του.

2. Βραβείο Διηγήματος, με χρηματικό έπαθλο 6.000 ευρώ, στην κυρία Αμάντα Μιχαλοπούλου για τη συλλογή της «Λαμπερή ημέρα» (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2012).

3. Βραβείο Δοκιμίου , με χρηματικό έπαθλο 6.000 ευρώ, στην κυρία Μαρία Δεληβοριά για το βιβλίο της «Διονυσίου Σολωμού, Η γυναίκα της Ζάκυθος, έχθρισσα θανάσιμη του Έθνους» (Εκδόσεις Άγρα, 2012).

ΤΑΞΗ ΤΩΝ ΗΘΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

1. Βραβείο εις μνήμην Φωτεινής Κουνάδη –Κατσαρέλη, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, για τη βράβευση ορθόδοξων ελληνικών ιεραποστολών που δραστηριοποιούνται στην Αφρική, στην Ιεραποστολή Kolwezi της Επισκοπής Κατάγκα του Κονγκό για την μακροχρόνια φιλανθρωπική και κοινωνική της δράση που επιτελείται κάτω από αντίξοες συνθήκες.

2. Βραβείο της Ακαδημίας μετά θάνατον στον 15χρονο Τηλέμαχο Τσιμηρίκα ο οποίος κάηκε στην προσπάθειά του να διασώσει από πυρκαγιά τα δύο μικρότερα αδέλφια του.

3. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κέρκυρας, την αρχαιότερη δημόσια βιβλιοθήκη της Ελλάδος, για τη μακρόχρονη, πολυδιάστατη και πολύτιμη προσφορά της ως εστία πολιτισμού που προάγει την επιστημονική έρευνα και την πνευματική δημιουργία στην Κέρκυρα, τα Επτάνησα και την Ελλάδα.

4. Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως, στο Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα «Β. Παπαντωνίου» (1974) για τις συλλεκτικές, ερευνητικές και εκδοτικές δραστηριότητές του.

5. Έπαινος, οίκοθεν, στην Φιλάρχαιο Εταιρεία Αλμυρού «ΟΘΡΥΣ» (1896) για τη μακρόχρονη προσφορά της στους τομείς της αρχαιολογίας, ιστορίας και λαογραφίας της περιοχής του Αλμυρού και όλης της Θεσσαλίας.

6. Έπαινος, οίκοθεν, στον Πολιτιστικό Σύλλογο Νέας Μεσημβρίας Θεσσαλονίκης για την πολυσχιδή κοινωνική και πολιτιστική του δραστηριότητα.

7. Έπαινος, οίκοθεν, στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κέλλης της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας για την κάτω από αντίξοες συνθήκες συμβολή του στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας.

8. Έπαινος, οίκοθεν, στους μαθητές της Γ΄ Τάξεως Λυκείου Δεμενίκων Πατρών, οι οποίοι πρώτοι διέθεσαν το χρηματικό ποσό που προοριζόταν για την πενθήμερη εκδρομή τους, στη νοσηλεία και εγχείρηση του μαθητή του 11ου Γυμνασίου Πατρών που πραγματοποιήθηκε στο εξωτερικό.

«Μόνες περγαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος»

«Δεν ζω εν αντεπιθέσει, ζω εν θέσει»

Γιάννης Ρίτσος

Ο ποιητής είναι πάντοτε ο δημιουργός ενός Σύμπαντος, ενός Κόσμου. Των δικών του. Η έμπνευση τον οδηγεί στα βάθη τους. «Do I dare / Disturb the universe?» αναρωτιέται και ρωτά ο Τ.Σ. Ελιοτ. Από την απάντηση εξαρτώνται πολλά. Τολμώ; Και πόσο; Οσο έχω και κατέχω, αφού ό,τι έχει ο καθείς, βγάζει στην επιφάνεια.

Ο Χάρης Βλαβιανός έχει ενστάσεις περί ενός τμήματος της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, τις οποίες περιφέρει από το 2009. Εσχάτως, τις παρουσίασε διανθισμένες με άσχετες γνώμες τρίτων στο τεύχος Σεπτεμβρίου της έκδοσης The Athens Review of books, υπό τον τίτλο «Σκέψεις σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης / Ρίτσος: ασυμβίβαστος ποιητής ή δειλός κομφορμιστής;» Οι «σκέψεις σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης», προϋποθέτουν κάτι νέο, που εσωτερκά σού ασκεί αφόρητη πίεση. Αλλά, την εξέφρασε χρησιμοποιώντας τα ίδια πάνω- κάτω επιχειρήματα, στην ουσία το εξής ένα:

«Παρ’ όλο που αφιέρωσε ποιήματά του στον Στάλιν και το αιμοσταγές Κόμμα του, συνεχίζει και σήμερα να διαβάζεται σαν να μη συνέβη απολύτως τίποτα.»

Δίνω μια ακόμη «βοήθεια». Αλλού, γράφει:

«Ο Πάουντ επομένως έχασε (ευτυχώς) στην πολιτική, αλλά κέρδισε στην ποίηση, κι αυτό που εκείνος ονόμασε «αποτυχία» δεν είναι παρά νίκη πάνω στις δυνάμεις εκείνες που απειλούν διαρκώς την εύθραυστη επικράτεια της ζωής. Ο Ρίτσος, από την άλλη, δεν θεώρησε αναγκαίο να προβεί σε παρόμοια ομολογία. Απολάμβανε ως το τέλος τις κομματικές δάφνες, ήσυχος ότι το (κομμουνιστικό) μέλλον θα είναι στο πλευρό του.» (προσοχή: ο Πάουντ, πολύ μεγάλος ποιητής στ’ αλήθεια, είχε συνταχθεί με τον φασισμό. Πώς εξομοιώνεται η περίπτωσή του με του κομμουνιστή Ρίτσου; Ανιστόρητο τουλάχιστον και οπωσδήποτε απαράδεκτο).

Επιπλέον, το αντιθετικό δίδυμο «Πάουντ»- «Ρίτσος» χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με όσα διαδραματίζονται εδώ και καιρό στην Ευρωπαϊκή Ενωση, («καταδίκη» φασισμού- κομμουνισμού). Όπως θα έκανε κάθε καλός συστημικός διανοούμενος, ο Βλαβιανός έντυσε, απλώς, με παραδείγματα το ιδεολόγημα.. Η δημοσίευση του κειμένου του –όλως τυχαίως…- συμπίπτει απολύτως με την εμφατικά επαναλαμβανόμενη, καταδικαστέα κι επικίνδυνη θεωρία των «δύο άκρων». Για όποιον είχε αμφιβολίες.

Η κομματική ένταξη του Ρίτσου, κάποια από τα ποιήματα που έγραψε για πρόσωπα όπως ο Στάλιν (τρομακτική προσωπικότητα κατά τη γνώμη μου) οδηγούν ώστε το «επαναστατικό» έργο του ποιητή να… τι; Να καταδικαστεί; Να κριτικαριστεί- μηδενιστεί; Να σταλεί στο πυρ το εξώτερον; Να μη διαβάζεται; ποια ποινή και για ποιο ακριβώς «αμάρτημα» θα πρέπει να «φορτωθεί» ο Ρίτσος 23 χρόνια μετά τον θάνατό του, χρόνια, κατά τα οποία ο ποιητής συνεχίζει να διαβάζεται; Ο κατά Λειβαδίτη «Δίκαιος Χρόνος» ίσως ψιθυρίζει κάτι… Στο άρθρο του Βλαβιανού παρατίθενται αποφθέγματα, γεγονότα ζωής, στίχοι, ιδίως κάποιων μεγάλων ποιητών αντίθετων με τη σοβιετική εξουσία, σαν τον Παστερνάκ και την Αχμάτοβα, που διώχθηκαν απηνώς για τα «πιστεύω» τους. Η μανιχαϊστική εξέταση δεδομένων του Ρίτσου, σε αντιπαράθεση με τα δικά τους, δίνει συμπεράσματα ανάλογα με αυτά που θα έβγαζε ο «Ριζοσπάστης» από την ανάποδη, εφόσον θα έγραφε για τα ίδια πρόσωπα. Δυσάρεστο, οπωσδήποτε…

Ας σοβαρευτούμε: ο Γιάννης Ρίτσος ουδέποτε επιχείρησε να κερδίσει από την ιδεολογία του. Δεν προσήλθε στην Αριστερά με νεανική ελαφράδα. Συντάχθηκε με το κομμουνιστικό κίνημα στην εξαιρετικά δύσκολη δεκαετία του '30. Διώχθηκε για τις ιδέες του, φυλακίστηκε, εξορίστηκε στη Λήμνο, στη Μακρόνησο, στον Αη Στράτη, στη Λέρο, στη Γυάρο, έζησε σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Σάμο, πέρασε από τμήματα μεταγωγών, πολεμήθηκε κι εκείνος και η ποίησή του. Πολλά έργα του χάθηκαν ή καταστράφηκαν από φόβο εκείνων στους οποίους τα είχε εμπιστευτεί κατά τη διάρκεια περιόδων πολιτικής ανωμαλίας. Τα βιβλία του απαγορεύθηκαν. Οι δικτάτορες έβαλαν τα τανκς τους μπροστά από τους στίχους του για να μη φύγουν στο εξωτερικό. «Πέταξαν» όμως πάνω από τις κάνες των όπλων και έδωσαν τον δικό τους τόνο στον αγώνα κατά της τυραννίας. Δεν υποχώρησε ποτέ. Κομφορμιστής; Δειλός; Ε, όχι!

Η δήλωση του Οδυσσέα Ελύτη για τον θάνατο του Ρίτσου ήταν χαρακτηριστική:

«Εκτιμούσα βαθύτατα και την ποίηση και τον άνθρωπο. Η αφοσίωσή του στην ποίηση και στα ιδανικά που πίστεψε αποτελούν ένα μοναδικό και αξιοθαύμαστο παράδειγμα.»

Ριζοσπάστης 13/11/1990 σελ 19

Όταν ένας Ελύτης λέει αυτά, οι άλλοι μπορούν να λένε ότι θέλουν.

ΥΓ1. Ο Χ.Β. σημειώνει: «Αν ισχύουν όσα μου έχει εκμυστηρευθεί στενή του φίλη, ο Ρίτσος συνήθιζε να παίρνει τον Ριζοσπάστη και να διαβάζει τις αποφάσεις των διαφόρων Κεντρικών Επιτροπών σαν φρέσκα, υπέροχα πορνογραφήματα, αντικαθιστώντας ονόματα, ιδιότητες κ.λπ. με διάφορα όργανα της ανθρώπινης ανατομίας! Στον δημόσιο χώρο όμως ήταν ως γνωστόν δειλός. Δεν τολμούσε ν’ αμφισβητήσει δημοσίως τις αποφάσεις του ΚΚΕ ακόμα κι όταν ιδιωτικά τις χλεύαζε. Είχε, όπως είπαμε, τους λόγους του.» Οι «προστατευόμενοι μάρτυρες» είναι εσχάτως της μόδας και δεν ξενίζουν οι ανώνυμοι φίλοι με τα σκαμπρόζικα κουτσομπολιά. Όμως, σε επόμενη παράθεση του ευφάνταστου ανεκδότου, ας ληφθούν υπόψη τα πραγματολογικά στοιχεία. Μέχρι τον θάνατο του ποιητή, και πολύ μετά, η κεντρική επιτροπή για λόγους περιφρούρησης δεν δημοσίευε ονόματα και ιδιότητες των μελών της. Γενικώς, δεν δημοσίευε ΚΑΘΟΛΟΥ ονόματα και ιδιότητες.

ΥΓ2. Επειδή ο Χ.Β. είναι μετρ στα παραθέματα, (“Indeed” « Hamlet», Act Ι scene 2) παρακαλώ θερμά να πει από ποιο γραπτό του Ρίτσου προέρχεται το: τα «σοβιετικά τανκς χόρευαν βαλς στην Πράγα», (εισαγωγικά δικά του) διότι όσο κι αν διορθώνω τη συκοφαντία, αυτή, δυστυχώς, επιπλέει.

Κείμενό μου από την "Αυγή της Κυριακής"

Ο Υπατος της Σμύρνης από τη Σωτηρία Μαραγκοζάκη

Το πλέον μισητό πρόσωπο της Σμύρνης μετά τη μικρασιατική καταστροφή, δεν ήταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Ούτε, καν, ο στρατηγός που έχασε τις τελευταίες μάχες του πολέμου. Ακριβώς ενενήντα ένα χρόνια μετά, παραμένει ο Υπατος αρμοστής, Αριστείδης Στεργιάδης. Οι αρετές του, είναι σαν να μην υπήρξαν. Σαν αυτό το μυστηριώδες πρόσωπο, ο άντρας που πέθανε αυτοεξόριστος στη Γαλλία, να είχε μόνο ελαττώματα.

Όχι πως δεν είχε δυσκολίες στον χαρακτήρα του, αδυναμίες, όχι πως δεν έκανε λάθη. Ο Στεργιάδης υπήρξε, όμως, ο αποδιοπομπαίος τράγος στον οποίο φορτώθηκαν όλες οι αβλεψίες, οι αβελτηρίες, οι παραλείψεις, οι εγκληματικές αποφάσεις του ελληνικού κράτους. Εκείνες που, τελικά, απέβησαν εναντίον της ελληνικής παρουσίας στην Ιωνία και του μικρασιατικού ελληνισμού. Ο Στεργιάδης αντιμετωπίζεται σχεδόν πάντοτε με καχυποψία και αρνητισμό. Ενα βιβλίο, λογοτεχνικό κι όχι ιστορικό, «Ο Υπατος της Σμύρνης» της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη («Κέδρος») κάνει προσπάθεια μέσα από πολλούς αφηγητές, με διαφορετικά «πιστεύω» και οπτικές γωνίες να περιγράψει τον άνθρωπο, τον αξιωματούχο, τον πατριώτη, τον δυνάστη. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον, καλογραμμένο, πρωτότυπο, εξαιρετικό.

Η αλήθεια που δημιουργεί ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος δεν πρέπει να συγχέεται με την αλήθεια του ιστορικού ή του χρονικογράφου. Πρόθεση της πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως δεν ήταν να αποκαταστήσει τον Στεργιάδη, ούτε να αποσείσει το ιστορικό ανάθεμα στο πρόσωπό του. Όμως, υπήρξε συνειδητή επιλογή «να μην μείνει αδιάφορος ή αμέτοχος ο αναγνώστης, αλλά αντιθέτως να προβληματισθεί, να στοχαστεί, να συγκινηθεί, να παιδευτεί, να κινητοποιηθεί, ακόμη και να ερευνήσει ο ίδιος.» Γράφοντας για ένα πρόσωπο που- τουλάχιστον- διχάζει, δεν φοβήθηκε τις αντιδράσεις;

«Πράγματι ο Αριστείδης Στεργιάδης εξακολουθεί μέχρι στις μέρες μας να θεωρείται αμφιλεγόμενο πρόσωπο και τρόπον τινά να διχάζει αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τάση επανεξέτασης προσώπων και γεγονότων της πολυτάραχης εκείνης εποχής, που ως γνωστόν κατέληξε στη μικρασιατική τραγωδία» απαντά η Σωτηρία Μαραγκοζάκη. Όταν ξεκινάς να γράφεις δεν κάνεις υπολογισμούς, ούτε ζυγίζεις τα πράγματα, πολύ δε μάλλον όταν η έρευνά σου καταδεικνύει πως δεν είναι έτσι όπως τα παρουσιάζει η κυρίαρχη αντίληψη, η οποία αντανακλάται στην επίσημη ιστορία. Ζήτημα φόβου δεν τίθεται γιατί αλίμονο αν φοβόμασταν να εκφράσουμε διαφορετική άποψη και διαρκώς συμμορφωνόμασταν «προς τας υποδείξεις», αν δεν αμφισβητούσαμε και αρκούμασταν σε όσα από καθέδρας μας παραδόθηκαν. Κάνουμε τόσους συμβιβασμούς στην καθημερινότητά μας που αρκούν, δε χρειάζεται και δεν αντέχεται να τους επεκτείνουμε περαιτέρω. Δεν σας κρύβω, βέβαια, πως ανέμενα κάποιες αντιδράσεις από ακραίους κύκλους και είχα φροντίσει να ενισχύσω τη φαρέτρα των επιχειρημάτων μου. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν χρειάστηκε να απαντήσω διότι πέρα από κάποια απαξιωτικά σχόλια στο Διαδίκτυο δεν σημειώθηκε κάτι άλλο. Και αυτό το αποδίδω εν μέρει και στον τρόπο που είναι γραμμένο το βιβλίο, επειδή είναι πολυφωνικό και παρουσιάζει τα πρόσωπα και τα γεγονότα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.

-Η έρευνά σας απέφερε στοιχεία που δεν γνωρίζουμε ή δεν τους δίνουμε σημασία. Ποιο ήταν το πλέον εντυπωσιακό; Ποια είναι η σημαντικότερη «αποκάλυψη» για τον Στεργιάδη και την εποχή, που αγνοούμε;

Η σχετική βιβλιογραφία για εκείνη την περίοδο είναι πλούσια το ζήτημα είναι όμως ότι γινόταν ως επί το πλείστον επιλεκτική χρήση των πληροφοριών. Και το λέω αυτό γιατί στο πλαίσιο της έρευνας διαπίστωσα πως σε ότι αφορά τον ρόλο του Στεργιάδη ως ύπατου αρμοστή Σμύρνης τα περισσότερα που έχουν γραφτεί διακρίνονται από μονομέρεια, προκατάληψη, έντονο συναισθηματισμό, αποσιωπήσεις, παραποιήσεις, ακόμη και νοθεύσεις. Για παράδειγμα ενώ πολλοί επικαλούνται το πασίγνωστο βιβλίο του Χόρτον «Η μάστιγα της Ασίας» ουδείς αναφέρεται στα όσα θετικά λέει για τον Στεργιάδη ο τότε πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη. Ή ενώ είχαν γίνει δύο αποτυχημένες απόπειρες δολοφονίας κατά του Στεργιάδη από τους Τούρκους ουδείς λέει λέξη περί αυτού, ούτε για το τιτάνιο έργο που συντελέστηκε στα τρία χρόνια της Ελληνικής Διοίκησης Σμύρνης. Πάντως υπήρξε από τους ελάχιστους αν όχι ο μόνος που είχε πλήρη επίγνωση των δυσκολιών και της πολυπλοκότητας του μικρασιατικού εγχειρήματος. Και τέλος η περίφημη φράση που του αποδίδουν («καλύτερα να μείνουν εδώ να σφαγούν από τον Κεμάλ παρά να πάνε στην Ελλάδα και να δημιουργήσουν προβλήματα» εννοώντας τους ελληνοχριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας) είχε πρωτοειπωθεί από τον Γούναρη μέσα στη Βουλή των Ελλήνων! Μέχρι πρότινος έβρισκες να αποδίδεται η φράση αυτή στον Στεργιάδη ακόμη και στα σχολικά βιβλία της Ιστορίας!

-Ο Στεργιάδης είναι ένα μισητό πρόσωπο, χωρίς ελαφρυντικά, κατά τους εχθρούς του. Έπαιξε αυτό ρόλο στην επιλογή του ως κεντρικού σας πρωταγωνιστή;

Ναι, γιατί το όνομά του τράβηξε την προσοχή μου πολλά χρόνια πριν εξαιτίας των όσων του αποδίδανε, που φαντάζανε αδιανόητα. Τα μυθιστορήματα της Διδώς Σωτηρίου, του Ηλία Βενέζη, του Τάσου Αθανασιάδη για την τραγωδία της Μικράς Ασίας με είχαν συγκλονίσει από τα χρόνια ακόμη του δημοτικού σχολείου. Αργότερα άρχισα να διαβάζω και ιστορικά βιβλία για εκείνη την περίοδο. Τα δε τελευταία επτά χρόνια άρχισα να συγκεντρώνω συστηματικά υλικό για αυτόν τον διαβόητο ύπατο αρμοστή Σμύρνης στο πλαίσιο μιας κανονικής έρευνας, που επεκτάθηκε και σε ιστορικά αρχεία. Και παρά το γεγονός ότι το βιβλίο εντάσσεται στη σφαίρα της λογοτεχνικής μυθοπλασίας η έρευνα που απαιτούνταν και διεξήγαγα ήταν πολύχρονη, επίμονη και σχολαστική.

-Θεωρείτε πως ο Ύπατος Αρμοστής ήταν ο αποδιοπομπαίος τράγος αντί άλλων; Ποιων;

Σίγουρα ήταν αποδιοπομπαίος τράγος, διότι εκτός από τους έξι που εκτελέστηκαν ως πρωταίτιοι της καταστροφής, ο Στεργιάδης βόλευε και προσφερόταν για τον ρόλο αυτό, επειδή δεν δικάστηκε, δεν του αποδόθηκαν επίσημα ποτέ κατηγορίες, έφυγε στο εξωτερικό και δεν ξαναπάτησε ποτέ σε ελληνικό ή τουρκικό έδαφος, δεν μίλησε, εκτός από δύο συνεντεύξεις που έδωσε, δεν άφησε απομνημονεύματα. Και αυτά παρότι γνώριζε πως εκκρεμούσε σε βάρος του ένα είδος ερημοδικίας και ότι το αμείλικτο δικαστήριο της κοινής γνώμης τον είχε ήδη καταδικάσει. Για αυτό και θέλησα στο βιβλίο να του δώσω φωνή. Έτσι το φαντάστηκα και έτσι έγραψα τον παραληρηματικό μονόλογό του λίγο πριν εκπνεύσει. Εκείνο που θέλω, λοιπόν, να πω, χωρίς να επιθυμώ σε καμία περίπτωση να επιβάλλω τη δική μου οπτική – άλλωστε με τον τρόπο που γράφτηκε το βιβλίο αυτό ακριβώς θέλησα να αποφύγω- είναι πως υπήρξε θύμα των γενικότερων συγκυριών και πως το ιστορικό ανάθεμα στο πρόσωπό του προβληματίζει και εγείρει πολλά ερωτήματα μέχρι τις μέρες μας.

-Σαφώς και υπήρξε έχθρα ανάμεσα στον Στεργιάδη και τον Χρυσόστομο. Ωστόσο, ο τελευταίος καθαγιάζεται διότι έμεινε με το ποίμνιό του και υπέστη μαρτυρικό θάνατο, ενώ ο πρώτος έφυγε. Ποια είναι η γνώμη σας;

Ο Στεργιάδης έφυγε λίγες ώρες πριν την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη και όχι από τους πρώτους, όπως ειπώθηκε αργότερα . Ωστόσο, ναι, έφυγε. Εάν έμενε – μιλώντας πάντα υποθετικά - το λιγότερο που θα πάθαινε θα ήταν να αιχμαλωτιζόταν. Ως γνήσιος γραφειοκράτης θεωρούσε πως οι κύριες υποχρεώσεις του, τότε που διαλυόταν το σύμπαν, ήταν να διαπεραιωθεί ο στρατός και να αποσοβήσει τον πανικό τηρώντας τον νόμο Ν. 2870/16-7-22 και ακολουθώντας πιστά συγκεκριμένες οδηγίες της «βασιλικής» κυβέρνησης του Γούναρη, η οποία δεν ήθελε επουδενί να δημιουργηθεί «προσφυγικό» ζήτημα στην παλιά Ελλάδα.

-Είχατε αποφασίσει εξαρχής πως ήταν «αθώος» ή αυτό προέκυψε καθώς γράφατε το μυθιστόρημα;

Αν και - τονίζω – η αλήθεια που δημιουργεί ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος δεν μπορεί και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με την αλήθεια του ιστορικού ή του χρονικογράφου οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο μυθιστοριογράφος είναι πολλές. Για παράδειγμα κάποιες από αυτές συνίστανται στο να καταφέρει να αναδείξει αθέατες πτυχές και υπόγειες δυνάμεις που – κατά την σαφώς υποκειμενική άποψή του- κινούν την ιστορική διαδικασία. Αλλά και να συνεισφέρει κάτι νέο, να ανακαινίσει τρόπον τινά τη σημασία αυτής της διαδικασίας. Πρόθεσή μου, λοιπόν, δεν ήταν να αποκαταστήσω τον Στεργιάδη, ούτε να αποσείσω το ιστορικό ανάθεμα στο πρόσωπό του. Απλώς να πω ότι υπήρξε συνειδητή επιλογή μου να μην μείνει αδιάφορος ή αμέτοχος ο αναγνώστης, αλλά αντιθέτως να προβληματισθεί, να στοχαστεί, να συγκινηθεί, να παιδευτεί, να κινητοποιηθεί, ακόμη και να ερευνήσει ο ίδιος. Να δει – επαναλαμβάνω- πολυδιάστατα, από διαφορετικές οπτικές γωνίες τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν εκείνη την εποχή, να τα προσεγγίσει πολύπλευρα.

-Σκέφτεστε να ασχοληθείτε και σε επόμενο βιβλίο σας με το λεγόμενο ιστορικό μυθιστόρημα ή ετοιμάζετε κάτι άλλο;

Επειδή η έρευνα σε παλαιότερες εποχές είναι συναρπαστική, ναι, σκέφτομαι να συνεχίσω και ήδη έχω ξεκινήσει . Ο 19ος αιώνας μα και η σκοτεινή και τραγική περίοδος του ελληνικού εμφυλίου είναι τα δύο «μέτωπα» που έχω ανοίξει. Ίδωμεν....

Ποιος –ή τι- ήταν ο Στεργιάδης

«Τι ήτο επιτέλους ο άνθρωπος Αριστείδης Στεργιάδης; Ήτο μεγαλοφυής, ανισόρροπος, δίκαιος, άδικος, ηθικός, ανήθικος, εργατικός, νωθρός, αυστηρός, ήρεμος, φιλοχρήματος, φιλελεύθερος, δημοκρατικός, μοναρχικός, σατράπης, μεσαιωνικός, περιφρονητής της εξουσίας, δούλος της αρχής, ανεξάρτητος ή αυλοκόλαξ, φιλάνθρωπος ή μισάνθρωπος, αλτρουιστής ή σαϋλοκ, γενναίος ή δειλός; Απεδείχθη εκ των υστέρων ότι ήτο απ' όλα αυτά.»

Ο δημοσιογράφος Μιχαήλ Ροδάς, διευθυντής του γραφείου Τύπου και Λογοκρισίας της Αρμοστείας στη Σμύρνη, γράφει όλα τα ανωτέρω και πολλά ακόμη. Τον έζησε από κοντά. Τον είχε ζήσει όμως κι ένα κορυφαίος πολιτικός, ο οποίος μάλιστα τον εμπιστεύθηκε. Κι όταν του ζητήθηκε να τον αποσύρει, ο Ελευθέριος Βενιζέλος απήντησε:

«Εν µέσω της διανοητικής παρακρούσεως όλων των εν Σµύρνη ηµετέρων στρατιωτικών και πολιτικών, µόνον ο Στεργιάδης παραµένει έχων διαυγή την αντίληψιν της καταστάσεως, προσπαθών να σώση αυτήν από του ναυαγίου εις το οποίον φέρεται… Η θέσις µας εν Σµύρνη από ηµέρας εις ηµέραν καθίσταται πολιτικώς επισφαλεστέρα, ουχί εξ ανικανότητος του Στεργιάδου αλλ’ εκ των παρεκτροπών του στρατού µας… (…) Αφ’ ετέρου οι αξιωµατικοί µας πρέπει να µάθουν να θωρακίζωνται µε δυσπιστίαν κατά των εισηγήσεων των εντοπίων αυτού οµογενών. Τα πάθη των τελευταίων είναι φαίνεται τόσον άγρια… Η ευθύνη και εδώ εννοείται ότι βαρύνει τους εκεί (Έλληνας) προκρίτους, όχι τον απλούν λαόν.» Πάθη, διαφωνίες, άλλη άποψη για τη στρατηγική. Αντίθεση από τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο κι όχι μόνο. Εν ολίγοις, κόλαση.

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης από εύπορη οικογένεια. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και το Παρίσι και ιδιώτευσε ως δικηγόρος στην γενέτειρά του από το 1889. Η αντιτουρκική δράση που ανέπτυξε η οικογένειά του είχε σαν αποτέλεσμα να σκοτωθούν τα δυο του αδέλφια, Ιωάννης και Θρασύβουλος. Πρωταγωνίστησε στην επανάσταση του Θέρισου, με αποτέλεσμα να φυλακισθεί από τους Άγγλους για δώδεκα μήνες.

Ασχολήθηκε με την πολιτική διατελώντας πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Ηρακλείου μέχρι το 1910. Συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με τον οποίο συνεργάστηκε στη σύνταξη διαφόρων νόμων για την τοπική αυτοδιοίκηση και για τον μουσουλμανικό πληθυσμό της Κρήτης. Το 1914 συμμετείχε στη σύνταξη της συνθήκης των Αθηνών. Στη συνέχεια διορίστηκε Γενικός διοικητής Ηπείρου (1917- 1919)

Σύμφωνα με τον Λεωνίδα Δρανδακη, ο «σκοτεινός» εκείνος άνθρωπος εξακολουθεί και σήμερα να είναι «σημείον αμφιλεγόμενον» γιατί απέφυγε να απολογηθεί. Ανέλαβε έτσι την συγκάλυψη της ιστορικής ευθύνης άλλων παραγόντων και σε τελευταία ανάλυση την ευθύνη της πολιτικής της Μεγάλης Ιδέας, όπως την οραματιζόταν ο Ελ. Βενιζέλος.

Παρ' ότι ο Στεργιάδης είχε να παρουσιάσει στην διάρκεια της παρουσίας του στην Σμύρνη, ένα σχετικά πλούσιο κοινωνικό έργο, στην κοινή γνώμη το όνομά του έγινε συνώνυμο της προδοσίας, αν και ουδεμία σχέση είχε με τα του ελληνικού στρατού και συνεπώς με την κατάρρευση του μετώπου. Κατόπιν, εκτέλεσε εντολές της κυβέρνησης η οποία δεν ήθελε πρόσφυγες. Γι αυτόν τον λόγο δεν στάλθηκαν ελληνικά πλοία να παραλάβουν τον πληθυσμό, εγκαταλείποντάς τον στην τύχη του.

Φυγαδεύτηκε στη Ρουμανία, στην συνέχεια πήγε στο Μόντε Κάρλο και κατέληξε στη Νίκαια της Γαλλίας, όπου και έζησε μέχρι και τον θάνατό του, τον Ιούλιο του 1949, μισθοδοτούμενος, λένε αρκετοί ιστορικοί, από τις βρετανικές υπηρεσίες, (κάτι που δεν έχει αποδειχθεί από την έρευνα των αρχείων). Εζησε καλά, μέχρι τις παραμονές του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Τότε καταστράφηκαν οι εταιρείες στις οποίες είχε μετοχές με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να πουλήσει ακόμη και τις οικοσκευές του για να επιζήσει. Τον συνέδραμε οικονομικά ο Νικόλαος Πλαστήρας.

Γιάννης Ρίτσος: ένας μεγάλος Ελληνας. Μη χάσετε απόψε την εκπομπή στον ΣΚΑΙ

Η ζωή και το έργο του ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσου παρουσιάζεται από το Θάνο Μικρούτσικο. «Θαυμάζω απεριόριστα την ποίησή του, τη στάση του και το ήθος του. Απ’ όλους τους σπουδαίους ανθρώπους της τέχνης που γνώρισα, Δάσκαλό μου θεωρώ τον Γιάννη Ρίτσο», λέει ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος, αφηγητής του ντοκιμαντέρ για τον ποιητή της Ρωμιοσύνης. Η ζωή του Γιάννη Ρίτσου είναι σαν ένα μεγάλο μυθιστόρημα, μια μεγάλη περιπέτεια, που περικλείει ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας του 20ουαιώνα. Η βιωματική σχέση του ποιητή με την ιστορία καθόρισε το έργο του. Σήμερα, 20 και πλέον χρόνια μετά το θάνατό του, οι εκατοντάδες μεταφράσεις του έργου του σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως επίσης, τα δεκάδες ανεβάσματα των μεγάλων του ποιητικών μονολόγων στο θέατρο μαρτυρούν ότι ο Ρίτσος είναι μια από τις μεγάλες ποιητικές φωνές για την παγκόσμια ποίηση στον 20ο αιώνα. Για το έργο του Γιάννη Ρίτσου και τη γνωριμία μαζί του μιλούν: η ποιήτρια Καίτη Δρόσου, η συγγραφέας Άλκη Ζέη, ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, οι πανεπιστημιακοί και συγγραφείς Γιώργης Γιατρομανωλάκης και Σόνια Ιλίνσκαγια, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Μαυρίκιος και η κόρη του Έρη Ρίτσου.

Έλληνες του πνεύματος και της τέχνης... ο Γιάννης Ρίτσος, την Τετάρτη 30/01, στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ!

Συντελεστές

Υπεύθυνη-Παραγωγός: Λία Παρασκευά Σκηνοθεσία- Σενάριο: Κώστας Μαχαίρας Διεύθυνση φωτογραφίας: Βαγγέλης Κουλίνος Δημοσιογραφική έρευνα: Λία Παρασκευά – Ηλίας Μαγκλίνης Βοηθός οπερατέρ: Ηλίας Κουλαμάς Ηχοληψία: Άρης Καφεντζής Μοντάζ - Μιξάζ: Κώστας Ασπιώτης Art Director: Νίκος Τσιμούρης

Υ.Γ. Σύντροφοι εκεί στον Περισσό, κουβέντα δεν έχετε γράψει για τη σημερινή προβολή της εκπομπής. Προφανώς, περιμένετε να δείτε... αν θα την εγκρίνετε. Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα. Ο ασφυκτικός έλεγχος των πάντων. Και ο σφιχτός εναγκαλισμός προς τον ποιητή, που ναι, ήταν μέλος σας, και μάλιστα πιστό, ουδείς το αρνείται. Αισθανόταν ελεύθερος να γράφει όσα έγραφε. Οσο κι αν εσείς πάντοτε εστιάζατε σε ένα μέρος του έργου του, αφήνοντας ένα ποτάμι στίχων να κυλά στο πλάι. Ετσι ξεραίνονται όμως οι ιδεολογίες...

Ο Ρίτσος και τα κόκκινα τανκς

Χρόνια μετά τον θάνατό του, υπάρχει ακόμα ο αστικός μύθος ότι ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος ύμνησε τη σοβιετική εισβολή στην Πράγα και τη Βουδαπέστη. Κι όμως. Στα Άπαντα του ποιητή και στα αρχεία του κανένας τέτοιος στίχος δεν υπάρχει

«Οι ποιητές δοξάζονται για τα χειρότερα ποιήματά τους» έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος. Δεν μπορούσε όμως να φανταστεί ότι ενίοτε επικρίνονται για στίχους ανύπαρκτους. Ο τιμημένος με το βραβείο «Λένιν» δημιουργός κατηγορείται συχνά πως δήθεν ύμνησε διά στίχων του την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Τσεχοσλοβακία τον Αύγουστο του 1968. Ένας νέος κύκλος αυτού του παλιού σίριαλ έκανε την εμφάνισή του πρόσφατα στο Διαδίκτυο.

Πριν από λίγες μέρες, ο Στέφανος Κασιμάτης στην εφημερίδα «Καθημερινή», αναφέρθηκε στον Τζον Κίτμερ, που έρχεται ως πρεσβευτής της Βρετανίας, γράφοντας ανάμεσα σε άλλα: «Ελληνιστής, όπως και ο προκάτοχός του, ο Τζ. Κίτμερ θα τολμούσα να επισημάνω ότι διαφέρει ως προς την εκκεντρικότητα των γούστων του – των φιλολογικών, για να μην παρεξηγηθώ. Λάτρης της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, έχει δημοσιεύσει τη μελέτη “Χρήσεις της Ελληνικής Ορθοδοξίας στην πρώιμη ποίηση του Γιάννη Ρίτσου” και επί του παρόντος εργάζεται για την ολοκλήρωση της διδακτορικής διατριβής του για τον ποιητή, ο οποίος εκτός των άλλων ύμνησε τον δικτάτορα Στάλιν (“Σώπα γιαγιά και σκούπισε με το τσεμπέρι σου τα μάτια σου. / Οταν σβύνει η φωτιά σου κάτω από το τσουκάλι σου / Είναι ο Στάλιν που σκύβει και φυσάει τη φωτιά σου ν’ ανάψει» κ.λπ.), καθώς και την εισβολή των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία το 1968. […]».

«Φωτιά» στο Διαδίκτυο

Την επομένη, ο Νίκος Σαραντάκος, στο ιστολόγιό του «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία», γράφει κείμενο με τίτλο «Η χτεσινή κασιματιά για τον Γιάννη Ρίτσο», (σ.σ.: η λέξη «κασιματιά», παραγωγή του ιστολογίου, σημαίνει «το ψέμα, και ειδικότερα το ψέμα που σερβίρεται με το μανδύα ιστορικού ανεκδότου και που έχει στόχο έναν πολιτικό αντίπαλο και επαναλαμβάνεται συχνά (ώστε να μείνει)».

Ο Νίκος Σαραντάκος τονίζει: «[…] Λοιπόν, αυτό που γράφει ο κ. Κασιμάτης είναι ψέμα. Ο Γιάννης Ρίτσος ποτέ δεν έγραψε ποίημα υπέρ της σοβιετικής επέμβασης στην Πράγα το 1968. Για να είμαι δίκαιος, δεν είναι μόνο ο κ. Κασιμάτης που διαδίδει το ψέμα αυτό. Άλλοι λένε ότι ο Ρίτσος το 1956 ή το 1968 έγραψε ποίημα (ή δήλωσε σε συνέντευξη) πως τα σοβιετικά τανκς χόρευαν ταγκό (ή βαλς) στους δρόμους ή τις πλατείες της Πράγας ή της Βουδαπέστης: κοινός τόπος όλων των παραλλαγών είναι ότι ο Ρίτσος ύμνησε τη σοβιετική εισβολή. Όπως είπα, είναι ψέμα. Τα Άπαντα του Ρίτσου έχουν εκδοθεί, τα αρχεία του υπάρχουν στο μουσείο Μπενάκη, όποιος ισχυρίζεται ότι υπάρχει τέτοιος στίχος του Ρίτσου δεν έχει παρά να το αποδείξει σκανάροντας τη σχετική σελίδα ή έστω αναφέροντας τόμο και αριθμό σελίδας. Δεν θα βρεθεί τίποτα, γιατί τίποτα δεν υπάρχει».

Μια συνέντευξη που έγινε η πέτρα του σκανδάλου

«Ο κόκκος αλήθειας στον οποίο στηρίζεται ο μύθος με όλες τις παραλλαγές του» συνεχίζει ο Σαραντάκος «είναι ότι σε μια συνέντευξή του στα Νέα το 1977, ο Ρίτσος, που μόλις είχε γυρίσει από τη Μόσχα όπου τιμήθηκε με το Βραβείο Λένιν, δήλωσε, μεταξύ άλλων: “Τα τανκς πέρασαν κι αυτά μ’ ένα ρυθμό χορευτικό. Ίσως ήταν το δικό μου αίσθημα που τους έβλεπα με αγάπη και φιλία. […]”. Αυτή είναι η μόνη αναφορά σε τανκς και σε χορευτικές κινήσεις. Αλλά πώς έγινε τάχα και αυτή η ομολογουμένως υπερβολικά ευμενής έως γλυκερή αναφορά (τον είχαν βέβαια βραβεύσει κι αυτό, όσο και να πεις, σε κάνει να λες καλά λόγια…) μετατράπηκε σε ποίημα που “υμνεί τα τανκς της εισβολής στην Πράγα”;

Η συνέντευξη Ρίτσου προκάλεσε αντιδράσεις, ιδίως στο χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς. Έτσι, λίγο αργότερα στα Νέα, τρεις επιφανείς αριστεροί διανοούμενοι, οι Ν. Πουλαντζάς, Κ. Βεργόπουλος και Κ. Τσουκαλάς, δημοσίευσαν μια επιστολή προς τον Γιάννη Ρίτσο, αρκετά επιθετική, στην οποία περιλαμβανόταν και το εξής ερώτημα: “Γιάννη Ρίτσο, η εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Πράγα το 1968 έγινε μήπως με τον ίδιο αξιαγάπητο και χορευτικό ρυθμό;”».

Παρεξηγημένα λόγια

Στη διαμάχη μπήκαν το left.gr, το tvxs και άλλα σάιτ, επισημαίνοντας την «κασιματιά», ενώ η βιογράφος του Ρίτσου Αγγελική Κώττη με σχόλιο στην «Καθημερινή» λέει ότι, αν ο κ. Κασιμάτης έβρισκε τους συγκεκριμένους στίχους και τους υποδείκνυε, θα υποχρέωνε τους μελετητές του, «οι οποίοι ματαίως ψάχνουμε τόσα χρόνια τι ακριβώς εννοούν όσοι αναπαράγουν αυτό τον βολικό (;) μύθο καθώς στίχοι, δηλώσεις, σημειώσεις ή ό,τι άλλο γραπτό του ποιητή, ακόμα και τα ανέκδοτα, εξετάστηκαν ενδελεχώς, πλην εις μάτην. Προσφεύγουμε λοιπόν και στη δική σας βοήθεια μήπως και επιτέλους φωτιστούμε». Το σχόλιο δημοσιεύθηκε αφού ήδη είχε επισημανθεί στο left.gr καθυστέρηση 20 ωρών. Απάντηση, όμως, δεν υπήρξε…

Το πλέον ενδιαφέρον στην υπόθεση είναι ότι ίσως τα λόγια του Ρίτσου στη συνέντευξη καν να μην ειπώθηκαν έτσι, αφού μετά τον θόρυβο που είχε ξεσηκωθεί το 1977-78, ο Γιώργος Λιάνης σημείωνε ότι οι απαντήσεις του ποιητή δεν ήταν λέξη προς λέξη αυτές που γράφτηκαν. «Προσπάθησα να μεταφέρω το πνεύμα των λεγομένων και φυσικό είναι σε κάποια σημεία να ξαστόχησα» έγραψε. Ίσως, σήμερα, μπορεί να παρουσιάσει αναλυτικά και με ακρίβεια το γεγονός.

Της Δάφνης Πασχάλη, από το Ποντίκι